Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.0°C25.9°C
3 BF 34%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
25 °C
23.4°C26.5°C
2 BF 33%
ΠΑΤΡΑ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.0°C24.4°C
2 BF 51%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
19.7°C21.0°C
2 BF 71%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
24.0°C24.0°C
1 BF 40%
Γιατί δεν ευδοκίμησε εργατικό κόμμα στις ΗΠΑ;
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Γιατί δεν ευδοκίμησε εργατικό κόμμα στις ΗΠΑ;

Του Θανάση Τσακίρη

Πολιτικά κόμματα με εργατική βάση συγκροτήθηκαν και έδρασαν στην Ευρώπη με σημαντικά αποτελέσματα, αλλά όχι στη Βόρεια Αμερική και κυρίως όχι στις ΗΠΑ, μολονότι είναι η πιο προωθημένη βιομηχανική καπιταλιστική χώρα του πλανήτη. Στα τέλη του 19ου αιώνα έγιναν σοβαρές προσπάθειες ίδρυσης εργατικού κόμματος όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν βρεθεί αντιμέτωπες μ’ ένα κύμα κοινωνικής και πολιτικής αναταραχής.

Το 1894, στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Ομοσπονδίας Εργατών (AFL), τέθηκε στην ημερήσια διάταξη ως θέμα για συζήτηση ένα «Πολιτικό Πρόγραμμα» που στόχευε στην κινητοποίηση των συνδικάτων ώστε αυτά να αναπτύξουν αυτόνομη πολιτική δράση. Το Πρόγραμμα είχε παραπεμφθεί στα συνδικάτα - μέλη της AFL, στις θυγατρικές της Ομοσπονδίας, από την προηγούμενη χρονιά και πολλοί εκπρόσωποι είχαν εξουσιοδοτηθεί με την εντολή να ψηφίσουν υπέρ του.

Ορισμένοι συνδικαλιστές είχαν ήδη αρχίσει να οικοδομούν κομματικές οργανώσεις σε μια σειρά βασικών πόλεων και πολιτειών. Αλλά ο πρόεδρος της AFL Samuel Gompers, και οι σύμμαχοί του, μέσω των μηχανισμών τους και με διαδικαστικά τερτίπια, επικράτησαν στην Ομοσπονδία και αποτράπηκε η δημιουργία πανεθνικού εργατικού κόμματος. Τον επόμενο χρόνο οι σύνεδροι ψήφισαν με συντριπτική πλειοψηφία μια απόφαση που δήλωνε ότι «η κομματική πολιτική - δημοκρατική, ρεπουμπλικανική, σοσιαλιστική ή οποιαδήποτε άλλη δεν θα πρέπει να έχει θέση στα συνέδρια της AFL».

Αυτή η εξέλιξη είχε σοβαρές επιπτώσεις. Αν υπήρχε ένα εργατικό κόμμα στις ΗΠΑ, είναι πολύ πιθανό ότι τα επιχειρηματικά συμφέροντα θα ασκούσαν λιγότερη επιρροή στην πολιτική και κοινωνική ζωή της χώρας. Επιπλέον τα εισοδήματα και ο πλούτος θα ήταν πιο ίσα κατανεμημένα, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις θα ήταν ισχυρότερες και θα ήταν πιο εκτεταμένο και ανεπτυγμένο το κράτος πρόνοιας.

Τι έφταιξε; Οι συνηθισμένες εξηγήσεις για τη μη ύπαρξη εργατικού κόμματος στις ΗΠΑ βασίζονται στη σύγκριση με την Ευρώπη. Επισημαίνουν διάφορα χαρακτηριστικά των Ηνωμένων Πολιτειών, όπως το υψηλό βιοτικό επίπεδο, την εδραιωμένη δημοκρατία και την κουλτούρα του φιλελεύθερου ατομικισμού. Εξηγήσεις που βασίζονται σε τέτοιους παράγοντες είναι γενικώς αποδεκτές και εμφανίζονται συχνά στον δημόσιο σχολιασμό, στα σχολικά εγχειρίδια και στον ακαδημαϊκό διάλογο.1

Οι αμερικανικές αξίες είναι αρκετά περίπλοκες κατά τον Seymour Martin Lipset, κυρίως λόγω των παραδόξων της κουλτούρας της χώρας, που επιτρέπουν να προκύψουν ταυτόχρονα αρνητικά και ωφέλιμα κοινωνικά φαινόμενα από τις ίδιες βασικές πεποιθήσεις.

Γεννημένες με επανάσταση, οι Ηνωμένες Πολιτείες πάντοτε θεωρούνταν μια χώρα εξαίρεσης της οποίας οι πολίτες ενώνονται υπακούοντας σε ένα κοινό σύνολο ιδεωδών, όπως ο ατομικισμός, ο αντι-κρατισμός, η θρησκευτική θέαση του κόσμου, ο λαϊκισμός και η ισότητα. Αυτή η ιδεολογία, λέει ο Lipset, ορίζει τα όρια του πολιτικού διαλόγου στις Ηνωμένες Πολιτείες και διαμορφώνει την κοινωνία.2 Έτσι εξηγεί γιατί ο σοσιαλισμός δεν ευδοκίμησε ποτέ στις Ηνωμένες Πολιτείες, γιατί οι Αμερικανοί αντιστέκονται στις ποσοστώσεις ως τρόπο κοινωνικής και πολιτικής ενσωμάτωσης των Αφροαμερικανών και των άλλων μειονοτήτων και γιατί οι αμερικανικές θρησκείες και η εξωτερική πολιτική ενστερνίζονται τη λογική της σταυροφορίας. Εξάλλου επί αιώνες οι άποικοι που έφταναν στη Βόρεια Αμερική είχαν εκδιωχθεί από την Ευρώπη για θρησκευτικούς λόγους.

Σημαντικοί παράγοντες των εξελίξεων ήταν πολιτικοί και εκλογικοί. Το πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα έκανε μεγάλη ζημιά στην υπόθεση του εργατικού κόμματος και γενικώς κάθε τρίτου κόμματος. Η ουσία αυτής της μεθόδου είναι ότι μια χώρα χωρίζεται σε μονοεδρικές εκλογικές περιφέρειες και στη συνέχεια οι κάτοικοι σε κάθε εκλογική περιφέρεια ψηφίζουν εκείνον που θέλουν να τους εκπροσωπεί και εκείνος που κερδίζει πηγαίνει στο νομοθετικό σώμα. Χρειάζεται απλώς τις σχετικά περισσότερες ψήφους για να κερδίσει τη μία και μόνη έδρα, όχι την απόλυτη πλειοψηφία.

Αυτή η πρακτική ωθεί τις ποικίλες πολιτικές και κοινωνικές ομάδες να εντάσσονται στα δυο μεγάλα κόμματα για να πετύχουν την εκπροσώπησή τους. Το παράδοξο όμως είναι ότι αυτή η πρακτική δεν στέριωσε προτού καθιερωθεί οριστικά το πλειοψηφικό σύστημα με μονοεδρικές περιφέρειες, στα μέσα του εικοστού αιώνα, μαζί με «επιστημονική κοπτοραπτική» των περιφερειών (gerrymandering) εις βάρος τρίτων κομμάτων. Επιπλέον υπήρχαν έως τότε πολλές πολυεδρικές περιφέρειες σε περιοχές βιομηχανικών συγκεντρώσεων και επομένως μεγάλοι αριθμοί εργατών. Τρανό παράδειγμα ήταν αυτό του Illinois. Το 1894 σε αυτή τη βιομηχανική πολιτεία το ψηφοδέλτιο Labor-Populist Party δεν ξεπέρασε το 18% των ψήφων παρά την ευνοϊκή συγκυρία.

Τα δικαστήρια ήταν αρνητικός παράγοντας ιδιαιτέρα την κρίσιμη περίοδο 1890-1930. Είχαν γίνει βιομηχανία έκδοσης αποφάσεων για ασφαλιστικά μέτρα εναντίον των απεργών, των συνδικάτων και των σοσιαλιστικών και εργατικών πολιτικών κινήσεων και κομμάτων. Τα πολιτειακά δικαστήρια έβγαζαν παράνομες τις πάσης φύσεως συλλογικές κινητοποιήσεις των εργατών, ακόμη και τα καταναλωτικά μποϊκοτάζ που γίνονταν για λόγους συμπαράστασης. Μέχρι και τυχόν ευνοϊκές νομοθετικές ρυθμίσεις τις έβγαζαν αντισυνταγματικές ή τις ερμήνευαν με τρόπους ευνοϊκούς για τους εργοδότες.

Ο Samuel Gompers στήριξε την απόφασή του για την απόρριψη της δημιουργίας εργατικού κόμματος επικαλούμενος την αναποτελεσματικότητα της δράσης σε πολιτικό και δικαστικό επίπεδο. Έτσι έκανε στροφή προς τον «καθαρό ενιαίο συνδικαλισμό», δηλαδή την απευθείας διαπραγμάτευση με τον εργοδότη.

Δύο επιπλέον σημαντικότατοι παράγοντες ήταν ο φυλετικός και ο μεταναστευτικός. Μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο οι Αφροαμερικανοί αντιμετωπίζονταν ως «ελεύθεροι παρίες». Οι Κινέζοι μετανάστες εκδιώκονταν ομαδικά από τους λευκούς εργάτες, ιδίως στους σιδηροδρόμους, τα μεταλλεία και τα ορυχεία.

Στα τέλη του 19ου αιώνα άρχισαν τα μεταναστευτικά κύματα από την Νότια και Ανατολική Ευρώπη. Οι εθνοτικές ομάδες συχνά έρχονταν σε σύγκρουση για τις δουλειές και μετατρέπονταν σε απεργοσπαστικές εφεδρείες η μία μετά την άλλη. Σε μεγάλο βαθμό οι προηγούμενοι μετανάστες ήταν ειδικευμένοι τεχνίτες, ενώ οι νεότεροι ως επί το πλείστον ήταν ημι-ειδικευμένοι και ανειδίκευτοι εργάτες. Σε ένα τέτοιο κοινωνικό πλαίσιο η ταξική συνείδηση χάθηκε, ευδοκίμησε ο ρατσισμός και η αλληλεγγύη αναπτύχθηκε κυρίως μεταξύ ομοεθνών.

Ο πολιτικός κοινωνιολόγος Robin Archer συνέκρινε τις ΗΠΑ με την Αυστραλία, η οποία, μολονότι αντιμετώπισε παρόμοια προβλήματα με τις ΗΠΑ στη διάρκεια της ίδιας εποχής, κυβερνήθηκε από το Εργατικό Κόμμα, που παραμένει το μεγαλύτερο κόμμα της χώρας. Ο Archer υποστηρίζει ότι δεν είναι η ευημερία, η δημοκρατία, ο φιλελευθερισμός και η φυλετική εχθρότητα που άφησαν τις Ηνωμένες Πολιτείες χωρίς εργατικό κόμμα, αλλά η καταπίεση, η καταστολή, η θρησκεία και ο πολιτικός σεχταρισμός.3

1. Βλ. Kautsky John (2001), Social Democracy and the Aristocracy: Why Socialist Labor Movements Developed in Some Industrial Countries and Not in Others, Piscataway, ΝJ: Transaction Publishers.

2. Βλ. Lipset Seymour Martin (1997), American Exceptionalism: A Double-edged Sword. New York, NY: W.W. Norton και Bellah, R. N. κ.ά., (1985), Habits of the Heart: Individualism and Commitment in

American Life. Berkeley, CA: University of California Press.

3. Archer Robin (2008), Why Is There No Labor Party in the United States? Princeton, NJ: Princeton University Press.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL