Της Συλβάνας Καρασαββίδου*
Αναπτυξιακή πολιτική επιλέγει να ακολουθήσει το Κέντρο Κοινωνικής Πρόνοιας Κεντρικής Μακεδονίας ΝΠΔΔ, το οποίο είναι ένα από τα 13 Κέντρα Κοινωνικής Πρόνοιας της χώρας.
Στρατηγικός στόχος του ΚΚΠΚΜ είναι η κοινωνική συνοχή και η άρση του κοινωνικού αποκλεισμού, μέσω της παροχής ποιοτικών υπηρεσιών, πρόληψης κοινωνικής ένταξης, περίθαλψης και αποκατάστασης, προς τους πολίτες που έχουν ανάγκη. Σήμερα το ΚΚΠ της Κεντρικής Μακεδονίας παρέχει υπηρεσίες σε 750 περίπου ωφελούμενους στην κλειστή περίθαλψη αλλά και στις ανοιχτές δομές, καταβάλλοντας συνεχείς προσπάθειες βελτίωσης των παρεχομένων υπηρεσιών.
Οι επιλογές αυτές δεν θεωρούνται και αυτονόητες. Μια άλλη επιλογή προνοιακής πολιτικής θα μπορούσε να βασίζεται στη φιλανθρωπία. Η φιλανθρωπία όμως προϋποθέτει τον κοινωνικό αποκλεισμό. Δεν υπάρχει δηλαδή φιλανθρωπία χωρίς κοινωνικά αποκλεισμένους.
Παιδική προστασία, όρος - ομπρέλα
Ο κοινωνικός αποκλεισμός αρχίζει πολύ νωρίς από την παιδική ηλικία. Στην παιδική προστασία και στην προσπάθεια μετεξέλιξης του κράτους πρόνοιας και του ρόλου των ΚΚΠ θεωρώ, πως έχει μεγάλη αξία να επανεξεταστούν οι «κατηγοριοποιήσεις» των παιδιών όπως χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα.
Σήμερα υπάρχουν δύο γενικές κατηγορίες: Α) παιδιά «φυσιολογικά» ή τυπικής ανάπτυξης και Β) παιδιά με αναπηρία. Όσον αφορά την Α κατηγορία: Αναρωτιέμαι τι συνιστά τη φυσιολογικότητα και συγχρόνως πότε ένα παιδί μεταμορφώνεται σε ΑμεΑ. Τα παιδιά π.χ. με λίγες δυσκολίες, ή με περισσότερες δυσκολίες θα ονομάζονται φυσιολογικά ή παιδιά με αναπηρία;
Για μια μητέρα το παιδί της, είτε ΑμεΑ είτε όχι, δεν παύει να είναι μόνο παιδί και έτσι θα ήθελε να το αντιμετωπίζει η κοινωνία και η πολιτεία. Η ανάγκη επίσης κάθε παιδιού είναι να συνεχίζουν να το βλέπουν όλοι ως παιδί, ανεξάρτητα από τις μικρές ή μεγάλες δυσκολίες που αντιμετωπίζει. Η κατηγοριοποίηση αυτή κατά τη γνώμη μου δημιουργεί τους αποκλεισμένους. Οι κατηγοριοποιήσεις εξυπηρέτησαν μόνο τη γραφειοκρατία και τις συντεχνίες.
Αν το ζητούμενο λοιπόν σήμερα είναι μια κοινωνία συνοχής, δεν είναι δυνατόν να συνεχίσουμε να «κατασκευάζουμε» αποκλεισμένους και στη συνέχεια να τους εντάσσουμε. Η διαδικασία αυτή, όπως καλά γνωρίζουμε, υπονομεύει την αλληλεγγύη και την κοινωνική συνοχή και επιπλέον κοστίζει ακριβά.
Δεν νοείται δηλαδή να υπάρχουν προγράμματα παιδικής προστασίας και μέσα σε αυτά να μην εντάσσονται αυτονόητα όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα από το βαθμό δυσκολίας τους.
Η παιδική προστασία, ως όρος, πρέπει να αφορά όλα τα παιδιά και όχι μόνο τα παιδιά τυπικής ανάπτυξης και να αποτελεί όρο - ομπρέλα. Η διαφοροποίηση μπορεί να προκύπτει στις παρεχόμενες υπηρεσίες που συνδέονται με το βαθμό δυσκολίας και τις ανάγκες που καλούμαστε να καλύψουμε. Το όριο της αναπηρίας που δίνει επίδομα π.χ. 67% θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση μόνο για τα επιδόματα ή τις συντάξεις.
Αναπηρία και αποασυλοποίηση
Η πολιτική για την αναπηρία επίσης, όλα τα προηγούμενα χρόνια εκτός κάποιων χρονικών περιόδων, υπήρξε αναποτελεσματική, αποσπασματική και με αναντιστοιχία ποιότητας παρεχομένων υπηρεσιών και κόστους.
Στα 13 ΚΚΠ της χώρας φιλοξενείται πολύ μεγάλος αριθμός ατόμων, κυρίως με αναπηρίες, που ζουν για πολλά - πολλά χρόνια αποκλεισμένοι σε ιδρύματα κλειστής περίθαλψης και η αποασυλοποίηση ως επιλογή θα πρέπει να είναι πλέον μονόδρομος.
Γιατί αποασυλοποίηση;
Η ζωή στα άσυλα, εκτός του ότι εξαφανίζει την ανθρώπινη υπόσταση, κοστίζει και ακριβά και εν μέσω κρίσης οφείλουμε να λαμβάνουμε υπόψη και τους πόρους, ανθρώπινους και οικονομικούς, προς όφελος όλων.
Η αποασυλοποίηση θα πρέπει να βασίζεται στην κατανόηση της λειτουργίας του ασύλου και των επιπτώσεων στις ζωές των ανθρώπων.
Από τη στιγμή της εισαγωγής ενός ατόμου σε ίδρυμα κλειστής περίθαλψης, το άτομο σταδιακά μετατρέπεται από υποκείμενο σε άχρονο αντικείμενο. Ο χρόνος στα ιδρύματα παύει να έχει νόημα στο πλαίσιο της αέναης αναπαραγωγής της ιδρυματικής ζωής.
Η «τοποθέτηση» κάποιου σε ίδρυμα δεν είναι ατομική υπόθεση, συνήθως είναι επιλογή άλλων, όπως γονέων, συγγενών, εισαγγελέων κ.λπ. Κατά συνέπεια, κανείς δεν είναι δεκτικός συμβίωσης σε έναν χώρο που δεν επιθυμεί εκ των προτέρων να ζήσει.
Στα ιδρύματα καταργείται η ιδιωτικότητα, τα άτομα είναι σαν να ζουν σε διαφανές περιβάλλον, όλοι γνωρίζουν τα πάντα για όλους και οι χώροι κατοικίας στα ιδρύματα είναι κοινοί με άλλους.
Τέλος, με τον χρόνο στα ιδρύματα καταργείται η ταυτότητα και σταδιακά οι άνθρωποι στα ιδρύματα γίνονται αόρατοι.
Η κατανόηση της ιδρυματικής ζωής αποτελεί και την αρχή αλλαγής της οπτικής και την αρχή για την επανανοηματοδότηση των ανθρώπων που ζουν στα ιδρύματα.
Το ΚΚΠ Κ. Μακεδονίας εφαρμόζει πρόγραμμα αποασυλοποίησης, δίνοντας έμφαση στη συνολική επανασύνδεση των ατόμων με τον πραγματικό κόσμο.
Σήμερα το ΚΚΠΚΜ διαθέτει δίκτυο κατοικιών στην κοινότητα.
Ήδη λειτουργούν 12 διαμερίσματα και εντός των ημερών θα αυξηθούν κατά 2. Όλα τα διαμερίσματα είναι ιδιόκτητα, το κόστος λειτουργίας τους καλύπτεται από τον προϋπολογισμό του ΚΚΠ. Επίσης 2 διαμερίσματα έχουν υιοθετηθεί, ύστερα από πρότασή μας, από τον Δήμο Πυλαίας - Χορτιάτη, ο οποίος καλύπτει το κόστος του ενοικίου.
Η αποασυλοποίηση δεν μπορεί να σταθεί ως δράση ή πρόγραμμα, η αποασυλοποίηση είναι φιλοσοφία, είναι σχέση, είναι αξία και διαπερνά όλες τις εκδοχές της λειτουργίας του ΚΚΠΚΜ, το οποίο αποτελεί δυναμικό κομμάτι της ζωής στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.
Να σημειωθεί πως όλες οι εκδηλώσεις, οι δράσεις και τα προγράμματα προς και με την κοινότητα θα πρέπει να υπενθυμίζουν τη συνευθύνη όλων μας για ένα κόσμο κοινωνικής συνοχής.
Τέλος, όλα τα ΚΚΠ μέσω ενός εθνικού σχεδίου αποασυλοποίησης θα πρέπει να επιστρέψουν στους ανθρώπους που ζουν στα ιδρύματα ό,τι για χρόνια το σύστημα περιθωριοποίησης τους στέρησε.
* Η Συλβάνα Καρασαββίδου είναι πρόεδρος ΚΚΠΚΜ, κοινωνική λειτουργός - συστημική ψυχοθεραπεύτρια M.sc Διοίκηση Υπηρεσιών Υγείας
