Της Γεωργίας Παπαγεωργίου
Ο Γάλλος φιλόσοφος Ζαν Πολ Σαρτρ έλεγε: «Πρέπει να φοβάσαι, παιδί μου, έτσι θα γίνεις νομοταγής πολίτης». Είναι πολλαπλώς διατυπωμένο ότι με τον φόβο διοικούνται τα πλήθη. Με όποιον τρόπο κι αν αυτός προκαλείται. Όπως, για παράδειγμα, με την τρομοκρατία. Οι πολίτες σε κάθε τρομοκρατική επίθεση βέβαια δεν ανταποκρίνονται όπως αναμενόταν. Βγήκαν ξανά στις χριστουγεννιάτικες αγορές, έκαναν ξανά βόλτα σε πεζοδρόμους, συνέχισαν να ταξιδεύουν, να συμμετέχουν σε μαραθώνιους, να χρησιμοποιούν το μετρό, να παρακολουθούν συναυλίες. Συνέχισαν να ζουν.Έμενε λοιπόν ένα άλλο μέσο για τον έλεγχο των μαζών. Η φράση που βγαίνει πρώτη στις μηχανές αναζήτησης και για χάρη της οποίας γίνονται συζητήσεις, διαλέξεις και αποτελεί αντικείμενο στις συνεδριάσεις του Ευρωκοινοβουλίου και της ελληνικής Βουλής: τα fake news (ψεύτικες ειδήσεις).
Ένα τεράστιο παράδειγμα, η ιστορία με την υποτιθέμενη ψεύτικη αμερικανική πρεσβεία στην Γκάνα, όπου, από λάθος εκτίμηση ανθρώπου της πραγματικής πρεσβείας των ΗΠΑ στην Γκάνα, τυπώθηκε, ανακοινώθηκε και αναρτήθηκε σωρεία πληροφοριών.
Στην Ελλάδα δεν είναι λίγες οι φορές που μέλη του κοινοβουλίου αναπαράγουν ψεύτικες ειδήσεις, φέρνοντάς τις προς συζήτηση στη Βουλή. Αναδεικνύονται έτσι σε πρωταθλητές των fake news.
Η διάχυση ψευδών ειδήσεων ευοδώθηκε κυρίως στο Διαδίκτυο, όπου ακόμη το περιθώριο γρήγορης ανάρτησης ειδήσεων χωρίς έλεγχο είναι ευρύ λόγω χαλαρότερου νομικού πλαισίου.
Κι εδώ διαχωρίζεται ξεκάθαρα η θέση των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης και των «νέων», αυτών του διαδικτύου. Η τακτική της στοχευμένης ενημέρωσης σε εφημερίδες, περιοδικά, ραδιόφωνο, τηλεόραση είναι από εκείνα που όλοι ξέρουν και κανείς δεν αποδεικνύει. Έχει σιωπηρά γίνει αποδεκτό, ότι έτσι είναι. Στη δεδομένη συγκυρία, που τα μέσα διέρχονται κρίση, παρουσιάζεται μια ευκαιρία εξέλιξης γι’ αυτά. Αντ’ αυτού μιμούνται τα νέα μέσα, διασπείρουν ψευδείς ειδήσεις και μάλιστα τις περισσότερες φορές δεν δημοσιεύεται η διάψευση. Αντί τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης, που θεωρητικά διαθέτουν όλο το υπόβαθρο, να πάρουν τα θετικά των νέων μέσων ενημέρωσης και να εξελιχθούν, «αυτοϋποβαθμίζονται».
Στον αντίποδα, τα διαδικτυακά μέσα ενημέρωσης αναρτούν μεν ψευδείς ειδήσεις, αλλά τις αναιρούν όταν προκύψει και η διάψευση. Έτσι, ο αναγνώστης έχει την πρόσβαση στην πληροφορία. Έτσι ο αναγνώστης συνεχίζει τη δουλειά του, την ενημέρωσή του. Έτσι, σε μια μάζα από ανομοιογενείς πηγές ενημέρωσης είναι δύσκολο να επιβληθεί κανείς. Κι αφού ούτε η τρομοκρατία φέρνει αποτελέσματα ούτε τα κέντρα ελέγχου - μέσα λειτουργούν ούτε η υπέρμετρη φορολόγηση και οι χαμηλοί μισθοί, μένει να δούμε το επόμενο μέσο φόβου.
