Live τώρα    
16°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
13.4°C17.6°C
3 BF 66%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
14 °C
10.9°C15.9°C
1 BF 64%
ΠΑΤΡΑ
Σποραδικές νεφώσεις
15 °C
9.0°C15.5°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
14 °C
13.8°C14.7°C
2 BF 77%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
15 °C
13.0°C14.5°C
1 BF 75%
ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ / Ο ποιητής των μαθηματικών
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ / Ο ποιητής των μαθηματικών

Βασίλι Καντίνσκι, "Μικροί κόσμοι II", 1922

του Δημήτρη Χασάπη*

Ένας σπουδαίος άνθρωπος των μαθηματικών και της Αριστεράς έφυγε από κοντά μας. Ο Στέφανος Μπαλής. Τον γνώρισα για πρώτη φορά τον Νοέμβριο του 1967, πρωτοετής φοιτητής του Μαθηματικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης εγώ, και εκείνος καταξιωμένος δάσκαλος των μαθηματικών. Δίδασκε τότε «Μαθηματική Ανάλυση» και μιλώντας για τα όρια των συναρτήσεων σχολίαζε υπαινικτικά τα όρια της ελευθερίας και τους όρους της δημοκρατίας. Ήταν στη εξουσία η χούντα των συνταγματαρχών και εκείνος, σφραγισμένος ανεξίτηλα από την ιστορία της Αριστεράς και το ήθος των αριστερών παλαιάς κοπής, μιλούσε χαμηλόφωνα, με λίγα λόγια, διατυπώνοντας «την αλληλουχία των κρυφών νοημάτων» και την υπονοούμενη αγωνία του για τα «κοινά» του τόπου και του μέλλοντος.

Ύστερα χαθήκαμε και βρεθήκαμε ξανά μετά την πτώση της χούντας, στις τότε προσπάθειες να αποκατασταθεί η δημοκρατική λειτουργία της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας, του επιστημονικού φορέα των μαθηματικών όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης και όλων των τομέων της έρευνας, και από τότε βρεθήκαμε πολλές φορές σε συνέδρια για τα μαθηματικά και εκδηλώσεις για την εκπαίδευση. Μιλούσε με το ίδιο πάντοτε ήπιο ύφος, αλλά με έντονο πάθος, για τα μαθηματικά της ποίησης και για την ποίηση των μαθηματικών. Για τη διδασκαλία των μαθηματικών μέσα απ’ την ποίηση και για την ανάγνωση των ποιημάτων μέσα απ’ τα μαθηματικά. Για τα όρια της ποίησης και των μαθηματικών, για τους όρους της διδασκαλίας και της μάθησης, για τις δυνατότητες της σκέψης και την πολλαπλότητα των αισθημάτων, για τη διαφορετικότητα της ζωής και την ομοιότητα των ονείρων. Και έγραφε.

Έγραφε με τον δικό του τρόπο βιβλία και άρθρα και μας βεβαίωνε ότι «και τα μαθηματικά και η ποίηση οικοδομούνται με λέξεις και ιδέες. Ο μαθηματικός χτίζει τον κόσμο του με τις λέξεις και τις ιδέες και δημιουργεί προτάσεις και αλήθειες που απευθύνονται στο μυαλό του ανθρώπου. Ο ποιητής χτίζει τον κόσμο του με τις λέξεις και τις ιδέες και δημιουργεί νοήματα, εικόνες και ρυθμούς που απευθύνονται στην ψυχή του ανθρώπου. Και στις δύο περιπτώσεις το δημιούργημα ανταποκρίνεται στις προσδοκίες του ανθρώπου, όταν είναι ωραίο. Τα μαθηματικά περιγράφουν και ερμηνεύουν τον κόσμο μέσα από τα φίλτρα της λογικής του μαθηματικού. Η ποίηση περιγράφει και ερμηνεύει τον κόσμο μέσα από τα φίλτρα της ευαισθησίας του ποιητή. Έτσι, τα μαθηματικά και η ποίηση μας βοηθούν να κατανοήσουμε τον κόσμο». Και για να μας «πείσει» απάγγελνε με τον δικό του τρόπο το ποίημα «Ο μεγάλος κώνος» τού Θεσσαλονικιού ποιητή Γιώργου Βαφόπουλου «Ας δεχτούμε πως η δομή του κόσμου είν’ ένας κώνος, που απ’ τη βάση ώς τη κορφή του διατρέχεται από μια γραμμή σπειροειδή...».

Ο Στέφανος Μπαλής δίδασκε μαθηματικά και μιλούσε για ποίηση, ξεκαθαρίζοντας με τα λόγια του ότι «κανένα ποίημα δεν ανατρέπει καθεστώτα, μπορεί όμως να ανατρέψει τη λογική που τα στηρίζει, και κανένα θεώρημα των μαθηματικών δεν μπορεί να ανατρέψει καθεστώτα, μπορεί όμως να ανατρέψει τις δυνάμεις που τα στηρίζουν». Αυτό, άλλωστε, έκανε και ο ίδιος ως ποιητής των μαθηματικών στη ζωή και στη διδασκαλία του. Αντιμαχόνταν τις λογικές και τις δυνάμεις που στηρίζουν «καθεστώτα» κάθε τύπου, μορφής και επαγγελίας. Χωρίς να ξεχνάμε ότι με τον όρο «καθεστώς» εννοείται, σύμφωνα με τα λεξικά, ο τρόπος που είναι οργανωμένη μια κοινωνία, το σύστημα που κυβερνιέται ένα κράτος ή μια κατάσταση που έχει επικρατήσει σε μια κοινωνία ή ένα κράτος, συνήθως σιωπηρά.

Δημήτρης Χασάπης είναι ομότιμος καθηγητής Μαθηματικής Εκπαίδευσης

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL