Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
14.5°C19.6°C
3 BF 59%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Σποραδικές νεφώσεις
16 °C
13.5°C17.7°C
1 BF 73%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
14.3°C16.6°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
16 °C
14.8°C18.0°C
1 BF 58%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
16.3°C16.3°C
1 BF 65%
ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ / "Τέτοιοι είμαστε, καλά να πάθουμε" και άλλα παραμύθια
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ / "Τέτοιοι είμαστε, καλά να πάθουμε" και άλλα παραμύθια

Malangatana Ngwenya, "Άτιτλο", 1967

του Σταύρου Παναγιωτίδη*

Πρωινό στιγμιότυπο. Φουσκωμένος τύπος κατεβαίνει τα σκαλιά του μετρό κοιτώντας προς την κορυφή τους και φωνάζει. Στόχος του ένας πωλητής της "Σχεδίας", λιγάκι εύσωμος. «Να πιάσεις καμιά κανονική δουλειά, να γίνεις άνθρωπος, χοντρέ, και μετά να μιλάς έτσι». Αυτονόητη η ερώτηση προς τον πωλητή, για να μάθουμε τι συνέβη: «Έμπαινε στο μετρό με το τσιγάρο και του είπα ότι απαγορεύεται. Κι αυτός άρχισε να με βρίζει».

Αν σε αυτό το σκηνικό είχε γίνει μάρτυρας κάποιος από τους συνεπείς αναγνώστες ευτελών φιλελεύθερων ιντερνετικών αναγνωσμάτων ή και κάποια επίδοξη περσόνα του Facebook από αυτές που πουλάνε πλήθος στερεοτυπικές αναλύσεις στολισμένες με τσιτάτα καφενείου κερδίζοντας τα likes με το κιλό, το αποτέλεσμα θα ήταν ένα βιωματικό status με εκφράσεις του τύπου «Τέτοιοι είναι οι Έλληνες», «Κανείς δεν εφαρμόζει τους νόμους και το θεωρούμε και μαγκιά», «Καλά μας κάνουν οι ξένοι» και, βεβαίως, «Κάτι τέτοιοι ψήφισαν 'Όχι' στο Δημοψήφισμα». Ας δούμε όμως λίγο βαθύτερα το ζήτημα.

Πράγματι, στην Ελλάδα υπάρχει ένα αντανακλαστικό απείθειας έναντι των νόμων. Γι’ αυτό και συχνά, όταν κάποιος μας επισημαίνει ότι παραβιάζουμε μια ρύθμιση, ψάχνουμε δικαιολογίες, κάνουμε συμψηφισμούς ή ακόμη ενοχλούμαστε και κάνουμε επίθεση. Είναι κάτι που μοιραζόμαστε με άλλους λαούς των Βαλκανίων, όπως και με τις περιοχές της Μεσογείου και γενικώς του Νότου. Όχι μόνο του ευρωπαϊκού, αλλά και του παγκόσμιου Νότου. Και έχει να κάνει με τον τρόπο που οικοδομήθηκαν τα αντίστοιχα κράτη. Γιατί, αν θέλουμε να είμαστε στοιχειωδώς σοβαροί, ακόμα και με τον τρομακτικό κίνδυνο να πάρουμε λιγότερα... likes, πρέπει να δεχτούμε ότι οι κουλτούρες των λαών δεν πέφτουν από τον ουρανό, αλλά προκύπτουν μέσα από κάποιο πλαίσιο. Και το πλαίσιο αυτό είναι το κράτος.

Τι σημαίνει όλο αυτό; Ότι, για παράδειγμα, οι Έλληνες δεν σπρώχνονται για να μπουν πρώτοι στο λεωφορείο εξαιτίας του DNA και του χαρακτήρα τους που τους κάνει ανυπόμονους, αλλά επειδή η εσωτερικευμένη εμπειρία τους λέει ότι συχνά τα λεωφορεία καθυστερούν και έρχονται γεμάτα. Και γι' αυτό ακόμη και στο μετρό, που έρχεται στην ώρα του, κάποιοι ακόμα βιάζονται και σπρώχνονται επειδή υπάρχει η λεγόμενη πολιτισμική αδράνεια, δηλαδή το ότι όταν αλλάζουν οι συνθήκες, οι ανθρώπινες συμπεριφορές δεν προσαρμόζονται αμέσως, ακριβώς όπως ένα σώμα μέσα σε ένα αυτοκίνητο που φρενάρει συνεχίζει να κινείται πέφτοντας μπροστά. Τι άλλο σημαίνει το ότι η κουλτούρα προκύπτει μέσα από δομές; Σημαίνει ότι οι Γερμανοί φορολογούμενοι δεν κλέβουν το Γερμανικό Δημόσιο ούτε επειδή το κράτος τους έχει δυνατούς ελεγκτικούς μηχανισμούς ούτε απλώς επειδή είναι... Γερμανοί, αλλά γιατί ζουν στο γερμανικό κράτος. Και η δική τους εσωτερικευμένη εμπειρία λέει ότι οι φόροι τους γίνονται άριστα σχολεία και νοσοκομεία. Αν αυτό ακυρωνόταν, τότε σταδιακά θα άλλαζε και η φορολογική συνέπεια των Γερμανών πολιτών, ειδικά στις νεότερες γενιές.

Τόσο απλά και γρήγορα, λοιπόν, συμφωνήσαμε ότι οι νοοτροπίες παράγονται εντός ενός πλαισίου. Και, επομένως, όσο κι αν υπάρχει πάντα, αδιαμφισβήτητα, ατομική ευθύνη, ο πρώτος που πρέπει να δεχτεί το ανάθεμα είναι αυτός που δημιούργησε αυτό το πλαίσιο. Και ναι, καλά το καταλάβατε. Μιλάμε για την αστική τάξη και τους πολιτικούς της εκπροσώπους. Αυτούς που έφτιαξαν θεσμούς διάτρητους και διαδικασίες αναξιοκρατικές, που διαβρώνουν την εμπιστοσύνη και τον σεβασμό των πολιτών απέναντι στο κράτος, εν τέλει στους ίδιους τους συνανθρώπους τους.

«Όλη αυτή η πολυλογία για να μας πεις ότι ο τύπος που έβρισε τον πωλητή της "Σχεδίας" είναι θύμα των πράξεων και των παραλείψεων της αστικής τάξης της χώρας;» θα ρωτούσε κάποιος. Όχι. Ο τύπος αυτός ήταν ένας κάφρος. Αλλά αν θέλουμε να βγάλουμε σοβαρά πολιτικά συμπεράσματα από το φαινόμενο της αυθάδους απείθειας έναντι των νόμων κι αν το εξετάσουμε ως αυτό που πραγματικά είναι -δηλαδή απότοκο συγκεκριμένων επιλογών κοινωνικής συγκρότησης από την πλευρά των κυρίαρχων ελίτ-, δεν επιτρέπεται να το διαχειρίζεται κανείς ως επιβεβαίωση προκάτ φιλελεύθερων εξυπνάδων περί της φύσης των Ελλήνων που δεν μπορούν να κυβερνηθούν σωστά, χρειάζονται την εξωτερική επιβολή για να διορθωθούν, άσε που σκότωσαν και τον Καποδίστρια... Άλλωστε, τι λιγότερο έλεγαν οι αποικιοκράτες για να δικαιολογήσουν την αιματηρή κατάκτηση των χωρών με τους “καθυστερημένους” πληθυσμούς;

(Τι έγινε; Πόσα likes πήραμε;)

* Ο Σταύρος Παναγιωτίδης είναι υποψήφιος διδάκτορας Σύγχρονης Ιστορίας

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL