Του Δημήτρη Μπίρμπα *
Επιλέγοντας να ονοματοδοτήσεις μια αυτοδιοικητική μεταρρύθμιση με τα αρχιτεκτονικά επιτεύγματα της αρχαίας αθηναϊκής δημοκρατίας - πόλης/κράτους, χωρίς να τη θεμελιώνεις στο περιβάλλον άμεσης δημοκρατίας που τα δημιούργησε, είναι σίγουρο ότι θα αποτύχεις, όπερ και εγένετο, παρά τις τεχνοκρατικές βελτιώσεις και την τομή της αιρετής Περιφέρειας.
Η επιλογή της ονοματοδότησης του μεταρρυθμιστικού σχεδίου της παρούσας κυβέρνησης ως “Κλεισθένης” νοηματοδοτεί την αναγκαία επιστροφή στις ρίζες και στην επαναθεμελίωση του “Καλλικράτη” με βάση τις δημοκρατικές αρχές που του έλειψαν.
Τελειώνοντας με την ιστορική σημειολογία, το πρώτο μεταρρυθμιστικό βήμα της κυβέρνησης στη δομή του κρατικού και αυτοδιοικητικού συστήματος είναι πραγματικότητα.
Τα όριά του καθορίζονται, δυστυχώς εκ των προτέρων, από τις θεσμικές και οικονομικές “δουλείες” της περιόδου. Συνταγματικοί περιορισμοί και μνημονιακή επιτροπεία, σκληρό γραφειοκρατικό πλέγμα και ένδεια πόρων, οικονομικών και ανθρώπινων.
Μέσα από αυτό το πρίσμα, σε μια εποχή που στη χώρα απαιτούνται προγραμματικές συγκλίσεις και συνθέσεις για την πολιτική και παραγωγική της ανάταξη, καθίσταται αναγκαία η θεσμική τομή της απλής αναλογικής για την αλλαγή κουλτούρας και συμπεριφοράς διοίκησης.
Προβληματική είναι όμως η ανυπαρξία μέτρου «εισόδου» στα δημοτικά συμβούλια, με ισχυρή έτσι την πιθανότητα της έκρηξης τοπικισμών, πολλαπλών υποκειμενισμών και φιλοδοξιών, που θα υπονομεύσουν στην πράξη την πρώτη μεταπολιτευτική εφαρμογή της, με εμφανείς κινδύνους κοινωνικής απαξίωσής της λόγω ρευστοποίησης και πιθανόν προβλημάτων κυβερνησιμότητας.
Θετική τομή επίσης, η κατηγοριοποίηση των δήμων και η διεύρυνση των κριτηρίων ανακατανομής των ΚΑΠ. Προϋπόθεση όμως αποδοχής και μη σύγκρουσης η διασφάλιση ότι όλοι οι δήμοι θα έχουν βελτίωση των οικονομικών τους.
Γεγονός που συνδέεται με μια συζήτηση για το μεταμνημονιακό περιβάλλον που δεν γίνεται και αποτελεί την αναγκαία συνθήκη οποιουδήποτε μεταρρυθμιστικού βήματος, τη συμφωνία απόδοσης των παρακρατηθέντων και τη σταδιακή απελευθέρωση των προσλήψεων εξειδικευμένου προσωπικού πέραν της θετικής εξέλιξης με τα ανταποδοτικά. Η απουσία τους γεννά αμηχανία που διαπερνά όλο το κείμενο, όπου είναι απαραίτητη η συγκεκριμενοποίηση πόρων.
Θετική τομή η θεσμοθέτηση του επόπτη (ελεγκτή νομιμότητας) των ΟΤΑ ως έναρξη της διαδικασίας αποδυνάμωσης της Αποκεντρωμένης Διοίκησης. Η αποτελεσματικότητά του θα κριθεί από τη στελέχωσή του, την ταχύτητα διεκπεραίωσης και από την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη “αφαίρεση” επικαλυπτόμενων ελέγχων άλλων φορέων.
Στον σχεδιασμό του πρώτου μεταρρυθμιστικού βήματος συμπεριλαμβάνονται θετικά στοιχεία, όσον αφορά:
* Τον δημοκρατικό έλεγχο
* Την αναβάθμιση συλλογικών οργάνων
* Τα τοπικά δημοψηφίσματα
* Τον δημοτικό και περιφερειακό διαμεσολαβητή
* Τη λειτουργική βελτίωση
* Τον προϋπολογισμό, καθώς η τμηματική ψήφισή του ανά κωδικό δαπάνης και έργου καθιστά σχεδόν αδύνατο το μπλοκάρισμά του
* Τις προγραμματικές συμβάσεις, τη διεύρυνση δυνατοτήτων και την ευκολία συμπράξεων
* Το ηλεκτρονικό μητρώο Δημοτικών ακινήτων, την εκμίσθωση ακινήτων
* Τους διαδημοτικούς συνδέσμους των τεχνικών υπηρεσιών που έρχονται να απαντήσουν στην προφανή έλλειψη πόρων (κατά τη γνώμη μου αυτό οφείλει να επεκταθεί και στις ΥΔΟΜ).
* Την αναβάθμιση του αναπτυξιακού ρόλου των ΟΤΑ
* Τη θεσμοθέτηση δυνατότητας συμμετοχής σε ενεργειακές συμπράξεις, σε εταιρείες διαχείρισης και παραγωγής ενέργειας και επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας κ.λπ.
* Τη θεσμοθέτηση επιτροπής παρακολούθησης και υλοποίησης χωρικών και αναπτυξιακών σχεδίων
* Τη θεσμοθέτηση επιτροπής διερεύνησης των δυνατοτήτων παρέμβασης στον αγροτικό τομέα και αξιοποίησης των δημοτικών εδαφών
* Τη δυνατότητα δανειακής σύμβασης για βελτίωση ενεργειακής αποδοτικότητας κ.λπ.
* Την ενίσχυση της καταστατικής θέσης των αιρετών
* Την επαναφορά της ιδιάζουσας δωσιδικίας, την απλοποίηση διαδικασιών πειθαρχικών ελέγχων κ.λπ.
* Την αναβάθμιση του θεσμικού ρόλου της Τ.Α.
* Μέσω της διυπουργικής επιτροπής καταπολέμησης της πολυνομίας - κακονομίας και των επικαλύψεων στο υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο, με συμμετοχή της Αυτοδιοίκησης
* Μέσω της μόνιμης επιτροπής αρμοδιοτήτων, παρακολούθησης και ελέγχου του διαρκώς παραγόμενου νομοθετικού έργου και τις επιπτώσεις του στην Αυτοδιοίκηση. Καλύτερο θα ήταν να ονομαστεί Επιτροπή Διαπίστωσης Τήρησης των Αρχών του Χάρτη Τοπικής Αυτονομίας στον σχεδιασμό Δημόσιων Πολιτικών, ενισχύοντας τη θεσμική της διάσταση με αναδιάρθρωση επί το έλαττον των συμμετεχόντων, χωρίς υπηρεσιακούς.
Αυτά είναι και τα πιο σημαντικά στοιχεία του νομοσχεδίου που προδιαθέτουν για τη θετική εξέλιξη της πορείας του οδικού χάρτη: “Κλεισθένης Ι - Συνταγματική Αναθεώρηση / έξοδος από σκληρή Μνημονιακή Επιτροπεία - Κλεισθένης ΙΙ”.
Ουσιαστική μεταρρύθμιση χωρίς συνταγματική αναθεώρηση, αναβάθμιση και αποσαφήνιση του ρόλου της Τ.Α. (άρθρα 101 - 102 - 103) σε σχέση με το κράτος, στο πλαίσιο της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, σταδιακή απόδοση των παρακρατηθέντων και επαναφορά του ύψους των ΚΑΠ στο 2009 δεν μπορεί να υπάρξει.
Εκ των ων ουκ άνευ, η δημιουργία ενός επιχειρησιακού, επενδυτικού υποστηρικτικού σχεδίου για την άρση των ενδοπεριφερειακών και ενδοδημοτικών ανισοτήτων. Τέλος, βαρύνουσας σημασίας θα ήταν η κατάργηση στο άρθρο 1 της παραγράφου 2 του Ν. 3852/2010, που “μειώνει” τον συνταγματικό ρόλο της Τ.Α. σε αυτοδιοικούμενα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, υπεύθυνα μόνο κατά τόπο, και η επαναφορά του ορισμού των ΟΤΑ σύμφωνα με τον Ν. 3463/2006 (Κώδικας) και το σύνταγμα. Η διοικητική - τεχνοκρατική προσέγγιση απέναντι στην Τ.Α. την υποβιβάζει σε μια “άλλου τύπου” κρατική υπηρεσία και όχι σε έναν ελεγχόμενο μεν, αλλά παράλληλο πολιτειακό θεσμό προς το κεντρικό κράτος, ουσιαστικό συμμέτοχο στην ανάπτυξη, υπεύθυνο για την “εδαφική και κοινωνική συνοχή” σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές συνθήκες αλλά και το άρθρο 102 του συντάγματος.
Ο περιορισμός από το υπουργείο της “τυπικής διαβούλευσης” στα όρια του νόμου, 18 ημερών, σίγουρα δεν βοηθά το κλίμα, όταν το σχέδιο “Κλεισθένης Ι”, σύμφωνα με τις δηλώσεις του υπουργείου, αναμένεται να κατατεθεί στη Βουλή τον Ιούνιο.
Άρα υπάρχει τουλάχιστον ένας μήνας και πλέον ουσιαστικής συζήτησης εντός της κοινωνίας, μέσα στις Επιτροπές της Βουλής και στις λοιπές κοινοβουλευτικές διαδικασίες πριν από την ψήφισή του. Η τυπική διαβούλευση θα μπορούσε να είχε επεκταθεί τουλάχιστον για δέκα ημέρες, όπως είχαμε προτείνει στο κοινό Συνέδριο ΚΕΔΕ - ΕΝΠΕ.
Δεν μπορεί όμως αυτό να αποτελέσει και πάλι αιτία στρεψοδικίας και μη ουσιαστικής συζήτησης για την αντικυβερνητική πολιτική πλειοψηφία στα όργανα της Αυτοδιοίκησης, ξεκινώντας έναν νέο κύκλο ατέρμονης καταστροφολογίας.
Η αναγκαία για την ελληνική κοινωνία παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας προϋποθέτει το τέλος του υπερσυγκεντρωτικού κράτους, την αποκέντρωση, με Αυτοδιοίκηση και δημοκρατία, που σημαίνει, πέραν των άλλων, συγκλίσεις και συνέργειες. Ο Κομφούκιος λέει ότι “ένα μεγάλο ταξίδι ξεκινά με το πρώτο βήμα” και κατά τη γνώμη μας αυτό γίνεται. Ας το βοηθήσουμε να συνεχιστεί.
* Ο Δημήτρης Μπίρμπας είναι δήμαρχος Αιγάλεω και μέλος του Δ.Σ. της ΚΕΔΕ
