Του Τάσου Αναστόπουλου*
Οι προβληματισμοί στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ που εστιάζουν στην οργανωτική κατάσταση του κόμματος, και πολιτικών επιστημόνων που θέτουν το γενικότερο ζήτημα του πολιτικού υποκειμένου της ριζοσπαστικής Αριστεράς, όπως εμφανίστηκαν στην "Αυγή", φαίνεται να μην προσεγγίζουν το πρόβλημα από την πιο ουσιαστική σκοπιά, δηλαδή τη σκοπιά της ανταπόκρισης των ενδιάμεσων οργανώσεων στον επιτελικό και οργανωτικό τους ρόλο σε συνάρτηση με τη λειτουργία των Ο.Μ. ως κόμματος στον τόπο τους. Από αυτή την άποψη, και παρά τις προθέσεις των συγγραφέων, οι προβληματισμοί αυτοί συμβάλλουν είτε στο να καλλιεργηθούν αυταπάτες σχετικά με την έξοδο του ΣΥΡΙΖΑ από την οργανωτική του κρίση είτε στη μετάθεση της επίλυσης των προβλημάτων μακριά από την τρέχουσα πραγματικότητα.
Το εγχείρημα της τριετούς διακυβέρνησης αποτέλεσε την κύρια αιτία πρόκλησης διαδοχικών πληγμάτων στο σώμα του κομματικού ΣΥΡΙΖΑ, οδηγώντας τη δραστηριότητά του, από τις Ο.Μ. τοπικά, τις Νομαρχιακές Επιτροπές έως την Κ.Ε., σε πολύ υποτονική κατάσταση.
Η προσωπική μου εκτίμηση είναι πως τα φτωχά ποιοτικά και ποσοτικά αποτελέσματα της κομματικής οικοδόμησης με βάση τις διαδοχικές καμπάνιες εγγραφής νέων μελών από το 2012, σε συνδυασμό με τις αποχωρήσεις που ακολούθησαν τη συμφωνία του Ιουλίου του 2015 και την απορρόφηση μεγάλου αριθμού κομματικών στελεχών για τις ανάγκες της διακυβέρνησης, έχουν συμβάλλει στη σημερινή δυσάρεστη κατάσταση.
Από τη μεριά της, η ηγεσία φάνηκε πως θεωρούσε ικανοποιητική ως αφετηρία την εγγραφή στα μητρώα του κόμματος 40.000 μελών μέχρι τα τέλη του 2014 και, όταν βρέθηκε αντιμέτωπη με τη ραγδαία οργανωτική συρρίκνωση του κόμματος μετά την ανάληψη της διακυβέρνησης, απάντησε με την πρόταση για «αντιστοίχιση του ΣΥΡΙΖΑ με την κοινωνία», η οποία σε πρακτικό επίπεδο μεταφράζεται στο «άνοιγμα» των Ο.Μ. και στην άντληση νέων κομματικών μελών από το σώμα των ψηφοφόρων του κόμματος. Με βάση την προσωπική μου εμπειρία, θεωρώ πως οι περισσότερες οργανώσεις του κόμματός μας είχαν ανεπαρκή οργανωτικά αποτελέσματα, παρά το ότι ήταν ορθάνοιχτες στην είσοδο και ενσωμάτωση νέων μελών.
Η «αντιστοίχιση με την κοινωνία» ως απάντηση στην οργανωτική καχεξία παραβλέπει ότι ήδη από τα τέλη του 20ού αιώνα ο θεσμός «πολιτικό κόμμα» έχει περιέλθει σε αναντιστοιχία με τις διαθέσεις της κοινωνίας, ιδιαίτερα του νεότερου τμήματός της.
Η αναντιστοιχία αυτή πλήττει συστημικά και μη συστημικά κόμματα. Οι περιπτώσεις Podemos και Κόρμπιν πρέπει να εξεταστούν με προσοχή πριν αναφερθούν ως αντιπαραδείγματα. Στην Ελλάδα, η κοινωνία στη μεγάλη της πλειοψηφία αντιλαμβάνεται την κομματική λειτουργία ως μια βαρετή και πρακτικά ατελέσφορη τελετουργία και δεν βλέπει κάποια πρακτική χρησιμότητα στην κομματική ένταξη στον βαθμό που οι βασικές πελατειακές προσδοκίες έχουν εξανεμιστεί. Αν τα προηγούμενα είναι σωστά, τότε η οργανωτική μαζικοποίηση του κόμματος είναι ανέφικτη, ιδιαίτερα με ποιοτικούς όρους.
Τα τρία χρόνια κυβερνητικής εμπειρίας του ΣΥΡΙΖΑ αισθάνομαι ότι αποδείχτηκαν αρκετά για να κάνουν όσους από εμάς συνεχίζουμε να είμαστε ενεργά μέλη του, σοφότερους ως προς τις δυσκολίες της διακυβέρνησης ενός αστικού κράτους που βρίσκεται σε κατάσταση πολιτικής και οικονομικής χρεοκοπίας και συγχρόνως σε βαθιά κοινωνική κρίση. Ο ΣΥΡΙΖΑ πορεύτηκε πριν από την ανάληψη της διακυβέρνησης αλλά και στο αρχικό διάστημα αυτής μέχρι την υπογραφή του τρίτου Μνημονίου μέσα σε ένα εσωτερικό κομματικό περιβάλλον όπου κυριαρχούσε η ρητορεία περί ρήξης, καταγγελίας όλων των εκ δεξιών αντιπάλων μας ως δοσίλογων-γερμανοτσολιάδων, σκισίματος των Μνημονίων, εξόδου από το ευρώ και αναζήτησης εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης και άλλων επιεικώς ανεύθυνων.
Η ανάληψη της διακυβέρνησης το 2015 ενέπλεξε, αρχικά ασαφώς αλλά μετά τον Ιούλιο του 2015 ξεκάθαρα, τον ΣΥΡΙΖΑ με την ιστορική εκκρεμότητα του αστικού δημοκρατικού εκσυγχρονισμού της χώρας τον οποίο είχαν επαγγελθεί και αθετήσει το ΠΑΣΟΚ και η Ν.Δ. Το γεγονός αυτό έβαλε την κυβέρνηση και το κόμμα μπροστά σε μια σειρά διλήμματα που οδήγησαν στη διάλυση της ψευδοενότητας που άφησε ως κληρονομιά το 1ο Συνέδριο. Δεν τέθηκαν ρητά και συνεπώς δεν απαντήθηκαν ευθέως ερωτήματα όπως: α) αν ο ΣΥΡΙΖΑ μπορούσε να αναλάβει την ευθύνη της διακυβέρνησης χωρίς να εμπλακεί στο εγχείρημα του εκσυγχρονισμού, υλοποιώντας πολιτικές με πρόσημο κοινωνικής αλλαγής- ανεξάρτητα από τον εσωτερικό και εξωτερικό συσχετισμό δυνάμεων, β) αν όφειλε να αποποιηθεί τις κυβερνητικές ευθύνες, γ) αν μπορούσε να υλοποιηθεί ένα κυβερνητικό πρόγραμμα με φιλολαϊκό πρόσημο και με ορίζοντα την αλλαγή βασικών κοινωνικών όρων χωρίς προηγουμένως να λυθεί το ζήτημα του δημοκρατικού εκσυγχρονισμού της χώρας. Έτσι, το τραύμα της σύναψης του τρίτου Μνημονίου δεν αντιμετωπίστηκε με μια επώδυνη, αλλά πολιτικά αναγκαία διαδικασία και γι’ αυτό εσωτερικεύθηκε από τα μέλη ως σύγχυση λόγω απεμπόλησης διακηρύξεων με αποτέλεσμα την εσωστρέφεια, την αποφυγή των συντεταγμένων κομματικών διαδικασιών και τελικά την αποστασιοποίηση.
Η αξιολόγηση της κατάστασης μας επιβάλλει να αναγνωρίσουμε ότι η συγκυρία απαιτεί επειγόντως την ενίσχυση της συνοχής του κόμματος, την ανάδειξη των πιο ποιοτικών στελεχών σε όλες τις θέσεις ευθύνης, την απαλλαγή του από τη διχαστική παρασκηνιακή δράση μηχανισμών επιρροής, την ενθάρρυνση των Ο.Μ. ώστε να δρουν ως κόμμα στον χώρο τους και την ελεύθερη εσωκομματική διακίνηση απόψεων και εμπειριών μέσω της οριζόντιας ηλεκτρονικής επικοινωνίας των μελών και των οργανώσεών του. Πρέπει το κόμμα μας επειγόντως να είναι σε θέση να υποδεχτεί κάθε μελλοντική κατάσταση θετική και κυρίως αρνητική. Ας μην ξεχνάμε ότι ακόμη και εν όψει κυβερνητικών επιτυχιών για την έξοδο από τα Μνημόνια, την πρόοδο του θεσμικού εκσυγχρονισμού και τη στροφή σε μια πιο φιλολαϊκή πολιτική οι προοπτικές μαζικοποίησης του κόμματος είναι πολύ περιορισμένες και η νίκη στις προσεχείς εκλογές, στις οποίες θα πάμε με το «παλιό» κόμμα και όχι με το «νέο», αμφίβολη.
Κάθε άλλη θεώρηση των προβλημάτων του παρόντος και των μελλοντικών προοπτικών οδηγεί σε αντιλήψεις αποσπασμένες από την πραγματικότητα, κοινώς αυταπάτες. Τυπική περίπτωση απόσπασης από την πραγματικότητα είναι οι συχνές αναφορές στη μη υλοποίηση του κόμματος των μελών, υπονοώντας προφανώς ότι αν αυτό το πρόβλημα είχε λυθεί, θα είχαμε ένα σφριγηλό και μαζικό κόμμα, θρονιασμένο μέσα στη ζεστή αγκαλιά της κοινωνίας. Όμως, η πραγματική εσωκομματική ζωή στο ενδιάμεσο και κατώτερο οργανωτικό επίπεδο αποδεικνύει ότι κανένα καταστατικό δεν μπορεί να κατοχυρώσει ως κεκτημένο το κόμμα των μελών αν τα ίδια τα μέλη αδρανούν απέναντι στην υλοποίησή του.
Στην αρχική φάση της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ αναλώθηκε πολύς χρόνος σε συζητήσεις για τις σχέσεις κόμματος-κυβέρνησης. Οι συναφείς προβληματισμοί ήταν, κατά τη γνώμη μου, άστοχοι στον βαθμό που δεν έβαζαν στο κέντρο του ενδιαφέροντος την ισχνή οργανωτική κατάσταση του ΣΥΡΙΖΑ και τις αδύναμες σχέσεις του με το μαζικό κίνημα. Μόνο ένα κόμμα με ισχυρές προσβάσεις σε όλες τις πτυχές της κοινωνικής δραστηριότητας, από το συνδικαλιστικό και το συνεταιριστικό κίνημα μέχρι το αυτοδιοικητικό κίνημα και τα ποικίλα κινήματα δικαιωμάτων, θα μπορούσε να διεκδικήσει ρόλο απέναντι ακόμη και σε μια «δική» του κυβέρνηση.
Τα κύρια ερωτήματα που ακούει κανείς από όσους και όσες επιμένουν να δρουν ως ενεργά μέλη είναι αν τελικά μπορούν να συμβάλουν σε κάτι καλύτερο ή πρέπει να αρκεστούν σ’ αυτό που υπάρχει ή, τέλος, να τα παρατήσουν;
Πιστεύω ότι στο πλαίσιο του καταστατικού μας υπάρχει τρόπος, αλλά δυστυχώς λίγος χρόνος, ώστε να ενισχυθεί ο ποιοτικός χαρακτήρας της λειτουργίας των ενδιάμεσων οργανώσεων και να θωρακιστούν από παρεμβάσεις κυβερνητικών στελεχών που συμπράττουν με μεσαία στελέχη ενταγμένα σε εσωκομματικούς μηχανισμούς, τα οποία, σύμφωνα με εύστοχο χαρακτηρισμό αρθρογράφου της “Αυγής” δρουν ως «βαρίδια» πάνω σε κάθε κομματική δραστηριότητα η οποία δεν εξυπηρετεί τους σκοπούς τους. Στενά συναρτημένη με την ανεπαρκή λειτουργία ενδιάμεσων οργανώσεων είναι η ύπαρξη Ο.Μ. με υπερβολικά μεγάλο αριθμό ανενεργών μελών που δίκαια αποκαλούνται «οργανώσεις φούσκες». Είναι κρίσιμο να δοθεί μια λύση στο πρόβλημα αυτών των Ο.Μ., οι οποίες κατά κανόνα δεν έχουν άλλη εξωστρεφή πολιτική δραστηριότητα εκτός από τη συντήρηση των συσχετισμών στις νομαρχιακές συνδιασκέψεις. Για τον σκοπό αυτόν η δραστική εκκαθάριση των μητρώων από πρόσωπα τα οποία δεν ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις των ενεργών μελών, πάντα με βάση τα σχετικά άρθρα του καταστατικού μας, είναι επιβεβλημένη. Η μετάθεση της επίλυσης όλων των παραπάνω ζητημάτων στο μελλοντικό καταστατικό συνέδριο αποπροσανατολίζει από τις επείγουσες ανάγκες του παρόντος. Για το κόμμα μας, ο χρόνος δεν είναι σύμμαχος.
* Ο Τάσος Αναστόπουλος είναι μέλος της Ο.Μ. ΣΥΡΙΖΑ Μίκρας
