Δεν συναντήθηκαν ποτέ πραγματικά, αφού ο λόρδος Βύρων γεννήθηκε το 1788 και πέθανε το 1824, ενώ ο Αϊνστάιν γεννήθηκε το 1879 και πέθανε το 1955. Η ημέρα θανάτου και των δύο ήταν σχεδόν ίδια, 18 Απριλίου για τον κορυφαίο επιστήμονα του 20ού αιώνα, 19 Απριλίου για τον κορυφαίο των φιλελλήνων. Ωστόσο, ο εορτασμός της Ημέρας Φιλελληνισμού και Διεθνούς Αλληλεγγύης (19 Απριλίου), που συμπίπτει με την ημέρα θανάτου του Μπάιρον, έδωσε τη δυνατότητα να συναντηθούν οι ιδέες και τα οράματά τους για την κοινωνία και τον κόσμο.
Μιλώντας για τις ιδέες του Μπάιρον και του Αϊνστάιν, αυτές είχαν υπόβαθρο το τρίπτυχο ελευθερία - ισότητα - αδελφότητα της Γαλλικής Επανάστασης. Ο Μπάιρον, παρότι Βρετανός, εμπνεύστηκε από τα χρόνια της εφηβείας του από αυτές τις ιδέες. Το ίδιο και ο Αϊνστάιν. Υπήρξαν και οι δύο υπέρμαχοι της κοινωνικής δικαιοσύνης, ο πρώτος τασσόμενος υπέρ των εξεγερμένων κλωστοϋφαντουργών του Νότιγχαμ (1812), ο δεύτερος υπέρ του σοσιαλισμού, με άρθρο του στο αμερικανικό περιοδικό “Monthly Review” (1949). Αυτοεξορίστηκαν και οι δύο για τις ιδέες και τη δράση τους, με τον Μπάιρον να αναζητεί πεδία επαναστατικής δράσης στην Ευρώπη από το 1816 έως 1824 και τον Αϊνστάιν να ζητά πολιτικό άσυλο στην Αμερική μετά την άνοδο του Χίτλερ.
Αντιρατσιστής ο Μπάιρον, είχε καταγγείλει στην Βουλή των Λόρδων (1812) τις διακρίσεις εις βάρος των καθολικών, που το βρετανικό κατεστημένο δεν επέτρεπε την είσοδό τους στα περίφημα πανεπιστήμια της Οξφόρδης και του Κέμπριτζ. Αντιρατσιστής και ο Αϊνστάιν, που βρέθηκε αντιμέτωπος με την ιδεολογία και την πρακτική του εθνικοσοσιαλισμού στη Γερμανία.
Άγνωστες πτυχές των δράσεων του Μπάιρον, εκείνες υπέρ της προστασίας προσφύγων και απελευθέρωσης αιχμαλώτων, Ελλήνων και Τούρκων, του πολέμου της ελληνικής ανεξαρτησίας, που συνοδεύτηκαν με μηνύματα κατά της σκληρότητας του πολέμου. Έγραφε στον διοικητή της Πάτρας Γιουσούφ πασά: «Θα παρακαλέσω την Υψηλότητά Σας να μεταχειριστεί με ανθρωπισμό κάθε Έλληνα που θα πέσει στα χέρια των μουσουλμάνων, και το ίδιο έχω ζητήσει από τους Έλληνες για τους μουσουλμάνους, αφού η φρίκη του πολέμου είναι αρκετή από μόνη της, χωρίς να προστεθεί η εν ψυχρώ σκληρότητα από τη μία ή την άλλη πλευρά» (23 Ιανουαρίου 1824).
Η δράση του Αϊνστάιν υπέρ της ειρήνης, του πυρηνικού αφοπλισμού και των ανθρώπινων δικαιωμάτων είναι περισσότερο γνωστή. Ηγήθηκε της πρώτης αντιπυρηνικής οργάνωσης στις ΗΠΑ συνυπέγραψε με τον Μπέρτραντ Ράσελ το περίφημο κοινό τους μανιφέστο, ζητώντας όχι μόνο την κατάργηση των πυρηνικών, αλλά γενικότερα του πολέμου. «Ο πόλεμος δεν μπορεί να γίνει ανθρώπινος, μόνο να καταργηθεί μπορεί» έλεγε στη διάρκεια των φιλειρηνικών εκστρατειών του.
Αν ζούσαν σήμερα οι Μπάιρον και Αϊνστάιν, θα αναλάμβαναν δράση πρωτίστως κατά του πολέμου στη Συρία και θα κατήγγειλαν τους πρόσφατους βομβαρδισμούς των ΗΠΑ - Βρετανίας - Γαλλίας, ζητώντας και φιλειρηνικό ρόλο της Ευρώπης στη Μέση Ανατολή.
*Ο Πάνος Τριγάζης είναι πρόεδρος του Παρατηρητηρίου Διεθνών Οργανισμών και Παγκοσμιοποίησης (ΠΑΔΟΠ)
