Του Αντρέα Μπεντεβή
Ξεπερασμένα το οκτάωρο, η σταθερή δουλειά, το δυτικό πρότυπο μακροχρόνιων θέσεων εργασίας. Ποιος τα λέει όλα αυτά; Και πού τα λέει; Σε μία χώρα με 20% ανεργία, με τερατώδη ποσοστά υποαπασχόλησης, επισφάλειας, ανασφάλιστης και μαύρης εργασίας, σε μια χώρα όπου το 1/3 των καταγεγραμμένων μισθωτών αμείβεται με κάτι παραπάνω από 300 ευρώ καθαρά! Εκείνος που τα λέει, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ενίοτε χαλαρώνει σε ομιλίες, όπως τις προάλλες στο συνέδριο Digital Economy Forum 2018. Ξεφεύγει από τα δεσμά της αναγκαστικής ηπιότητας του λόγου του αυτοπροσδιοριζόμενου ως αυριανού πρωθυπουργού.
Και οι αληθινές προθέσεις βρίσκουν τις λέξεις για να εκφραστούν. Όπως τότε που έλεγε ότι, για να λυθεί το ασφαλιστικό, η πρότασή του είναι να κάνουν όλοι ιδιωτικές ασφαλίσεις. Όπως τότε που υποσχόταν εκτεταμένες απολύσεις στο Δημόσιο, όπως τότε που ονειρευόταν ριζική αποδόμηση των δημόσιων υπηρεσιών και παράδοσή τους στους εργολάβους - παράσιτα του δικού του πελατειακού κράτους.
Για να εργάζονται στις εργολαβίες τους όχι εργαζόμενοι με οκτάωρα, πλήρη ασφάλιση, συμβάσεις αορίστου χρόνου και άλλα τέτοια κατάλοιπα της σοσιαλιστικής επιρροής επάνω στον προ-νεοφιλελεύθερο δυτικό καπιταλιστικό κόσμο. Αλλά για να εργάζονται στα κάτεργα - σύγχρονα δουλεμπόρια των παρασιτικών συμμάχων του κ. Μητσοτάκη άνθρωποι φοβισμένοι, που άλλα υπογράφουν και άλλα εισπράττουν και που, όταν διεκδικούν τα νόμιμα, έστω αυτά τα κουτσουρεμένα νόμιμα, δέχονται και επιθέσεις με βιτριόλια.
Έτσι θα αναπτύξει την οικονομία και θα λύσει και το πρόβλημα της ανεργίας ο κ. Μητσοτάκης. Έτσι θα κλείσει και την πολιτική ανορθοδοξία της ανόδου στην κυβέρνηση μίας κοινωνικοπολιτικής συμμαχίας που εκφράζει αντίθετες ιδέες από τις καινοτόμες νεοφασιστικές ιδέες του νεοφιλελεύθερου ιδεατού κόσμου. Εξάλλου ο νεοφασισμός βρίσκεται στον πυρήνα όχι μόνο της αντιπολιτευτικής στρατηγικής της Ν.Δ., αλλά και της ίδιας της προτεινόμενης άσκησης της εξουσίας εκ μέρους της!
Πρέπει να γίνει σαφές ότι ο κ. Μητσοτάκης, όσο και αν κατά καιρούς θολώνει τις θέσεις του, όσο και αν κατά καιρούς επιχειρεί να τις εξωραΐσει και να τις ερμηνεύσει αλλιώς από ό,τι είναι, δεν κάνει τίποτα στην τύχη, ή από λάθος, ή από ανεπάρκεια απλώς, και ας νομίζουν έτσι αρκετοί, αστειευόμενοι με τον πολιτικό του λόγο.
Ουσιαστικά το σχέδιο που προτείνει ο κ. Μητσοτάκης υπάρχει ήδη σε ένα μεγάλο κομμάτι της αγοράς εργασίας: το ρημαγμένο τοπίο μιας σταδιακής επιθετικής διαδικασίας που κορυφώθηκε με την εμπειρία της συμμαχίας Ν.Δ. - ΠΑΣΟΚ του 2012-2015. Και με αυτή τη ρητορική, γι’ αυτήν την αναγκαιότητα περάσματος από το αναδιανεμητικό δημόσιο στο πιο σκληρό και ανταγωνιστικό ιδιωτικό, προσπαθεί να κερδίσει όχι μόνο τους εργοδότες, δίνοντάς τους τα πάντα, αλλά και κομμάτια της ίδιας της εργατικής τάξης και ιδιαίτερα των νεότερων! Να τους κερδίσει ιδεολογικά, όπως κάνει παντού ο νεοφιλελευθερισμός.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι νέοι εργαζόμενοι και νέοι επιστήμονες είναι η αιχμή του δόρατος στα πιο αντιδραστικά κινήματα ενάντια σε κυβερνήσεις της Αριστεράς, όπως συμβαίνει στη Βραζιλία, στη Βενεζουέλα κ.ά.
Η περαιτέρω νεοφιλελευθεροποίηση και άρα αποδόμηση των εργασιακών σχέσεων αποτελεί κεντρικό στόχο των πιο σκληροπυρηνικών δυνάμεων της Ευρώπης στον ανταγωνισμό τους με το πρότυπο της κινεζικής οικονομίας. Αποτελεί υπαρξιακή, δηλαδή, ανάγκη τους στο πλαίσιο του ξέφρενου ανταγωνισμού υποτίμησης της αξίας της εργατικής δύναμης και αποδιάρθρωσης του χωρόχρονου της εργασίας.
Αλλά δεν είναι νομοτέλεια, σε τελική ανάλυση, όσο και αν παρουσιάζεται σαν τέτοια. Αντίθετα, είναι ακριβώς πάνω στην αντιπαράθεση σε αυτό το ζήτημα, δηλαδή για την εργασία και την κοινωνική της αξία, που διεξάγεται ήδη η ταξική πάλη και τα ιδεολογικά της αποτελέσματα είναι υπαρκτά σε ολόκληρη την ήπειρο.
Η αντίληψη που έχει η Αριστερά για την εργασία, για την κοινωνική της αξία, για τον ρόλο της στην κοινωνική αναπαραγωγή αποτελεί κορυφαίο παράγοντα που την προσδιορίζει. Αριστερά δίχως υπεράσπιση της εργασίας δεν υπάρχει, για να θυμηθούμε τον Μαρξ δύο αιώνες από τη γέννησή του. Παρ’ όλα αυτά, η αντιπαράθεση της σύγχρονης Αριστεράς με τον κυρίαρχο νεοφιλελευθερισμό σε αυτό το ζήτημα γίνεται αμήχανα, από θέσεις άμυνας, αναγκαστικά με εργαλεία υπεράσπισης των εργασιακών σχέσεων μιας άλλης εποχής. Μόνο που εδώ εντοπίζονται δύο προβλήματα:
Πρώτον, αυτή η εποχή έχει περάσει ανεπιστρεπτί, με την έννοια ότι οι παραγωγικές δυνάμεις κάθε κοινωνικού σχηματισμού καθίστανται ολοένα και πιο εξαρτημένες από τον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας και έχουν αλλάξει ριζικά. Επομένως ριζικά θα αλλάξουν, υπό οποιοδήποτε οικονομικοπολιτικό σύστημα, και οι παραγωγικές σχέσεις.
Δεύτερον, ένα μεγάλο κομμάτι της εργατικής τάξης εξακολουθεί να εργάζεται με παραδοσιακές σχέσεις εργασίας, γεγονός που επιδρά διασπαστικά στο εσωτερικό του κόσμου της εργασίας και συγκροτεί αντικειμενικές αποστάσεις αυτής της εργατικής τάξης από τα νέα προλεταριοποιημένα στρώματα της χειρωνακτικής αλλά και της διανοητικής εργασίας.
Η αντιπαράθεση με τον νεοφιλελευθερισμό του κ. Μητσοτάκη είναι μία μάχη που μεσοπρόθεσμα αναφέρεται στην κινηματική και εκλογική ήττα της κοινωνικοπολιτικής συμμαχίας που εκπροσωπεί. Με μία νέα εκλογική επιβεβαίωση της κυβέρνησης της Αριστεράς που εκπροσωπεί την ανάγκη επαναφοράς των συλλογικών διαπραγματεύσεων (ως αναγκαίο βήμα επανασυγκρότησης της εργατικής τάξης σαν συλλογικό υποκείμενο), την αύξηση του κατώτατου μισθού και την ποιοτική υπεράσπιση και επέκταση των δομών του κράτους πρόνοιας.
Ωστόσο η μάχη με τον νεοφιλελευθερισμό σε διεθνές πλαίσιο είναι μία μάχη που για να τη δώσει και να την κερδίσει η Αριστερά απαιτείται μια συνολικότερη επαναθεμελίωση της θέσης της για την εργασία, για τον διεθνή καταμερισμό της, το νέο χωροχρονικό πλαίσιο οργάνωσης για μία νέα ισότιμη και αξιοπρεπή κατανομή της.
Ναι, δουλεύοντας τετράωρα ίσως δημιουργούνται περισσότερες θέσεις εργασίας, σωστά λένε οι νεοφιλελεύθεροι. Αρκεί να μην είναι τετράωρο στα χαρτιά που γίνεται οκτάωρο απλήρωτης υπερεργασίας. Αρκεί να είναι τετράωρο με πλήρη δικαιώματα και αξιοπρεπή αμοιβή. Ναι, δεν είναι ανάγκη να εργάζεται κανείς σε μία δουλειά για όλη του τη ζωή. Να γεννιέται και να πεθαίνει ανειδίκευτος εργάτης. Μπορούμε να φανταστούμε ένα άλλο κοινωνικό πλαίσιο, όπου κάθε άνθρωπος θα μπορεί να σπουδάζει δημόσια και δωρεάν στον τομέα της αρεσκείας του όποτε το θέλει.
Η κοινωνική εργασία του σοσιαλισμού, η «λιγότερη δουλειά - δουλειά για όλους», η ελεύθερη πρόσβαση στη μόρφωση σε κάθε ηλικία και κοινωνική τάξη, μέχρι να μην διαφοροποιούνται οι άνθρωποι με βάση την τάξη ή το φύλο ή το χρώμα του δέρματός τους: αυτή είναι η απάντηση σήμερα της σοσιαλιστικής προοπτικής.
Και είναι ώρα να οργανωθεί σε συγκροτημένο πλαίσιο συνολικότερης πολιτικής διεκδίκησης, πριν ο περιφερειοποιημένος από τον ιμπεριαλισμό κόσμος ολοκληρωθεί σαν ελεύθερη ζώνη δουλεμπορίου για πρώην ανθρώπους, για νέες εξατομικευμένες στρατιωτικοποιημένες μηχανές, πρώτη ύλη, εξάλλου, για τους νέους πολέμους μίας ανεπίστρεπτης κρίσης που ο κ. Μητσοτάκης ονομάζει «νέα εποχή».
