Του Κώστα Φωτάκη*
Η πολυετής συμβολή της ελληνικής επιστημονικής κοινότητας στην πρόβλεψη και αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής είναι, πράγματι, σημαντική.
Συγκεκριμένα, τα τελευταία χρόνια, στα ερευνητικά κέντρα και τα πανεπιστήμια της χώρας υλοποιείται ένας μεγάλος αριθμός δράσεων που αφορούν τόσο την επιστημονική έρευνα όσο και την παροχή εξειδικευμένων επιστημονικών υπηρεσιών προς την Πολιτεία σε θέματα κλιματικής αλλαγής και φυσικών καταστροφών, από το στάδιο της πρόβλεψης μέχρι εκείνο της επιχειρησιακής αντιμετώπισής τους.
Ειδικότερα, το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ), στο πλαίσιο του οποίου ήδη λειτουργεί το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο Αθηνών με θεσμοθετημένο ρόλο στην παρακολούθηση της σεισμικής δραστηριότητας, καταγράφει σε συνεχή βάση μετεωρολογικά δεδομένα μέσω 370 αυτόματων μετεωρολογικών σταθμών κατανεμημένων σε όλη τη χώρα (οι 50 μόνο στην Αττική), με συστήματα καταγραφής κεραυνικής δραστηριότητας στην Ελλάδα και την Ευρώπη και με συστήματα παρακολούθησης και πρόγνωσης μεταφοράς αφρικανικής σκόνης. Είναι αξιοσημείωτο ότι όλα αυτά είναι σήμερα διαθέσιμα επιχειρησιακά και εντάσσονται στο αναβαθμισμένο σύστημα Πολιτικής Προστασίας.
Επίσης, το ΕΑΑ αναπτύσσει πιλοτικά μοντέλα πρόγνωσης της εξάπλωσης δασικών πυρκαγιών, τα οποία αναμένεται να είναι έτοιμα επιχειρησιακά το 2019 και στηρίζονται σε συστήματα για τον έγκαιρο εντοπισμό εστιών πυρκαγιάς και την παρακολούθηση της εξάπλωσής τους μέσω τηλεπισκόπησης αλλά και για την καταγραφή των καμένων γαιών με υψηλή ακρίβεια. Επιπλέον, η συνεργασία με ερευνητικές ομάδες του Πανεπιστημίου Αθηνών πολλαπλασιάζει αυτά τα αποτελέσματα.
Αντίστοιχα, και σε συνεργασία με την Περιφέρεια Αττικής, αναπτύσσεται από το ΕΑΑ σύστημα παρατήρησης και πρόγνωσης πλημμυρικών επεισοδίων στην Αττική που πρόκειται να λειτουργήσει πλήρως επιχειρησιακά το 2020. Επιπλέον, υπάρχει η δυνατότητα επέκτασης του συστήματος και σε άλλες Περιφέρειες της χώρας.
Επιπρόσθετα, το Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Φυσικών Επιστημών (ΕΚΕΦΕ) Δημόκριτος έχει αναπτύξει συστήματα προσομοίωσης της κλιματικής αλλαγής και της πιθανότητας εκδήλωσης ακραίων φαινομένων με βάση την καταγραφή, σε πραγματικό χρόνο, των ατμοσφαιρικών παραγόντων που συντελούν στην κλιματική αλλαγή. Επιπλέον, διαθέτει την απαραίτητη τεχνογνωσία και την υλικοτεχνική υποδομή για την αξιολόγηση σύνδρομων φαινομένων, όπως οι εξειδικευμένοι ρύποι που ενδέχεται να εκλυθούν κατά τη διάρκεια πυρκαγιών και την επικινδυνότητά τους για τη δημόσια υγεία. Αλλά και πανεπιστημιακά εργαστήρια στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ) και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) επίσης συνεισφέρουν καίρια σε αυτή την προσπάθεια.
Παράλληλα, το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) παρακολουθεί τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στα υδάτινα οικοσυστήματα και δραστηριοποιείται ως σύμβουλος της κυβέρνησης αναφορικά με την πετρελαϊκή ρύπανση από θαλάσσιες δραστηριότητες και ατυχήματα.
Τέλος, θα ήθελα να αναφερθώ στην εμβληματική πρωτοβουλία της κυβέρνησης για τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου Εθνικού Δικτύου Κλιματικής Αλλαγής, που θα απαρτίζεται από ερευνητικούς και ακαδημαϊκούς φορείς της χώρας οι οποίοι ήδη διαθέτουν τον απαιτούμενο εξοπλισμό και κατέχουν τη σχετική τεχνογνωσία. Το Δίκτυο, με πυρήνα υλοποίησης ένα πλήρως εξοπλισμένο εργαστήριο-παρατηρητήριο που ήδη αναπτύσσεται από το ΕΑΑ στα Αντικύθηρα, σχεδιάζεται από τον Τομέα Έρευνας και Καινοτομίας του Υπουργείου Παιδείας Έρευνας και Θρησκευμάτων (ΥΠΠΕΘ) με την αρωγή της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ).
Πρέπει να σημειωθεί ότι οι πρωτοβουλίες αυτές δεν είναι ευκαιριακές, αλλά έχουν ωριμάσει και οικοδομηθεί τα τελευταία χρόνια. Κάποιες είναι ήδη επιχειρησιακά διαθέσιμες και κάποιες βρίσκονται στο στάδιο πιλοτικών εφαρμογών με ορίζοντα επιχειρησιακής εκμετάλλευσής τους την επόμενη διετία και εντάσσονται στη νέα δομή της Εθνικής Υπηρεσίας Διαχείρισης Εκτάκτων Αναγκών που πρόσφατα εξήγγειλε ο Πρωθυπουργός.
Όσον αφορά την επιστημονική έρευνα και τις προηγμένες τεχνολογίες, η πολιτική βούληση της κυβέρνησης για τη θωράκιση της χώρας απέναντι στις φυσικές καταστροφές μεταφράζεται σε πράξη.
* Ο Κώστας Φωτάκης είναι αναπληρωτής υπουργός Έρευνας και Καινοτομίας
