Του Σπύρου Τζόκα*
«Αθλητισμός δεν είναι να βάζεις μόνο την μπάλα στο καλάθι. Πρέπει να έχεις και πολλά άλλα σύνθετα στοιχεία και πρέπει όλοι να βλέπουν όλο το πακέτο. Το άθλημα δεν είναι ατομικό, δεν είναι ούτε 100άρι, ούτε επί κοντώ, είναι ομαδικό και συμμετοχή είχαν όλοι». Αυτή ήταν η άποψη του εθνικού μας προπονητή για το άθλημα που λάτρεψε και υπηρέτησε μέχρι το τέλος.
Το άθλημα αυτό πρωτοεμφανίστηκε στην Ελλάδα το 1918 μέσω της ΧΑΝ, όταν μέλη της, μεταξύ των οποίων και ο Μάικ Στεργιάδης, που υπήρξε μαθητής του Νέισμιθ στο Σπρίνγκφιλντ, πήραν δύο καρέκλες, τις στερέωσαν ανάποδα σε δύο τοίχους και με μια μπάλα ποδοσφαίρου πρωτόπαιξαν μπάσκετ.
Ουσιαστικά όμως, η επίσημη περίοδος για το ελληνικό μπάσκετ αρχίζει το 1927. Τότε ιδρύθηκε και η Νήαρ Ηστ. Δύο χρόνια αργότερα, διοργανώθηκε το πρώτο πρωτάθλημα. Πήραν μέρος ο Πανελλήνιος, ο Εθνικός Αθ., οι Ν. Βύρωνος, η ΧΑΝ, η ΑΕΚ, η Σχολή Ευελπίδων και ο Πανιώνιος. Πρωταθλητής αναδείχτηκε ο Πανελλήνιος. Η Νήαρ Ηστ ανακηρύχτηκε πρωταθλήτρια Αθηνών το 1930. Η Νήαρ Ηστ επανέλαβε την επιτυχία τα δύο επόμενα χρόνια. Το 1936 η Νήαρ Ηστ κατέκτησε και το πρωτάθλημα Ελλάδας.
Στην ιστορική αυτή ομάδα έκανε τα πρώτα μπασκετικά του βήματα ο Κώστας Πολίτης. Γεννήθηκε έξι χρόνια μετά το πρωτάθλημα Ελλάδας της Νήαρ Ηστ, στις 21 Μαρτίου 1942, στην Καισαριανή, με το μπάσκετ να ρέει στις φλέβες του. Το γήπεδο της Νήαρ Ηστ ήταν ένας έρωτας για τον Κώστα, όπως και για πολλά άλλα παιδιά. Του άρεσε και ό,τι είχε να κάνει και με τον αθλητισμό... Ώρες ατελείωτες περνούσε εκεί. Για τον συνοικισμό, για τις φτωχογειτονιές, για τα παιδιά, το αθλητικό αυτό κέντρο ήταν μια όαση. «Μην ξεχαστείς πάλι στο γήπεδο» ήταν η μόνιμη παρατήρηση των μεγάλων.
Κάπως έτσι ήταν. Έμπαινε μέσα και ξεχνιόταν. Ομάδες μπάσκετ, βόλεϊ, ενόργανης γυμναστικής συγκροτήθηκαν με τη βοήθεια γυμναστών. Αφοσιωμένοι άνθρωποι που πρόσφεραν πολλά, όπως ο μπάρμπα-Γιάννης ο Χατζηθεοδώρου, ο Γιάννης ο Κουβάς, η κυρία Σοφία (Σοσώ), ο Νίκος ο Γιαννόπουλος και τόσοι άλλοι. Ο μπάρμπα-Γιάννης έμαθε την Καισαριανή μπάσκετ. Εκεί, στο ανοιχτό γήπεδο μπάσκετ -σήμερα είναι το κλειστό- εκεί που τα παιδιά και οι μεγάλοι έπαιζαν μονό ή διπλό ή και ρολόι.
Κι έτσι ο Κώστας Πολίτης μοιάζει να μην έχει επιλογή παρά να ακολουθήσει την "πορτοκαλί θεά". Από την Καισαριανή ξεκίνησε φτάνοντας στην κορυφή και σαν παίχτης και σαν προπονητής. Στη συνέχεια, αγωνίστηκε στον Παναθηναϊκό, με τον οποίο θα κατακτήσει το πρωτάθλημα τη σεζόν 1966-1967. Αγωνίστηκε με την Εθνική Ελλάδος στο Ευρωμπάσκετ του 1961, του 1965 και του 1967, ενώ στο ενεργητικό του ως παίκτης είχε και ένα Προολυμπιακό Τουρνουά (1964), ένα Βαλκανικό Πρωτάθλημα (1964), αλλά και παιχνίδια στους Μεσογειακούς Αγώνες (1967).
Είχε όμως και τα άλλα χαρακτηριστικά του γνήσιου Καισαριανιώτη, τα οποία δεν άρεσαν στους κρατούντες. Έτσι, πρόωρο τέλος στην μπασκετική καριέρα του 25χρονου παίκτη έβαλε η χούντα των συνταγματαρχών το 1967, καθώς ο Πολίτης ήταν αριστερός, ήταν και Καισαριανιώτης. Γαλουχημένος δηλαδή με τις αξίες μιας συνοικίας αντάρτισσας και ανυπότακτης. Δεν του το συγχώρησαν αυτό. Τέλος λοιπόν το μπάσκετ, τέλος ο Παναθηναϊκός, τέλος η Εθνική Ελλάδος, τέλος και η θέση του στον ΟΤΕ το 1968. Του έκοψαν τη ζωή στα δύο. Κι όμως, συνέχισε να αγωνίζεται.
Ο Κώστας Πολίτης αποτελεί τη βιωμένη αθλητική Ιστορία της Καισαριανής, αλλά και της Ελλάδας. Η Καισαριανή και ο άνθρωπος-αθλητής αλληλοτροφοδοτούνται. Δίνουν και παίρνουν, οικοδομώντας μια υγιή και στέρεα σχέση. Είναι μια συμβίωση δυναμική, που ανανεώνει την παράδοση και ταυτόχρονα παράγει νέα στοιχεία. Το '40, η Κατοχή, η Αντίσταση, το κίνημα του Δεκέμβρη, τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, η δικτατορία της 21ης Απριλίου χαρακτηρίζονται από την πλησμονή των βιωμάτων. Συνδέεται με την Ιστορία και φυσιογνωμία της άλλης, της υπέροχης Καισαριανής, την Ιστορία που πλανάται παντού και βρίσκεται στο κάθε κομμάτι της. Μια ιστορία που αποκαλύπτουν οι καλά φυλαγμένες φωτογραφίες μέσα σε κουτάκια στα συρτάρια. Αυτές που είχε και η κυρία Δέσποινα, η μητέρα του.
Ο Κώστας Πολίτης αναλαμβάνει τη θέση του ομοσπονδιακού τεχνικού στην Εθνική Ομάδα Ανδρών το 1982, έχοντας περάσει από τους Παίδες και τους Εφήβους. Το χτίσιμο της ομάδας θα είναι αργό και επίπονο, η «επίσημη αγαπημένη» θα φτάσει πάντως σε ημιτελικές φάσεις διεθνών τουρνουά και θα παίξει μέχρι το 1987 αγώνες στο Πανευρωπαϊκό Ανδρών, το Βαλκανικό, στους Μεσογειακούς, στα Τουρνουά Ακρόπολις και σε Προολυμπιακά Τουρνουά (1984) και προκριματικά Παγκοσμίου Ανδρών (1986).
Το 1986 η Εθνική του Πολίτη κατάφερε να προκριθεί στο Μουντομπάσκετ της Ισπανίας ανοίγοντας την όρεξη των Ελλήνων για όσα έμελλε να ακολουθήσουν τον επόμενο χρόνο. Η πρώτη τότε παρουσία της Εθνικής Ελλάδας σε τελική φάση παγκοσμίου πρωταθλήματος έκανε αίσθηση. Η χώρα μας κατακτά τη 10η θέση μεταξύ των 24 ομάδων και ο Νίκος Γκάλης στέφεται πρώτος σκόρερ της διοργάνωσης!
Η συνταγή της επιτυχίας άρχισε να αποδίδει καρπούς. Η 14η Ιουνίου 1987 ίσως και να είναι η ξεχωριστή του μέρα. Ο Πολίτης και οι γενναίοι του είχαν απέναντί τους μεγαθήρια όπως τη θρυλική Σοβιετική Ένωση των Βολκόφ και Τσατσένκο, τη Γιουγκοσλαβία του «Μότσαρτ» Ντράζεν Πέτροβιτς, την Ισπανία του Σαν Επιφάνιο, την Ιταλία του Ρίβα και άλλους. Η Ελλάδα του Πολίτη είχε αρχίσει να εδραιώνεται ως μια μικρή, αλλά υπολογίσιμη δύναμη.
14η Ιουνίου 1987. Είναι μια μέρα που γεμίζει τους Έλληνες εθνική περηφάνια, μια σημαδιακή για τη χώρα μας και το μπάσκετ. Στις Κυκλάδες τότε ήμουν πρωτοδιόριστος καθηγητής. Πήρα αμέσως το καράβι και ήρθα. Εισιτήριο; Ο Κώστας Πολίτης. Ο δικός μου άνθρωπος, ο προπονητής μου, το πρότυπό μου στο μπάσκετ. Τηλεφώνησα. «Δεν μπορεί τώρα» η φωνή από το ξενοδοχείο. «Είναι ανάγκη. Πείτε του το όνομα». Νήαρ Ηστ, όχι αστεία Καισαριανιώτες και οι δύο, γέννημα θρέμμα και προπονητής μου, γείτονας. Μου βρήκε και ήμουν κι εγώ εκεί.
Τίποτα δεν έμεινε ίδιο έπειτα από κείνη την ιστορική στιγμή του καλοκαιριού του 1987 και ο Πολίτης είχε αναμφίβολα μεγάλο μερτικό στο μπασκετικό κατόρθωμα. Όλα πλέον ήταν αλλιώς...
Ο αρχιμάστορας του θαύματος του '87 είχε τον δικό του ρόλο στις μαγικές στιγμές, αναγκάζοντας τον Παναγιώτη Φασούλα να παρατηρήσει: «Με την παροιμιώδη του ψυχραιμία, ήταν ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση. Είχε μοντέρνα αντίληψη για την προπονητική και καταλάβαινε τι σημαίνει εθνική ομάδα. [...] Δεν υπήρχαν κραιπάλες, ούτε όμως στρατιωτική βαναυσότητα. Και ήξερε και μπάσκετ ο Πολίτης, δεν ήταν κανένας άσχετος».
Ο ίδιος ο Κώστας Πολίτης έλεγε ότι «τον θρίαμβο τον κατάλαβα την επόμενη ημέρα [...] που πήγα στο πατρικό μου στην Καισαριανή και είδα ανθρώπους, άρχισα να καταλαβαίνω τι είχαμε πετύχει. Βλέποντας μεγάλες γυναίκες να ξέρουν τι έγινε, τότε συνειδητοποιείς ότι αυτό που έγινε ήταν κάτι που άγγιζε όλους τους Έλληνες».
Με την τεράστια επιτυχία στις πλάτες του, ο «ευρωκόουτς» ανέλαβε μετά τις τύχες ελληνικών συλλόγων, περνώντας (δύο φορές) από τον Παναθηναϊκό, τον ΠΑΟΚ μετά και την ΑΕΚ, για να κλείσει την καριέρα του στη Νήαρ Ηστ, στην Καισαριανή, όπως άρχισε.
Ο σπουδαίος κόουτς συνέχισε να απασχολείται στο μπάσκετ, από άλλο όμως μετερίζι. Εξάλλου, το μπάσκετ ήταν η ζωή του. Ως υπεύθυνος των αναπτυξιακών προγραμμάτων της Ομοσπονδίας δηλαδή, ασχολούμενος με τα μελλοντικά φιντάνια της ελληνικής καλαθοσφαίρισης αλλά και τις τόσο απαιτούμενες υποδομές.
Τελευταία συνομιλία μας από κοντά στις 22 Δεκεμβρίου του 2017, που είχα την εξαιρετική τιμή και χαρά στη Γιορτή του Μπάσκετ στη Δυτική Αθήνα να τιμώ τον προπονητή μου των παιδικών μου χρόνων και συντοπίτη μου Κώστα Πολίτη.
Είμαι περήφανος που γνώρισα από κοντά έναν τέτοιο άνθρωπο. Και τέλος, αισθάνομαι βαθιά συγκίνηση που το 1998 ήταν ένας από εκείνους τους ανθρώπους που αγαπώ και ήταν εδώ στον κινηματογράφο «Αιολία», εδώ στην Καισαριανή, που παρουσίασαν το ιστορικό μου λεύκωμα «Καισαριανή, η φυσιογνωμία μιας πόλης».
Καλό ταξίδι, αγαπημένε μου προπονητή. Δώσε χαιρετίσματα και στον άλλο αγαπημένο μου προπονητή, που έφυγε κι αυτός νωρίς, τον Αντώνη τον Χρηστέα. Και μαζί να τους μάθετε όσα μάθατε σε εμένα και σε χιλιάδες παιδιά. Θυμάσαι, Κώστα: «Να ξεπερνάς αυτούς που σε υποτιμούν, να κάνεις σουτ με τα δάχτυλα, να μην κοιτάζεις την μπάλα όταν ντριπλάρεις, να χρησιμοποιείς και τα δύο χέρια, να μην παίζεις με τα χέρια άμυνα» και τόσα άλλα.
Καληνύχτα, κόουτς.
* Ο Σπύρος Τζόκας είναι αντιπεριφερειάρχης Αττικής
