ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΣΑΡΑΚΙΩΤΗ*
Στα βήματα του Μουσταφά Κεμάλ ή του Αντνάν Μεντερές; Αν μη τι άλλο, η συζήτηση περί των εκλογών της Τουρκίας αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του διαχρονικού προβληματισμού για τη γενική κατεύθυνσή της ως χώρας, λαού και πολιτισμού.
Η επόμενη ημέρα της τουρκο-ισλαμικής σύνθεσης της δεκαετίας του 1980 και της μετέπειτα ανάδυσης του νεο-οθωμανισμού βρίσκει την Τουρκία υπό την κυρίαρχη πολιτική προσωπικότητα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, η οποία επισκιάζει κάθε ανάλυση έπειτα από δεκαέξι χρόνια διακυβέρνησης του πολιτικού του φορέα, του Κόμματος της Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΚΔΑ).
Γεννιέται, έτσι, το ερώτημα αν ο Πρόεδρος της Τουρκίας θα αφήσει το πολιτικό και θεσμικό αποτύπωμά του -θετικό ή αρνητικό- στην ιστορία της Τουρκικής Δημοκρατίας όπως ο ιδρυτής της, ή θα τεθεί στο περιθώριο της ιστορίας με την αποδόμηση του κεκτημένου του όπως ο ανατραπείς Μεντερές. Θα αποτελέσει μία πολιτική προσωπικότητα, η οποία θα καθορίσει το μέλλον της χώρας προς δυσμάς ή προς ανατολάς;
Ο Αντνάν Μεντερές κυβέρνησε επί μία δεκαετία την Τουρκία εκτρέποντας την πορεία της προς την κοσμικότητα, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την επαναφορά της κλήσης για προσευχή στα αραβικά (ezan), αλλά το τέλος του είναι γνωστό.
Οι προσεχείς εκλογές συνιστούν έναν ακόμη σημαντικό σταθμό, όπου κρίνεται η έκβαση του παραπάνω διλήμματος. Ο τουρκικός στρατός προελαύνει στη Μανμπίζ της Βορείου Συρίας, στο μέτωπο του Κουρδικού υπάρχει μία επικίνδυνη κλιμάκωση με την ολοένα διευρυνόμενη εμπλοκή των Μεγάλων Δυνάμεων, ενώ και η τουρκική οικονομία κλυδωνίζεται με τις διαδοχικές υποβαθμίσεις των διεθνών οίκων αξιολόγησης.
Στη συγκεκριμένη εξίσωση έρχεται να προστεθεί η διαφαινόμενη αναστολή τής πώλησης των πολεμικών αεροσκαφών F-35 από τις ΗΠΑ, κατόπιν και της αρνητικής ψήφου της Γερουσίας, αλλά και η διατήρηση αποστάσεων εκ μέρους της Ρωσίας όσον αφορά την ενδεχόμενη πώληση Su-57.
Τα αντικειμενικά δεδομένα είναι εξαιρετικά αρνητικά για τον Ερντογάν, αλλά αυτό φαίνεται να μην αγγίζει τους Τούρκους ψηφοφόρους, οι οποίοι κατά πάσα πιθανότητα θα του προσφέρουν μία ακόμη νίκη, ίσως και από τον πρώτο γύρο των εκλογών. Ουδείς αμφισβητεί ότι ο Πρόεδρος της Τουρκίας διαθέτει «πολιτικό άστρο», καθώς η διαφαινόμενη επικράτησή του έρχεται εν τω μέσω ορυμαγδού σε όλους τους τομείς.
Η φυσιολογική κυβερνητική φθορά μετά από δεκαέξι χρόνια διακυβέρνησης, η περιθωριοποίηση επιφανών στελεχών του ΚΔΑ όπως ο άλλοτε αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Μπουλέντ Αρίντς και ο πρώην υπουργός Εξωτερικών, πρωθυπουργός και Πρόεδρος της χώρας Αμπντουλάχ Γκιούλ, αλλά και η διαρκής εναλλαγή προφίλ του Ερντογάν μεταξύ φιλοευρωπαϊστή και αντιευρωπαϊστή ηγέτη φαίνεται ότι δεν επηρεάζουν ιδιαιτέρως την πορεία εδραίωσης της κυριαρχίας του στην πολιτική ζωή της γείτονος.
Τι διακυβεύεται, λοιπόν, στις επικείμενες εκλογές; Θα παγιωθεί η ρητορική του αναθεωρητισμού και της στρατηγικής αυτονόμησης από «προστάτιδες δυνάμεις» ή η Άγκυρα θα επιλέξει έναν δρόμο ισχυροποίησης μεν της διεθνούς θέσης της, αλλά υπό τη «συμμαχική εποπτεία» της Ουάσιγκτον δε; Η μετεκλογική στάση της Τουρκίας ως προς τους δυτικούς συμμάχους της και ο βαθμός προσέγγισης της Ρωσίας θα επηρεάσουν αναμφισβήτητα το οικονομικό πεδίο, αλλά και τα ζητήματα ασφάλειας.
Αμφότερα τα ζητήματα επηρεάζουν ευθέως την εσωτερική συνοχή της Τουρκίας, η επίτευξη της οποίας θα κριθεί από τον βαθμό της τελικής θεσμικής ανασυγκρότησης του κράτους υπό τον μανδύα του πολιτικού ισλάμ.
Κατ’ επέκταση το ύψιστο διακύβευμα αφορά το αν το καθεστώς θα γίνει πλήρως «ερντογανικό» (κατά το «κεμαλικό») ή ό,τι έχτισε ο σημερινός Πρόεδρος της Τουρκίας θα πεταχτεί στον κάλαθο της ιστορίας. Η εκκαθάριση του στρατεύματος, της Δικαιοσύνης και της αστυνομίας από «μη φίλα προσκείμενους αξιωματούχους» και φυσικά η μάχη κατά των επονομαζόμενων από τον Ερντογάν «τρομοκρατών» του Φετουλάχ Γκιουλέν βρίσκεται σε κομβικό σημείο.
Αν οι εν λόγω πολιτικές και στρατηγικές επιλογές επικυρωθούν στις εκλογές διά της ψήφου των πολιτών, η θεσμική μετάλλαξη της δημόσιας σφαίρας θα είναι ανεπίστρεπτη και τότε η ρότα του τουρκικού καραβιού θα είναι πλέον συγκεκριμένη.
* Ο Ιωάννης Σαρακιώτης είναι δικηγόρος, βουλευτής Φθιώτιδας του ΣΥΡΙΖΑ
