Του Κοσμά Κέφαλου
Μια ποδοσφαιρική συνάντηση μεταξύ Ουκρανών εργατών και Γερμανών στρατιωτών, ο «αγώνας ζωής και θανάτου», στο κατεχόμενο Κίεβο το 1942, πέρασε στη σφαίρα του θρύλου. Η ταπεινωτική ήττα των ναζί, καθώς και οι διώξεις, οι βασανισμοί και οι εκτελέσεις των νικητών ενέπνευσαν συγγραφείς και σκηνοθέτες, όπου μπλέχτηκαν τα πραγματικά γεγονότα με τον μύθο, η τραγικότητα με την ωραιοποίηση.
Το 1941 ο Χίτλερ εξαπολύει την επιχείρηση «Μπαρμπαρόσα» κατά της Σοβιετικής Ένωσης. Το ανατολικό μέτωπο καταρρέει και το Κίεβο πέφτει στα χέρια των ναζί. Οι ποδοσφαιρικές ομάδες διαλύονται, αλλά ορισμένοι παίκτες της Δυναμό και της Λοκομοτίβ, εργάτες σε επιταγμένο φούρνο, ιδρύουν την ομάδα Σταρτ. Σημειώνουν νίκες επί Ούγγρων, Ρουμάνων και Γερμανών στρατιωτών, κάτι που προκαλεί το ενδιαφέρον των κατακτητών.
Όπως αναφέρει ο Νάσος Μπράτσος στο βιβλίο «Αθλητισμός και κοινωνικά κινήματα» (εκδόσεις Νότιος Άνεμος), «πρωτοβουλία των ναζί ήταν η απόπειρα δημιουργίας πρωταθλήματος - τουρνουά στην Ουκρανία για να ξεχαστεί ο κόσμος και να είναι πιο εύκολη η κατοχική διακυβέρνηση».
Στις 17 Ιουλίου 1942 η Σταρτ νικάει εύκολα με 6-0 μεικτή ομάδα Γερμανών στρατιωτών. Στις 6 Αυγούστου οι κατακτητές καλούν τη δυνατή ομάδα της Λουφτβάφε, τη Φλάκερφ, την οποία κερδίζουν οι Ουκρανοί με 5-1. Η ρεβάνς ορίζεται για τις 9 Αυγούστου (σαν σήμερα) σε ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα. Ο πόλεμος έχει κατέβει στο γήπεδο.
Στις αφίσες των ναζί αναγράφεται η λέξη «εκδίκηση», οι επιλεγμένοι θεατές -κυρίως Γερμανοί αξιωματούχοι- εκφράζονται υπέρ των κατακτητών και ο διαιτητής είναι μέλος των SS. Στο ημίχρονο, οι Ουκρανοί ποδοσφαιριστές απειλούνται ευθέως με εκτελέσεις και τους ζητείται να δώσουν τη νίκη στους Γερμανούς.
Παρά το γεγονός ότι οι Ουκρανοί είναι υποσιτισμένοι, κουρασμένοι και σχεδόν άυπνοι (είχε ζητηθεί για το διάστημα 6 με 9 Αυγούστου εντατικοποίηση της δουλειάς στον φούρνο), νικάνε πειστικά τους Γερμανούς με 5-3. Στο γήπεδο επικρατεί νεκρική σιγή, προμήνυμα των όσων θα ακολουθούσαν...
Το ματς του θανάτου εμπνέει τον Γιεβγκένι Καρέλοφ, ο οποίος το 1960 δημιουργεί την εμβληματική ταινία του σοβιετικού κινηματογράφου «Το ημίχρονο του θανάτου», καθώς και τον Τζον Χιούστον στη γνωστή ταινία «Η μεγάλη απόδραση των 11» (1981). Έξω από το στάδιο του Κιέβου έχει ανεγερθεί μνημείο για τους ήρωες ποδοσφαιριστές.
Πολλά χρόνια αργότερα, ορισμένα στοιχεία αμφισβητήθηκαν, όπως το ότι οι παίκτες της Σταρτ απειλήθηκαν στο ημίχρονο ή ότι ο διαιτητής ήταν των SS.
Εκείνο που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί είναι το γεγονός ότι οι περισσότεροι Ουκρανοί ποδοσφαιριστές εκείνου του ματς, με το πρόσχημα ότι ήταν πράκτορες των Σοβιετικών, εκτελέστηκαν ή πέθαναν από κακουχίες και βασανιστήρια σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.
