του Δημήτρη Π. Κυριακαράκου*
Σε μια απόπειρα να ερμηνεύσουμε κατά το αξιοκρατικότερο δυνατό τη συμφωνία των Πρεσπών δυνάμεθα να παρατηρήσουμε πως η σύνθετη ονομασία όχι απλώς δεν «επισκιάζει» το δικό μας γεωγραφικό διαμέρισμα της Μακεδονίας, τουναντίον το αναδεικνύει προσδίδοντάς του ένα ιστορικό ενδιαφέρον το οποίο οι Ευρωπαίοι ειδήμονες των διεθνών σχέσεων μέχρι πρότινος δεν επεδείκνυαν. Το brand name (ελληνική) 'Μακεδονία' ζει, τώρα για τον Αλέξανδρο θα σας γελάσω.
Θυμάμαι, όταν προ εικοσαετίας ήμουν φοιτητής στο Λονδίνο, τον εκλιπόντα Σερ Πήτερ Ουστίνοβ, τακτικό συντάκτη της εβδομαδιαίας τότε εφημερίδας «The European», να προκρίνει στην αρθρογραφία του, με το διαβόητο καυστικό του χιούμορ, την κατάργηση της διεθνούς ονομασίας της φρουτοσαλάτας (macedonia) για να μην προσβάλλονται οι Έλληνες. Παραπλεύρως, ο συνάδελφός του κ. Πήτερ Μίλλαρ, στη δική του στήλη, προσπαθούσε να αναδείξει τις «συμμετοχικά δημοκρατικές» διαδικασίες των κοινοτήτων των Vikings και να τις συγκρίνει με τις αντίστοιχες της «φρούδας» δημοκρατίας της αρχαίας Αθήνας, όπου οι γυναίκες δεν είχαν καμία συμμετοχή και η δουλοκτησία ήταν τρόπος ζωής ακόμα και για τον ολιγότερο εύπορο Αθηναίο.
Ήταν οι αρχές της δεκαετίας του 1990, η αρχή του τέλους για το Σιδηρούν Παραπέτασμα, οπότε ο δυτικός κόσμος ξαφνικά ανακάλυψε τα Βαλκάνια και τις επενδυτικές «ευκαιρίες» που τα τελευταία παρουσίαζαν. Η ουσία ήταν πως οι Έλληνες είχαν άδικο και έφεραν το στίγμα του πολιτισμικού σωβινιστή, έτσι το πρόσταζε η politically correct προπαγάνδα, η οποία μόνο «αποικιοκράτες» των Βαλκανίων δεν μας χαρακτήριζε λόγω της «φιλίας» μας με τον Σ. Μιλόσεβιτς.
Η συμφωνία των Πρεσπών φρονώ πως θέτει στο χρονοντούλαπο της ύστερης διπλωματικής Ιστορίας της Ευρώπης όλα τα ως άνω, εάν τα ενθυμείτο κανείς προτού να συντάξω τις σχετικές αράδες. Η Ελλάς ως δύναμη ηγετική, ουχί ηγεμονική, προσέγγισε με σέβας έναν δοκιμαζόμενο λαό, κατά πλειοψηφία ομόδοξο. Συν τοις άλλοις, ο λαός αυτός υπήρξε σύμμαχός μας κατά τον Α' Βαλκανικό Πόλεμο ενάντια στον οθωμανικό ζυγό. Επίσης, χρήζει να επισημανθεί πως ο λαός αυτός δεν επέλεξε η χώρα του να ονομάζεται ‘Μακεδονία’, τού το επέβαλαν οι επεκτατιστές ιθύνοντές του, ήδη από την εποχή της μοναρχίας, καλλιεργώντας του το όραμα για δίοδο στο Αιγαίο. Όπως κάποιοι άλλοι, «δικοί μας», μάς είχαν προκρίνει την αναγκαιότητα επέκταση έως την Άγκυρα, καλή ώρα.
Οι προοδευτικές κυβερνήσεις της Ελλάδος, αρχής γενομένης από τον Ανδρέα Παπανδρέου, ακολουθούν πιστά την πολιτική οικοδόμησης σχέσεων φιλαλληλίας με τους λαούς της Βαλκανικής, με τους δικούς μας πολιτισμικούς «συγγενείς», με τους «συντρόφους» μας στα σκοτεινά χρόνια της οθωμανικής υποτέλειας και της καϊζερικής μεγαλοϊδεατικής μισαλλοδοξίας των αρχών του 20ου αιώνα. Οι δύο Κάιζερ, Γερμανίας και Αυστρίας, στην προπαγάνδα τους πρόκριναν πως οι Σλαύοι των Βαλκανίων ήταν «παιδιά» τα οποία χρειάζονταν καθοδήγηση. Οι πατερναλιστικού τύπου ηγεμονίες και οι «πεφωτισμένες» δεσποτείες βλέπουν «παιδιά», ουχί πολίτες, γνωστό τοις πάσι.
Στην "τριλογία της γης" ("Η φωνή της γης", "Γη της οδύνης", "Γη δελφύς") ο Βλάχος Ευάγγελος Αβέρωφ αναφέρεται στα βρώμικα και απολίτιστα Βαλκάνια, τα ιμάτια των οποίων οι μεγάλες δυνάμεις πρόθυμα διαμέλιζαν. Στο "Αλβανοί, Αρβανίτες, Έλληνες" ο συντοπίτης μου, εξ ανατολικής Μάνης, κ. Σ. Καργάκος διατυπώνει πως τα οράματα της «μεγάλης» Ελλάδας, Βουλγαρίας, Σερβίας και Αλβανίας παρήγαγαν τα «μικρά» Βαλκάνια. Εάν πάμε ακόμα πιο πίσω, στην Π. Δέλτα και στον Σ. Μυριβήλη, η «μακεδονική» συνείδηση για την οποία κάνουν λόγο είχε τον χαρακτήρα αφοσίωσης στον κοινό βιωματικό τόπο, της όσμωσης των διαφορετικών πολιτισμών. Περαιτέρω, η συνείδηση αυτή έδινε κίνητρο υπεράσπισης του κοινού τόπου από πάντα εξωτικό επιβουλέα. Ποιο νόημα είχε να ανταγωνίζονται Σέρβοι, Βούλγαροι και Έλληνες σε έναν υπό κατοχή τόπο που διεκδικήθηκε ακόμα και από τον διεθνή σιωνισμό για την ίδρυση του (νέου) Ισραήλ με τη βούλα του Σουλτάνου; Η νεο-ελληνική λογοτεχνία, η πιο γνήσια πηγή ελληνικής Ιστορίας, μας οδηγεί με το κληροδότημά της προς τα Βαλκάνια της γαλήνης και της ευημερίας, αυτά που οραματίστηκε ο προφητικός Ρήγας.
Η σύνθετη ονομασία, ενώ πρόδηλα μας συστήνει δύο Μακεδονίες, επί της ουσίας σηματοδοτεί τη μία και μοναδική Μακεδονία της δράσης των μεγάλων ακτιβιστών κατά του απολυταρχισμού, των φυλακισθέντων Αγίου Δημητρίου και Αγίου Νέστορος, των ακτιβιστών της μάθησης Κύριλλου και Μεθοδίου αλλά και του Αποστόλου Παύλου, των κοινών μας ηρώων δηλαδή! Εν προκειμένω, οι δύο Εκκλησίες, η Αρχιεπισκοπή της Αχρίδος και το Πατριαρχείο, έδειξαν τα γρήγορα αντανακλαστικά τους και την ωριμότητα για να μας εμπνεύσουν να πιστέψουμε στη Συμφωνία των Πρεσπών.
Τα Βαλκάνια πρωταγωνιστούν και θα συνεχίσουν να πρωταγωνιστούν ως χώρος ειρήνης, πολιτισμού και φιλαλληλίας υπό την προϋπόθεση οι κ.κ. Αλ. Τσίπρας και Ζ. Ζάεφ να μην είναι οι τελευταίοι άρχοντες των Βαλκανίων.
* Ο Δημήτρης Π. Κυριακαράκος είναι δικηγόρος LLM, νομοδιεθνολόγος.
