Διάβασα αυτές τις ημέρες διάφορα επικριτικά κείμενα για τη μεταφορά του Αγίου Φωτός από τα Ιεροσόλυμα στην Εξαρχία του Παναγίου Τάφου στην Πλάκα και από εκεί σε όλη την Ελλάδα με αεροπλάνα, καράβια, αυτοκίνητα, μηχανάκια, ποδήλατα κ.λπ. Κάποιοι ασκούν κριτική για την υποδοχή του ως αρχηγού κράτους, άλλοι για τα υπέρογκα έξοδα μεταφοράς του, άλλοι πάλι επειδή είναι άθεοι, και άρα "τι τους νοιάζει όλη αυτή η φασαρία". Στην όλη φασαρία συγκαταλέγονται και όσοι ισχυρίζονται ότι αυτή η ιεροτελεστία δεν αποτελεί παράδοση, αφού μόλις πριν από τριάντα χρόνια καθιερώθηκε. Παλιότερα μεταφερόταν με πλοίο στην Αθήνα και το ταξίδι διαρκούσε τρεις μέρες. Είτε με αεροπλάνα και βαπόρια, είτε με όποιον άλλο τρόπο θέλετε· είτε κοστίζει 4 εκατομμύρια ευρώ ετησίως, είτε μια δεκάρα· είτε αποτελεί παράδοση είτε έναν νεωτερισμό, το ουσιαστικό πρόβλημα, κατά τη γνώμη μου, είναι άλλο.
Πρόκειται για το πρόβλημα που έχει δημιουργηθεί και συνεχίζει να προκαλεί υπόγεια μεν αλλά πολύ έντονη διένεξη, όπως γνωρίζω από έγκυρες πηγές, μεταξύ των διαφόρων Ελληνικών Ορθόδοξων Εκκλησιών. Διενέξεις που, αν δεν επιλυθούν δίκαια και λογικά, εγκυμονούν ακόμα και σχίσμα μεταξύ των Εκκλησιών. Να γίνω πιο σαφής, γιατί εμείς οι κοσμικοί, που πολλές φορές δεν αντιλαμβανόμαστε τέτοιες διαδικασίες και διενέξεις μεταξύ των Ορθοδόξων Εκκλησιών, βρισκόμαστε συχνά προ εκπλήξεων. Ακολουθώντας άκριτα μια πορεία που με μαθηματική ακρίβεια οδηγεί σε σχίσμα, γινόμαστε συνυπεύθυνοι σε μια τέτοια εξέλιξη και αναπαράγουμε εν αγνοία μας διχασμούς.
Ο προβληματισμός μου προέκυψε από μια συζήτηση του Πάνου Χαρίτου με τον Ηγούμενο του Αγίου Γερασίμου στην Ιεριχώ (την παρακολούθησα στην ΕΡΤ1, 7.4.2018) που υποστήριξε, παρά τον σεβασμό του στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, ότι “μήτηρ των Εκκλησιών είναι η Ιερουσαλήμ”. Μπορεί να έχει δίκιο. Η τοποθέτηση όμως αυτή με βοήθησε να αντιληφθώ τη μεγάλη σημασία τής ιεραρχίας στις Εκκλησίες. Και άρα, τη σχέση μεταξύ “ιεραρχίας-συνοδείας” στην επικείμενη μεταφορά του Αγίου Φωτός ως αρχηγού κράτους από την Ιερουσαλήμ στις Ορθόδοξες Εκκλησίες.
Προφανώς το ότι το Άγιο Φως ξεκινά από τα Ιεροσόλυμα δεν σημαίνει ότι είναι αρχηγός του ισραηλινού κράτους. Το ξέρουμε όλοι. Μην μπλέξουμε όμως τώρα ποιανού κράτους είναι αρχηγός. Κάποιου θα είναι. Είναι δευτερεύον ζήτημα, σαν αυτά που αναφέρουν οι διάφοροι επικριτές. Το ουσιαστικό ζήτημα όμως είναι από ποιους πρέπει να συνοδεύεται το Άγιο Φως στη μεταφορά του, ακολουθώντας με αυστηρότητα την ορθή ιεραρχία μεταξύ των Ορθόδοξων Εκκλησιών. Αν κοιτάξουμε προσεκτικά την ιεραρχία των Εκκλησιών αναφορικά με τη σχέση τους με το Πατριαρχείο, βλέπουμε το εξής: Στην κορυφή βρίσκεται προφανώς το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Μετά ακολουθεί η Εκκλησία στα Δωδεκάνησα, αφού ανήκει στο Πατριαρχείο. Μετά, η Εκκλησία της Κρήτης, αφού διοικητικά είναι ημιαυτόνομη από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Προτελευταία έρχεται η Εκκλησία της Ελλάδας, αφού είναι ανεξάρτητη από το Πατριαρχείο. Και τελευταία, η Αρχιεπισκοπή της Κύπρου, που είναι κι αυτή ανεξάρτητη αλλά μικρότερη. Αυτή την ιεραρχία θα πρέπει να ακολουθούν οι Ορθόδοξες Εκκλησίες και στη μεταφορά του Αγίου Φωτός, για αποφυγή εσωτερικών διενέξεων. Αυτή ήταν και η πραγματική διένεξη για το σχίσμα Ορθόδοξης και Καθολικής Εκκλησίας. Αυτόν τον κίνδυνο πρέπει να προλάβουμε.
Τι προτείνω: Πιστεύω ότι είναι δίκαιο, λογικό και κυρίως αποτρεπτικό ενός πιθανού σχίσματος και ακολουθώντας βεβαίως το δεδομένο ότι το Άγιο Φως το υποδεχόμαστε ως αρχηγό κράτους, να τηρήσουμε την ιεραρχία μεταξύ των Εκκλησιών, έτσι όπως την προανέφερα και σε πολιτικό επίπεδο. Στο Πατριαρχείο να συνοδεύεται το Άγιο Φως από τον Έλληνα υπουργό Εξωτερικών. Στη Ρόδο από τον αναπληρωτή υπουργό. Στην Κρήτη από τον υφυπουργό. Στην Αθήνα από τον Γενικό Γραμματέα του υπουργείου. Η Εκκλησία της Κύπρου ας αποφασίσει μόνη της, και οι άλλες Εκκλησίες να ακολουθήσουν τη γραμμή “η Κύπρος αποφασίζει, η Ελλάδα στηρίζει”. Νομίζω ότι οι κεφαλές των Εκκλησιών, αν σκεφτούν ψύχραιμα, θα δεχτούν αυτή τη ρύθμιση, γιατί είναι και δίκαιη και λογική αφού ακολουθεί πιστά την ιεραρχία. Αποτρέπει επιπλέον άσκοπες και επικίνδυνες διενέξεις, με λίγο παραπάνω κόστος βέβαια. Αλλά λεφτά υπάρχουν. Αν τώρα κάποιοι σαν αυτούς των Καλαβρύτων, Πειραιώς, Θεσσαλονίκης, Κυθήρων, Χίου, Σύρου δεν θέλουν αυτή τη ρύθμιση και αρχίσουν και βρίζουν, όπως συνηθίζουν, να μην τους στέλνουν το Άγιο Φως. Στο σκοτάδι που τους περιβάλλει, ας χρησιμοποιήσουν Μπικ...
* Ο Κώστας Βρατσάλης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου
