του Σωκράτη Βαρδάκη*
Η επαναφορά των συλλογικών διαπραγματεύσεων, η επεκτασιμότητα των συλλογικών συμβάσεων και η ενίσχυση του θεσμού της διαμεσολάβησης, αποτέλεσαν προμετωπίδα των επιδιώξεων της σημερινής κυβέρνησης, η οποία, έχοντας δώσει μεγάλους αγώνες, κερδίζει μια ακόμα μάχη για τα εργασιακά. Μια νίκη που ανήκει καθαρά στους εργαζόμενους, των οποίων η διαπραγματευτική θέση, μετά από οκτώ χρόνια υποβάθμισης, ισχυροποιείται σημαντικά.
Για να αντιληφθεί κανείς τη σημασία της συμφωνίας που πέτυχε η κυβέρνηση πρέπει να ανατρέξει στις μνημονιακές μεταρρυθμίσεις που επέβαλαν οι προηγούμενες κυβερνήσεις συμπιέζοντας τα δικαιώματα στον χώρο της εργασίας και οξύνοντας σε μεγάλο βαθμό τα προβλήματα. Η οικονομική κρίση συνοδεύτηκε από λανθασμένες πολιτικές στην αγορά εργασίας, οι οποίες ισοπέδωσαν τις συλλογικές διαπραγματεύσεις και αύξησαν την ανεργία, τη φτώχεια και τις κοινωνικές ανισότητες.
Στο στόχαστρο μπήκαν οι ΣΣΕ και τα κατώτατα όρια προστασίας της εργασίας. Ανετράπησαν οι συλλογικές εργασιακές σχέσεις και καταργήθηκαν οι ρυθμιστικές διατάξεις που καθόριζαν το πλαίσιο των συλλογικών διαπραγματεύσεων και τη λειτουργία των συλλογικών συμβάσεων. Επιβλήθηκε αναστολή ως προς την επέκταση εφαρμογής μιας ΣΣΕ, με αποτέλεσμα οι κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές ΣΣΕ να εφαρμόζονται αποκλειστικά και μόνο όταν εργαζόμενος και εργοδότης είναι μέλη των αντίστοιχων συνδικαλιστικών και εργοδοτικών οργανώσεων που υπογράφουν τη συγκεκριμένη συλλογική σύμβαση. Ανεστάλη ακόμα και η αρχή της ευνοϊκότερης ρύθμισης σε περίπτωση συρροής διαφορετικών συλλογικών συμβάσεων, με τη συλλογική διαπραγμάτευση να μεταφέρεται στο επίπεδο της επιχείρησης, εκεί που υπερισχύει η εργοδοτική πλευρά.
Η κυβέρνηση κατέληξε σε συμφωνία για την επεκτασιμότητα των συλλογικών συμβάσεων εργασίας ώστε οι κλαδικές συμβάσεις να επεκτείνονται εφόσον οι επιχειρήσεις που υπογράφουν τη συλλογική σύμβαση απασχολούν το 51% των εργαζομένων του κλάδου, που θα πιστοποιείται μέσω του Πληροφοριακού Συστήματος Εργάνη. Ομοίως θα επεκτείνονται και οι διαιτητικές αποφάσεις που ισοδυναμούν με κλαδικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Η συμφωνία αυτή επισφραγίζει την επαναφορά, από τον Αύγουστο του 2018, της αρχής της επεκτασιμότητας, η οποία θα επανισχύσει από κοινού με αυτήν την ευνοϊκότερης ρύθμισης όπως έχει ήδη νομοθετηθεί.
Επαναφέρονται οι αρμοδιότητες και ενισχύεται ο Οργανισμός Μεσολάβησης και Διαιτησίας (ΟΜΕΔ)
Το έτος 2012 με Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου έγινε προσπάθεια να καταργηθεί στην πράξη ο θεσμός της διαιτησίας, καθώς καταργήθηκε η δυνατότητα της μονομερούς προσφυγής. Οι εργαζόμενοι δεν μπορούσαν να προσφύγουν εάν δεν συμφωνούσε ο εργοδότης και περιορίζονταν τα θέματα για τα οποία θα μπορούσε να υπάρξει διαιτητική απόφαση. Ακόμα και όταν οι διατάξεις αυτές κρίθηκαν αντισυνταγματικές, η τότε κυβέρνηση φρόντισε να θέσει περιορισμούς στο περιεχόμενο των διαιτητικών αποφάσεων, μειώνοντας το ενδεχόμενο να εκδοθούν αποφάσεις υπέρ των εργαζομένων.
Αναφορικά με το καθεστώς μεσολάβησης και διαιτησίας, στο πλαίσιο της τεχνικής συμφωνίας ορίστηκε η ενίσχυση της διαδικασίας μεσολάβησης με παράλληλη διατήρηση του δικαιώματος μονομερούς προσφυγής στη διαιτησία στην κατεύθυνση των όσων ίσχυαν υπό το καθεστώς του ν. 1876/90. Επίσης συμφωνήθηκε ότι η διαιτητική απόφαση θα πρέπει στο εξής να αιτιολογείται ειδικά και ως προς το στοιχείο της αγοραστικής δύναμης του μισθού, γεγονός το οποίο ενισχύει τη θέση των εργαζομένων. Κατά συνέπεια, ο ΟΜΕΔ θα γίνει ξανά πεδίο συνεννόησης και εξεύρεσης λύσεων ικανοποιώντας και τις δύο πλευρές.
Ενίσχυση και προστασία της εργασίας
Το μείγμα πολιτικής που έχει επιλέξει η κυβέρνηση για να προστατεύσει τους εργαζόμενους και να ενισχύσει τα εργασιακά δικαιώματα αντικατοπτρίζεται στις νομοθετικές παρεμβάσεις που έφερε προς ψήφιση, όλο το προηγούμενο διάστημα, αλλά και σε ένα ακόμα σημαντικό και ταυτόχρονα θετικό σχέδιο νόμου, που επίκειται να ψηφιστεί το αμέσως επόμενο διάστημα.
Για πρώτη φορά η πρόβλεψη κυρώσεων για εργοδότες που παραβαίνουν τις διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας, η ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών και η ισχυροποίηση του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου, αποτελούν απόδειξη ότι η ασυδοσία των εργοδοτών ελέγχεται και οι εργαζόμενοι προστατεύονται από την αδήλωτη εργασία, φαινόμενο που όχι μόνο παραβιάζει βασικά δικαιώματα αλλά πλήττει και τα δημόσια έσοδα και το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας.
Ακολουθεί σειρά μέτρων που προωθεί η κυβέρνηση και στοχεύει στον περιορισμό της εργασιακής επισφάλειας, στην πρόληψη και αντιμετώπιση της καταπόνησης των εργαζομένων σε υπαίθριες εργασίες, κατά τους θερινούς μήνες, στην επέκταση του πεδίου εφαρμογής του επιδόματος αφερεγγυότητας, ώστε να καταλαμβάνει το σύνολο των συλλογικών διαδικασιών αφερεγγυότητας του εργοδότη, πέραν της κλασικής περίπτωσης της πτώχευσης.
Ένα εξίσου σημαντικό μέρος του νομοσχεδίου αφορά στην αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας, με μια συνολική αλλαγή της λογικής του προστίμου, από την αμιγώς εισπρακτική σε μια λογική περισσότερης δικαιοσύνης προς τον αδήλωτο εργαζόμενο.
Με σχετική διάταξη το πρόστιμο για κάποιον εργοδότη που απασχολεί αδήλωτο εργαζόμενο θα μειώνεται αν αυτός ο εργοδότης προχωρήσει σε πρόσληψη του αδήλωτου εργαζόμενου και, ανάλογα με το χρονικό διάστημα της σύμβασης εργασίας που υπογράφεται, θα μειώνεται και το πρόστιμο. Σε περίπτωση υποτροπής, το πρόστιμο θα διπλασιάζεται, χωρίς δυνατότητα έκπτωσης.
Το αναπτυξιακό σχέδιο της κυβέρνησης - μεταμνημονιακή περίοδος
Εδώ και οχτώ χρόνια βιώνουμε μεγάλη καταστροφή και αποδιάρθρωση των κοινωνικών δικαιωμάτων, σε μια προσπάθεια πλήρους απορρύθμισης των εργασιακών σχέσεων. Η ύπαρξη υψηλής ανεργίας, οι ευέλικτες μορφές εργασίας, οι χαμηλές αμοιβές και η υποβάθμιση δικαιωμάτων αποτέλεσαν για αρκετά χρόνια τον κανόνα και όχι την εξαίρεση, στο εργασιακό περιβάλλον.
Οι στόχοι της κυβέρνησης είναι ξεκάθαροι. Να περισώσει τα συλλογικά δικαιώματα και να επαναφέρει την εύρυθμη λειτουργία στην αγορά εργασίας. Μια ολιστική προσέγγιση, ένα ολοκληρωμένο σχέδιο, με το οποίο θα εξαλειφθεί η αδήλωτη εργασία, θα δημιουργηθούν περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας και θα προστατευτούν οι εργαζόμενοι.
Στο αναπτυξιακό σχέδιο που κατέθεσε η κυβέρνηση δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στα ζητήματα της εργασίας και τη δημιουργία καλύτερων προοπτικών για την απασχόληση. Το εργασιακό περιβάλλον μετά την εποχή των Μνημονίων αποτελεί τον πυρήνα του σχεδίου, ανοίγοντας τον δρόμο της αύξησης του κατώτατου μισθού, ο οποίος με Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου το 2012 μειώθηκε σημαντικά.
Ακριβώς αυτό το αναπτυξιακό σχέδιο αλλά και η επί τρία έτη συστηματική προσπάθεια της κυβέρνησης να βγάλει τη χώρα από την κρίση αλλά και να την θέσει σε τροχιά ανάπτυξης, μέσα από ένα μείγμα πολιτικής με κοινωνικοοικονομικά δίκαιο προσανατολισμό, αποτελούν ηχηρή απάντηση.
Απάντηση ότι η Ελλάδα ξεπερνάει την κρίση, η ελληνική οικονομία μπαίνει σε τροχιά παραγωγικής ανασυγκρότησης, με ταυτόχρονη τόνωση της απασχόλησης, μείωσης της ανεργίας, των ευέλικτων μορφών απασχόλησης και συρρίκνωσης της αδήλωτης εργασίας.
* Ο Σωκράτης Βαρδάκης είναι βουλευτής Ν. Ηρακλείου του ΣΥΡΙΖΑ, συντονιστής Επιτροπής Παρακολούθησης και Ελέγχου του Κυβερνητικού Έργου του υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης
