Πάντοτε η Αριστερά απέδιδε βαρύνουσα σημασία στον θεσμό της Αυτοδιοίκησης και σε όλη της τη διαδρομή έχει δώσει μεγάλες μάχες για την αναβάθμισή του, κάτω και από αντίξοες συνθήκες, π.χ. μετά τον εμφύλιο πόλεμο στη χώρα μας.
Ιστορικά, η Αυτοδιοίκηση έχει συνδεθεί με όλους τους αγώνες για πραγματική δημοκρατία καθώς και για κοινωνική χειραφέτηση. «Την απόλυτη αυτονομία της Αυτοδιοίκησης, απλωμένης σε όλες τις περιοχές της Γαλλίας» ζητούσε η Κομμούνα των Παρισίων το 1871, αλλά και στην Ελλάδα ο πρωτοπόρος σοσιαλιστής Σταύρος Καλλέργης έγραφε «στο σοσιαλιστικό κοινοκτημονιστικό» του πρόγραμμα: «Αποκέντρωσις των εξουσιών, ανεξαρτησία των Δήμων με δικαστικά δικαιώματα των Δημοτικών Συμβουλίων επί μικροδιαφορών» (εφημ. “Σοσιαλιστής”, 1η Μαΐου 1902). Μεταγενέστερα, ήταν η ΕΑΜική Εθνική Αντίσταση που κατοχύρωσε την Αυτοδιοίκηση ως «θεμελιώδη θεσμό του δημοσίου βίου των Ελλήνων», με το γνωστό «Ψήφισμα των Κορυσχάδων» (άρθρο 2).
Τα τελευταία χρόνια, η Αυτοδιοίκηση, πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια, υπέστη τις συνέπειες των μνημονιακών πολιτικών, ενώ και στο θεσμικό επίπεδο παρουσιάστηκαν σοβαρά προβλήματα. Στο επίπεδο αυτό ισχύει κάτι που έχει πει ο Μανώλης Γλέζος παλιότερα, ότι πρόκειται για «ετεροδιοίκηση».
Έχω την πεποίθηση ότι η νομοθετική πρωτοβουλία Σκουρλέτη για μια Αυτοδιοίκηση του αύριο, που βρίσκεται σε διαβούλευση, διαπνέεται από σύγχρονες αριστερές αντιλήψεις για τον θεσμό.
Ειδικότερα, η καθιέρωση της απλής αναλογικής για την εκλογή των δημοτικών και περιφερειακών συμβουλίων, παρά τα περί του αντιθέτου λεγόμενα, μπορεί να ενώσει τις τοπικές κοινωνίες δημιουργώντας μια νέα κουλτούρα συναινέσεων και συνεργασιών ακόμα και στη διοίκηση των δήμων και περιφερειών.
Προφανώς, ο θεσμός αποτελεί βαθμίδα της κρατικής εξουσίας, δεν είναι κίνημα και δεν μπορεί να έχει πλήρη ανεξαρτησία από την κεντρική κυβέρνηση στις συνθήκες του καπιταλισμού. Μπορεί, όμως, να μετατραπεί σε έπαλξη της κοινωνικής αλληλεγγύης, να πρωταγωνιστήσει σε μια μεγάλη αναγεννητική προσπάθεια για τη χώρα μας στον 21ο αιώνα.
Οι ίδιες οι εξελίξεις, στη χώρα μας και διεθνώς, φέρνουν στο προσκήνιο τις αξίες της αλληλεγγύης, της συλλογικής δράσης «από τα κάτω», της κοινωνικής και οικολογικής προστασίας.
Την ίδια ώρα, η βαθιά κρίση του συστήματος και τα φαινόμενα διαφθοράς, που εμφανίστηκαν τα περασμένα χρόνια και στο επίπεδο της Αυτοδιοίκησης, έχουν καταστήσει ιδιαίτερης σημασίας για τους ανθρώπους της την αγωνιστικότητα, την τιμιότητα, την ανιδιοτέλεια, καθώς και τη στράτευση με την πλευρά των κοινωνικά αδύνατων. Πρόκειται για κριτήρια που ο ΣΥΡΙΖΑ οφείλει να τηρήσει και στις επιλογές προσώπων για τις εκλογές του 2019.
Σε ό,τι αφορά το προγραμματικό και λειτουργικό πλαίσιο, καταθέτω τις ακόλουθες πέντε προτάσεις:
1. Η σύγχρονη Αυτοδιοίκηση οφείλει να πορευτεί με βάση το σύνθημα «Σκέψου οικουμενικά - Δράσε τοπικά», με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
2. Με τα σημερινά δεδομένα, αυξάνεται ο ρόλος των τοπικών κοινωνιών στην υπόθεση της ένταξης των μεταναστών και προσφύγων. Στελέχη από τις αντίστοιχες κοινότητες οφείλουμε να προτείνουμε τόσο για τα δημοτικά όσο και για τα περιφερειακά ψηφοδέλτια.
3. Παλιότερα είχαν μεγάλη πέραση οι αδελφοποιήσεις πόλεων, κυρίως ως απάντηση στον Ψυχρό Πόλεμο. Σήμερα, οι αδελφοποιήσεις θα είχαν ιδιαίτερη σημασία, π.χ., με δήμους της κατεχόμενης Παλαιστίνης, όπως προτίθεται να κάνει ο δήμαρχος Βύρωνα, σ. Άκης Κατωπόδης.
4. Η Αυτοδιοίκηση έχει και διεθνή ρόλο, αφού υπάρχουν αντίστοιχες διεθνείς δομές και πρωτοβουλίες για συγκεκριμένα θέματα, όπως ο Διεθνής Συνασπισμός Πόλεων κατά του ρατσισμού που δρα σε συνεργασία με την UNESCO με βάση ένα σχέδιο δέκα σημείων. Επίσης, υπάρχει η διεθνής κίνηση Δήμαρχοι για την Ειρήνη, με πρόεδρο τον δήμαρχο της Χιροσίμα.
5. Οι φορείς της Αυτοδιοίκησης εκπροσωπούνται στην Επιτροπή Περιφερειών της Ε.Ε. Συνεπώς, προτείνω για τις επόμενες εκλογές να διεκδικήσουμε ως ΣΥΡΙΖΑ και ευρωπαϊκή Αριστερά την αναβάθμιση του θεσμού αυτού, ενδεχομένως και την εκλογή των μελών του με άμεση ψηφοφορία.
* Ο Πάνος Τριγάζης είναι μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ
