Του Ματιέ Ντεζάν*
- 24/03/18
"Les anarchistes sont toujours là!"
"Οι αναρχικοί είναι ακόμα εδώ!"
Αλέν Κριβίν: "Ο Μάης του '68 ήταν σαφώς μια εξέγερση ελευθεριακής έμπνευσης. Ο Κον Μπεντίτ, για παράδειγμα, δεν ήταν, απ' όσο ξέρω, μέλος μιας αναρχικής οργάνωσης, αλλά ήταν ελευθεριακός. Ενσάρκωνε τον αυθορμητισμό του κινήματος. Όταν οι μπάτσοι μπήκαν στη Σορβόννη στις 3 Μάη και μας έβαλαν στις κλούβες, το Καρτιέ Λατέν εξερράγη. Δεν ξέραμε από πού ερχόταν αυτό, ήταν αυθόρμητο.
Υπήρξαν όμως προειδοποιητικά σημάδια στις 11 Απριλίου του 1968. Μετά από μια απόπειρα δολοφονίας του Γερμανού σοσιαλιστή και φοιτητικού ηγέτη Ρούντι Ντούτσκε, που δέχτηκε μια σφαίρα, η Επαναστατική Κομμουνιστική Νεολαία (JCR) (σ.τ. επιμ.: τροτσκιστές) είχε οργανώσει μια διαδήλωση στην πρεσβεία της Γερμανίας για να τον στηρίξει. Αυθόρμητα η διαδήλωση κατευθύνθηκε προς το Καρτιέ Λατέν -χωρίς δική μου ευθύνη- και οι φοιτητές πήγαν να πλακωθούν με τους μπάτσους που τους έφραζαν τον δρόμο. Χιλιάδες φοιτητές έπαιρναν τα μπουκάλια της μπύρας από τα τραπέζια των μπαρ και τα πέταγαν στους αστυνομικούς! Είπα στους συντρόφους μου: «Μα τι γίνεται;». Ήταν η αρχή του Μάη του '68.
«Ο ελευθεριακός τόνος στους νέους ήταν πολύ ισχυρός»
Συνεπώς το «Οι αναρχικοί είναι ακόμα εδώ» ήταν σωστό, ακόμα κι αν ο Κον Μπεντίτ δεν ήταν «οργανωμένος» αναρχικός. Ο ελευθεριακός τόνος στους νέους ήταν πολύ ισχυρός. Τη νύχτα των οδοφραγμάτων στις 10 Μάη η ανάμνηση του Κομμούνας του Παρισιού ήταν πολύ έντονη. Επρόκειτο για το παλιό φοιτητικό κίνημα ανακατεμένο με το παλιό εργατικό κίνημα. Όταν οι μπάτσοι έφτασαν στις 3 το πρωί, τους πήρε χρόνο να σπάσουν τα οδοφράγματα που είχαμε στήσει. Επί της λεωφόρου Σαν Μισέλ είχαμε ξεριζώσει τα δέντρα, το καταλαβαίνει κανείς και τώρα από το ύψος τους. Ορισμένα οδοφράγματα είχαν στηθεί σε δρόμους που οδηγούσαν σε αδιέξοδο -εδώ είχαμε το νέο φοιτητικό κίνημα!
"Ne travaillez jamais"
"Να μη δουλεύετε ποτέ"
Αλέν Κριβίν: «Να μη δουλεύετε ποτέ» ήταν ένα πολύ συμβολικό και πολύ μειοψηφικό σύνθημα του Μάη του '68. Δέχομαι ότι υπήρξε, αλλά δεν ήταν και τόσο διαδεδομένο. Όλος ο κόσμος δούλευε, εκτός από την αυθόρμητη γενική απεργία που παρέλυσε όλα τα εργοστάσια. Ήταν μια εξέγερση ενάντια στην αλλοτρίωση, σίγουρα, αλλά αυτό το σύνθημα άγγιξε λίγους. Άγγιζε κάποιους φοιτητές, αλλά όχι την εργατική τάξη, που λίγο συμμετείχε στα οδοφράγματα. Είχε να κάνει εξάλλου με ένα μεγάλο λάθος του Μάη του '68: η σύνδεση εργατών - φοιτητών ήταν από ελάχιστη έως ανύπαρκτη, δεν υπήρξαν σοβιέτ ούτε δομές δυαδικής εξουσίας... Η μόνη απεργιακή επιτροπή που υπήρξε, στήθηκε από σύντροφό μας, στο Σακλέ, και δεν ήταν σε εργοστάσιο.
Οδήγησα μια φοιτητική διαδήλωση στο εργοστάσιο Boulogne - Billancourt στις 17 Μάη. Είχε εκεί 30.000 εργάτες. Τότε λέγανε: Όταν η Ρενώ φταρνίζεται, η Γαλλία κρυολογεί. Διασχίσαμε το Παρίσι με χιλιάδες φοιτητές και μας υποδέχτηκε ένα εργοστάσιο κλειστό από το Κ.Κ. Γαλλίας. Το Κ.Κ. και η CGT ελέγχανε ακόμα τα εργοστάσια. Εξάλλου, όταν ήμουν υποψήφιος για τις προεδρικές του 1969, πήγα στη Ρενώ - Μπιγιανκούρ και με υποδέχτηκαν εκατοντάδες εργάτες που φώναζαν «Δεν περνά ο φασισμός!» (γέλια). Το αυθόρμητο και ελευθεριακό πνεύμα ήταν πολύ ισχυρό στους φοιτητές, αλλά στους εργάτες ήταν αλλιώς.
"Camarades, si tout le peuple faisait comme nous..."
"Σύντροφοι, αν όλος ο λαός έκανε σαν και μας..."
Αλέν Κριβίν: Ήταν δυο μέρες στον Μάη του '68 που δεν υπήρχε κράτος ούτε εξουσία ούτε τίποτα. Ο Ντε Γκωλ έφυγε να συναντήσει τον [στρατηγό] Μασί [στο Μπάντεν - Μπάντεν, σ.τ.σ]. Όταν περνούσες μπροστά από το Κοινοβούλιο, δεν υπήρχαν παρά τρεις μπάτσοι με πηλήκια για να το φυλάνε, αλλά δεν θέλαμε να το καταλάβουμε, όλοι το σνομπάρανε. Δεν είχε τροφή στο Καρτιέ Λατέν, οι επιτροπές δράσης έφερναν φαγώσιμα στους εμπόρους. Όλοι έπαιρναν ελεύθερα ό,τι θέλανε. Χρησιμοποιούσαμε τα οχήματα συλλογικά, επειδή δεν υπήρχε ούτε μετρό ούτε λεωφορείο. Και δεν υπήρχαν καθόλου μπάτσοι! Για μία εβδομάδα η κυκλοφορία εξασφαλιζόταν από τους συνδικαλιστές. Σε αυτό αναφέρεται αυτή η επιγραφή.
Είναι όμως κι απόδειξη του ότι, όπως έλεγε ο Τρότσκι, «σε μια περίοδο μαζικής κινητοποίησης οι άνθρωποι γίνονται καθημερινά αγνώριστοι». Είναι αλήθεια, ήμασταν όλοι αγνώριστοι. Θυμάμαι να μοιράζουμε φυλλάδια στη Σορβόννη και να μας κοιτάζουν σαν ζόμπι, ενώ τον Μάη χιλιάδες κόσμος τα έπαιρνε, τα διάβαζε, τους άρεσαν. Ήταν η δύναμη του Μάη του '68. Όταν ο Κον Μπεντίτ απελάθηκε, χιλιάδες φωνάζαμε «Είμαστε όλοι Γερμανοεβραίοι!», ένα σύνθημα που θα ήταν ακατανόητο από τον κόσμο 15 μέρες νωρίτερα.
Θυμάμαι ακόμα στις 10 Μάη στον οδό Γκε-Λουσάκ να έχω δει έναν τύπο που δεν ήταν εργάτης, μάλλον στέλεχος επιχείρησης, να φωνάζει: «Για δες, καίγεται το αμάξι μου!» Και γελούσε! Φαντάζομαι πως θα ψήφισε Δεξιά όταν το κίνημα κατέρρευσε, στις εκλογές του Ιούνη, όπως όλα τα μεσαία στρώματα. Αλλά εκείνη τη στιγμή ακριβώς ξεκαρδιζόταν.
"Laissez-nous vivre"
"Αφήστε μας να ζήσουμε"
Αλέν Κριβίν: Σ' αυτή τη φωτογραφία οι αφίσες ανακοινώνουν μια συνάντηση που είχε οργανωθεί στην αίθουσα της Μουτουαλιτέ με την JCR στις 9 Μαΐου. Επρόκειτο να είναι μια συνάντηση της JCR, όμως τελικά ήταν η πρώτη συνάντηση του κινήματος. Είχαμε καλέσει όλο τον κόσμο, υπήρχε μια αρκετά σκληρή αντιπαράθεση του Ντανιέλ Κον Μπεντίτ και του Ντανιέλ Μπενσαΐντ σχετικά με τον ρόλο των γενικών συνελεύσεων και των αντιπροσώπων. Οι μαοϊκοί είχαν εγκατασταθεί στην Εκόλ Νορμάλ της οδού Ουλμ, οι λαμπερτιστές περίμεναν να καταφτάσουν οι εργάτες για να μπουν «στην υπηρεσία τους» και το Κομμουνιστικό Κόμμα έκανε τα πάντα για να διαλύσει το κίνημα χωρίς να φανεί ότι το έκανε. Ήμασταν οι μόνοι που ήμασταν με τα μπούνια στο κίνημα. Ξέραμε ότι κάτι δεν πήγαινε καλά, αλλά δεν ξέραμε πού πηγαίναμε. Ο Πιερ Φρανκ, που ήταν κάποτε ο γραμματέας του Τρότσκι, συνήθιζε να τρώει σε συγκεκριμένες ώρες και μου είπε: «Αλέν, κάτι θα συμβεί, δεν ξέρω τι, αλλά δεν τρώω πια σε συγκεκριμένες ώρες». Για μένα ήταν μια αποκάλυψη (γέλια). «Αφήστε μας να ζήσουμε», ένα ελευθεριακό σύνθημα λοιπόν. Οι ελευθεριακοί γέμιζαν τους τοίχους με συνθήματα κατά τη διάρκεια του Μάη του '68.
"Godard, le plus con des suisses pro-chinois"
"Ο Γκοντάρ, ο πιο μαλάκας από τους κινεζόφιλους Ελβετούς"
Αλέν Κριβίν: Πρέπει να ήταν ένα γκράφιτι των μαοϊκών, υποθέτω, που δεν είχαν εκτιμήσει την ταινία του, την Κινέζα. Τους μαοϊκούς τους αποκαλούσαμε και Ουλμάριους, επειδή βρίσκονταν όλοι στην Εκόλ Νορμάλ της οδού Ουλμ με τον Ρομπέρ Λινάρ και τον Αλέν Μπαντιού. Είχαν δημιουργήσει την Ένωση των Νέων Κομμουνιστών - Μαρξιστών - Λενινιστών (UJC-ml), που θα γινόταν αργότερα η Προλεταριακή Αριστερά, αφού τους απέκλεισαν από την Ένωση των Κομμουνιστών Φοιτητών, όπως κι εμάς. Προσπάθησαν να προκαλέσουν κινήματα στη συνέχεια καταφεύγοντας σε εντυπωσιακές δράσεις, αλλά ήταν όλα σαχλαμάρες. Τον Μάη του '68 θυμάμαι ότι είχαν στείλει την περιφρούρηση να προστατέψει ένα οπλοπωλείο, διότι κάποιοι θέλανε να το κλέψουν. Εγώ ήμουν αντίθετος, σκεφτόμουν ότι ήτανε μαλακία· ο κόσμος δεν ήταν ώριμος, τελεία και παύλα.
"ENS - Vive la Commune, 10 mai 1968"
"Εκόλ Νορμάλ - Ζήτω η Κομμούνα, 10 Μάη 1968"
Αλέν Κριβίν: Εκεί λοιπόν, στην Εκόλ Νορμάλ, με υποδέχτηκαν στις 3 το πρωί μετά τη νύχτα των οδοφραγμάτων, στις 10 Μάη. Οι μπάτσοι είχαν ανακαταλάβει τα οδοφράγματα. Οι μαοϊκοί μας υποδέχτηκαν πολύ καλά, μας άνοιξαν τις πόρτες τους. Φύγαμε πάλι την επομένη το πρωί και το Καρτιέ Λατέν ήταν μια χαρά ήρεμο. Οι μαοϊκοί δεν βρίσκονταν στα οδοφράγματα, διότι παραήταν εργατιστές και σεχταριστές, όπως και οι λαμπερτιστές. Οι μαοϊκοί εγκαθίσταντο στα εργοστάσια. H Επαναστατική Κομμουνιστική Λίγκα (LCR) το έκανε κι αυτή λίγο, όπως ο Φρανσουά Σαμπαντό παραδείγματος χάρη. Εγώ δεν το πολυπίστεψα ποτέ. Συχνά οι εργάτες μας έλεγαν: «Εμείς, αν απολυθούμε, πάμε σπίτια μας, ενώ εσείς έχετε διπλώματα, είστε καλά παιδιά, αλλά θα ξαναγυρίσετε στις σπουδές σας». Πίστευα πάντα πως ήταν λίγο τεχνητό. Στην πράξη η σύνδεση εργατών - φοιτητών ελάχιστα υπήρξε.
"Comment penser librement à l’ombre d’une chapelle?"
"Πώς να σκεφτούμε ελεύθερα κάτω από ένα παρεκκλήσι;"
Αλέν Κριβίν: Υπήρχε στον Μάη του '68 αυτή η αντιθρησκευτική πλευρά, αλλά βρίσκονταν μαζί μας και αριστεροί καθολικοί, όπως ο Νικολά Μπουλτ, τον οποίο γνώρισα στην Εθνική Επιτροπή για το Βιετνάμ (CVN) και ήταν ο πρόεδρος της Χριστιανικής Φοιτητικής Νεολαίας. Ήταν πιστοί. Στο Ενωμένο Σοσιαλιστικό Κόμμα (PSU), την οργάνωση του Ζακ Σοβαζό, υπήρχαν επίσης αριστεροί καθολικοί. Γι’ αυτό και το συγκεκριμένο σύνθημα, παρ' όλο που το αντιμετωπίζω με συμπάθεια διότι είμαι υπέρ του λαϊκού κράτους, ήταν κάπως ακραίο.
Όσο για τους «πολέμους των παρεκκλησιών» μεταξύ των γκρουπούσκουλων, τελικά δεν ήταν και τόσο ορατοί κατά τη διάρκεια της εξέγερσης. Σκέφτομαι πως οι δραστήριες μειονότητες έχουν ένα ρόλο να παίξουν σε τέτοιες στιγμές, υπό την προϋπόθεση να είναι ανοιχτές. Μπορεί να γίνει μια έκρηξη χάρη σε μικρά πράγματα, όπως ήταν η καταστολή των φοιτητών το ’68 ή η υπόθεση των μη μεικτών κοιτώνων στη Ναντέρ...
Το 1969 υπήρχαν 500.000 φοιτητές, σήμερα είναι 2 εκατομμύρια· το προλεταριάτο επίσης ποτέ δεν ήταν τόσο πολυπληθές, είναι όμως και πολύ πιο διαιρεμένο, εξατομικευμένο και έχει γνωρίσει πολλές αποτυχίες. Υπάρχει ένα βαθιά αντικαπιταλιστικό κλίμα, κι αυτό με κάνει αισιόδοξο. Αλλά, για να αποδώσουν καρπούς αυτές οι στιγμές αφύπνισης, θα πρέπει να υπερβούμε τις διαιρέσεις σε μια στιγμή που οι πολιτικές και συνδικαλιστικές ηγεσίες είναι πιο απαξιωμένες από ποτέ, κάτι που δεν συνέβαινε στον Μάη του '68.
Αλέν Κριβίν: «Το '68 άνοιξε το πεδίο των δυνατοτήτων»
Το Λύκειο του Μπολιέ στη Λωζάννη φιλοξένησε την Παρασκευή μία από τις μορφές του εργατικού κινήματος του Μάη του '68, τον Αλέν Κριβίν, με την ευκαιρία της πεντηκοστής επετείου.
Πενήντα χρόνια μετά, η γοητεία που ασκεί στους νέους ο Μάης του '68 δεν φαίνεται να έχει χαθεί. Την Παρασκευή 250 μαθητές και οι καθηγητές τους στο Λύκειο του Μπολιέ στη Λωζάννη κινητοποιήθηκαν για μια ημερίδα αναστοχασμού και διαλόγου γύρω από το ιστορικό αυτό κίνημα. Ο Αλέν Κριβίν, ο ηγέτης των φοιτητών της δεκαετίας του ’60, ιδρυτής της γαλλικής Επαναστατικής Κομμουνιστικής Λίγκας, ήταν ο κεντρικός καλεσμένος και χειροκροτήθηκε για πολλή ώρα από τους μαθητές.
Αυτός ο βετεράνος του αγώνα άρχισε έτσι την ομιλία του αιχμαλωτίζοντας το ακροατήριό του: «Γιατί μιλάμε σήμερα για τον Μάη του ’68; Επειδή βρισκόμαστε στις παραμονές μια νέας κοινωνικής εξέγερσης. Την εποχή εκείνη, δέκα εκατομμύρια απεργοί ύψωναν τις κόκκινες σημαίες τους στα εργοστάσια, κάτι εντελώς πρωτόγνωρο! Σήμερα, παρακολουθούμε την ανάπτυξη ενός αντικαπιταλιστικού μετώπου, την αρχή ενός συντονισμού των εργατικών, φοιτητικών, φεμινιστικών αγώνων, που ίσως μπορούν να δώσουν κάτι. Διότι, αν κάτι μου έμαθε πραγματικά ο Μάης του ’68, είναι ότι κανείς δεν μπορεί ποτέ να προβλέψει τίποτα».
Η μητέρα όλων των κινημάτων
Περιγράφει τους δρόμους του Παρισιού εκείνη την εποχή. «Από τη μια μέρα στην άλλη, οι άνθρωποι μεταμορφώθηκαν. Δεν υπήρχε πια ούτε μετρό, ούτε δουλειά, ούτε ύπνος. Όλοι μιλούσαν μεταξύ τους, ανεξαρτήτως της καταγωγής τους, της κοινωνικής τους τάξης. Δεν έχω ξαναζήσει ποτέ κάτι παρόμοιο. Δεν επρόκειτο για επανάσταση, αλλά για ένα κοινωνικό κίνημα: δεν ξέραμε πού πήγαινε όλο αυτό, ξέραμε απλώς ότι κάτι δεν πήγαινε καλά».
Ο Αλέν Κριβίν συγκρίνει την κατάσταση τότε με τη σημερινή και ελπίζει ότι ξεκινά ένας νέος Μάης του '68. Χαιρετίζει τη φεμινιστική εξέγερση της μετα-Γουάινσταϊν εποχής: κατ’ αυτόν, όλα τα φεμινιστικά, ΛΟΑΤΚΙ, οικολογικά κινήματα γεννήθηκαν από τον Μάη του '68. «Σήμερα οι φοιτητές είναι πολύ περισσότεροι, το ίδιο και το προλεταριάτο». Λυπάται μόνο που οι εργαζόμενοι δεν είναι πια ενωμένοι, που δεν πιστεύουν πια στους αγώνες.
Είμαστε στις παραμονές μιας νέας κοινωνικής εξέγερσης.
Παθιασμένοι λυκειόπαιδες παίρνουν τον λόγο. Κάποιος απ’ αυτούς τον ρωτάει: «Ποιο θα ήταν το κομμουνιστικό σας ιδεώδες;». «Δεν συστήνομαι πια ως κομμουνιστής γιατί οι άνθρωποι δεν ξέρουν τι είναι αυτό. Να είσαι μέσα στον αγώνα. Αυτό με ενδιαφέρει. Μπορούμε να ζήσουμε και χωρίς το κράτος, αυτό που χρειαζόμαστε είναι να φτάσουμε στην αυτοδιαχείριση: τα συμβούλια των εργατών να διοικούν τις εταιρείες. Προς το παρόν δεν έχουμε μια λύση, όλοι όσοι προσπάθησαν, ο ΣΥΡΙΖΑ, οι Ποδέμος, το κίνημα Nuit Debout, απέτυχαν. Θα το βρούμε όμως».
* Ο Ματιέ Ντεζάν είναι δημοσιογράφος
Μετάφραση: Έφη Γιαννοπούλου - Χρίστος Κανελλόπουλος
