Εξι δεκαετίες και βάλε από την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, τα ερωτήματα για το πώς και το γιατί, αντί να έχουν απαντηθεί, αυξάνουν και ξύνουν ακόμη πιο βαθιά τις πληγές στο σώμα της Αριστεράς.
Γράμμος - Βίτσι, τα βουνά των φαντασμάτων των αδικοχαμένων (εκατέρωθεν) του Εμφύλιου πολέμου. Εκεί, και πιο πάνω, στο Βαρνούς και τις πλαγιές του, νιώθεις να γυρίζει ο χρόνος πίσω.
Στον Λαιμό των Πρεσπών και στα γύρω χωριά, προσκυνητές από Θεσσαλονίκη, Φλώρινα, Αθήνα και ντόπιοι βάδισαν το περασμένο Σαββατοκύριακο στα χώματα όπου ακόμη και σήμερα, όταν σκάψεις, βρίσκεις μια σκουριασμένη κάνη, μια ξιφολόγχη, ένα λιωμένο κράνος.
Αυτός είναι ο διάκοσμος.
Το γεγονός, ή ένα ψήγμα του, που οδήγησε την Ελλάδα στον διχασμό και την αλληλοσφαγή, συζητήθηκαν το απόγευμα του Σαββάτου στο Δημαρχείο Πρεσπών, στο Λαιμό, στην 6η Ετήσια Θεματική Συνάντηση για τον Εμφύλιο, που οργάνωσε η Εταιρεία Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων (ΕΔΙΑ) Κεντρικής & Δυτικής Μακεδονίας 1940-'74 (σχετικό σημείωμα στην "Αυγή" της Τρίτης 3 Σεπτεμβρίου 2013). Η εκδήλωση ήταν αφιερωμένη στη μνήμη του ιδρυτή της εταιρείας, Νίκο Καλογερόπουλο, και των αγωνιστών κινηματογραφιστών Αλίντας Δημητρίου και Αλμπέρ Κουράντ, που χάθηκαν πρόσφατα.
«Οι Εκκαθαρίσεις στον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας: Αναψηλαφώντας την Υπόθεση του Ταξίαρχου Γιώργου Γεωργιάδη» ήταν το θέμα και οι εισηγητές (Ιωάννα Παπαθανασίου, επιστημονική συνεργάτιδα των ΑΣΚΙ, ο καθηγητής του ΑΠΘ Θανάσης Σφήκας και ο υποστράτηγος του ΔΣΕ, Βασίλης Γκανάτσιος - Χείμαρρος) φώτισαν σκοτεινές πτυχές ή έφεραν στο φως νέα στοιχεία για το πώς η υπό τον Ζαχαριάδη ηγεσία του ΚΚΕ αδρανοποίησε ή εξόντωσε έμπειρους αξιωματικούς του τακτικού στρατού οι οποίοι εντάχθηκαν πρώτα στις γραμμές του ΕΛΑΣ και κατόπιν στον ΔΣΕ.
Αποδιοπομπαίοι τράγοι
Ειδικά ο Βασίλης Γκανάτσιος, που έζησε από κοντά την υπόθεση της δολοφονίας του ταξίαρχου Γεωργιάδη (πυροβολήθηκε πισώπλατα από τους φρουρούς που είχαν αναλάβει τη μεταγωγή του στις φυλακές του ΔΣΕ στις Πρέσπες μετά την καταδίκη του), ήταν κατηγορηματικός. Το δίδυμο των εξ απορρήτων του Νίκου Ζαχαριάδη, οι Δημήτρης Βλαντάς και Γιώργος Γούσιας, έστησαν τις δίκες σε βάρος αξιωματικών που είχαν σπουδάσει τον πόλεμο, αφού οι δικές τους ερασιτεχνικές κινήσεις οδήγησαν στον όλεθρο μονάδες του ΔΣΕ τις οποίες διοικούσαν (ως αντιστράτηγοι!). Ειδικά μετά την καθαίρεση και απομάκρυνση του Μάρκου Βαφειάδη, άνοιξε ο δρόμος για τη φυσική αλλά και ηθική εξόντωση αξιωματικών που είχε επιτρέψει το ΚΚΕ να βγουν στο δεύτερο αντάρτικο (άλλοι, όπως ο Στέφανος Σαράφης και ο Θεόδωρος Μακρίδης, κρατήθηκαν στις πόλεις και κατέληξαν εξόριστοι στα ξερονήσια).
Ο αποδιοπομπαίος τράγος είχε βρεθεί, οι άνθρωποι πού έπαιξαν το κεφάλι τους στα βουνά την περίοδο της Κατοχής ήταν «πράκτορες», «προδότες», «εχθροί του κόμματος». Η τραγωδία που μετά το πρώτο αντάρτικο είχε αρχίσει με την εκκαθάριση των καπετάνιων, αρχής γενομένης από τον πρωτοκαπετάνιο Άρη Βελουχιώτη, στο δεύτερο αντάρτικο είχε θύματα τους έμπειρους αξιωματικούς του τακτικού στρατού που στελέχωσαν το ΔΣΕ. Τα στοιχεία που παρουσίασαν ο Θανάσης Σφήκας και η Ιωάννα Παπαθανασίου, μαρτυρίες στελεχών του ΔΣΕ που κατατέθηκαν στην κομματική ηγεσία έπειτα από την καθαίρεση του Ζαχαριάδη και την προσωρινή αποσταλινοποίηση του ΚΚΕ, συγκλίνουν όλα σε μια κατεύθυνση: η ηγετική ομάδα είχε επιλέξει τον Γιαννούλη, τον Γεωργιάδη και άλλους αξιωματικούς για να τους χρεώσει την αναπόφευκτη ήττα. Μια ήττα απόρροια των τραγικών στρατιωτικών κινήσεων του Ζαχαριάδη και των εμπίστων του, της έλλειψης πολεμικού υλικού, επιμελητείας αλλά και ικανού αριθμού μαχητών.
Ο Χείμαρρος, που γνωρίζει τα της μάχης της Έδεσσας, η αποτυχία της οποίας έφερε τον Γεωργιάδη στο εδώλιο ενός διατεταγμένου στρατοδικείου, ήταν κατηγορηματικός: Ο Γεωργιάδης είχε προτείνει την αναβολή της μάχης για μια μέρα ώστε να ξεκουραστούν οι μαχητές που είχαν διασχίσει πεζοί τα βουνά επί πέντε μέρες, αλλά ο Γούσιας αρνήθηκε και έδωσε την εντολή να ξεκινήσει η μάχη. Στην έκθεσή του κατόπιν, ο ίδιος Γούσιας, επικαλείται ως μιαν από τις αιτίες της αποτυχίας, την κούραση των μαχητών! Αλλά επιρρίπτει την ευθύνη στον ιεραρχικά κατώτερο Γεωργιάδη...
Οι απλοί μαχητές
Ήταν ίσως η πιο σκοτεινή περίοδος του κομμουνιστικού κινήματος, την ίδια στιγμή που οι απλοί μαχητές κατόρθωναν να ξεπερνούν τις ελλείψεις σε οπλισμό, επιμελητεία και περίθαλψη, με τιτάνιες και ευρηματικές προσπάθειες.
Λίγα χιλιόμετρα από την εκκλησία του χωριού Τρίγωνο όπου δικάστηκε ο ταξίαρχος Γεωργιάδης, σώζεται ένα κρυφό νοσοκομείο του ΔΣΕ. Είναι η «Σπηλιά Κόκκαλη», έξω από το Βροντερό, σε μια πλαγιά, όπου ο αρχίατρος του Δημοκρατικού Στρατού Επαμεινώνδας Σακελλαρίου είχε στήσει ένα ακόμη ορεινό νοσοκομείο. Δουλεύοντας με εξοντωτικούς ρυθμούς, οι στρατιώτες κατάφεραν να κανουν τη σπηλιά νοσοκομείο μέσα σε 22 μέρες, όταν ο χρόνος που χρειάζεται σήμερα με πολύ πιο εξελιγμένα μέσα είναι τουλάχιστον δυο μήνες.
Έξω από αυτήν τη σπηλιά, ο Βασίλης Γκανάτσιος, ακούγοντας τον αρχιτέκτονα Γιώργο Κολιόπουλο να περιγράφει πώς τη βρήκε όταν ανέλαβε τη συντήρηση του εσωτερικού της και τα στοιχεία της κατασκευής της, ήταν πολύ συγκινημένος. «Δεν είχα έρθει ποτέ εδώ», είπε. Κι ας ήμουν δίπλα, στο Βροντερό. Μόνο στη Σπηλιά του Ζαχαριάδη πήγα δυο φορές...».
Η Σπηλιά του Ζαχαριάδη, ένα από τα κρησφύγετα του ηγέτη του ΚΚΕ, βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα πιο εκεί, απρόσιτη και ασφαλής, χάρη στο ανάγλυφο του εδάφους. Δυο σπηλιές, δυο εκ διαμέτρου αντίθετα στοιχεία στο δράμα του Εμφύλιου.
«Το ερώτημα, επομένως, πώς θα αναμετρηθούμε με τις 'σκοτεινές' ή θα γράψουμε τις 'λευκές' σελίδες της ιστορίας (...) είναι κρίσιμο και απαιτεί τεκμηριωμένες απαντήσεις», όπως επιμένει ο εμπνευστής των εκδηλώσεων Τριαντάφυλλος Μηταφίδης.
