Του Δημήτρη Παπανικολάου*
Μπορούμε άραγε να διακρίνουμε κάποιο ίχνος της εξέγερσης του Δεκέμβρη στις κατοπινές εξελίξεις; Το σίγουρο είναι ότι πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί, δεδομένου ότι τα γεγονότα που ακολούθησαν -και αναφέρομαι φυσικά στην κρίση, στα Μνημόνια και στην αντιμνημονιακή κινηματική και κομματική καμπάνια- επηρέασαν καθοριστικά τα πάντα. [...]
Αρχικά σημειώθηκε απότομη άνοδος της ακροαριστερής βίας (με τη μορφή κυρίως της ένοπλης βίας) ως προσπάθεια εκμετάλλευσης του δυναμικού που εκλύθηκε τον Δεκέμβρη και άρα περαιτέρω ριζοσπαστικοποίησης ορισμένων νεανικών κομματιών. Ως απάντηση σε αυτή τη βία ενέσκηψε μια σειρά από ακροδεξιές βίαιες ενέργειες. Η βασικότερη όμως εξέλιξη στο κινηματικό επίπεδο που μπορεί να συνδεθεί με τον Δεκέμβρη ήταν η προσπάθεια ανανέωσης του κινηματικού ρεπερτορίου προς την κατεύθυνση της αυτονομίας, της αυτοοργάνωσης και της αποκέντρωσης, με σημαντικότερη φυσικά την προσπάθεια παράκαμψης της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας μέσω της αναγέννησης του πρωτοβάθμιου συνδικαλισμού.
Η ανάγκη αυτής της ανανέωσης έγινε αντιληπτή μέσα από τα γεγονότα της εξέγερσης. Συστατικό στοιχείο αυτής της αναζήτησης βέβαια αποτελεί σαφώς και η καθιέρωση της «σύγκρουσης» των αναρχικών με τα ΜΑΤ ως της πιο επιθετικής ενέργειας στην οποία μπορεί να προβεί «το κίνημα». Έκτοτε σχεδόν κάθε μεγάλη πορεία στο κέντρο της Αθήνας κατέληγε σε συγκρούσεις μεταξύ αναρχικών και ΜΑΤ και πρακτικά στη διάλυση της πορείας. Ο ρόλος των αναρχικών κατά τη διάρκεια του Δεκέμβρη έπεισε μεγάλο κομμάτι τους για το τι ακριβώς έπρεπε να κάνουν στη συνέχεια. Και αυτές οι σκέψεις φαίνεται πως τους ακολούθησαν τουλάχιστον μέχρι τις «πλατείες» του 2011.
Ομοίως, για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια των γεγονότων του Δεκέμβρη, η διαδικτυακή επικοινωνία χρησιμοποιήθηκε σε τόση έκταση ως κινηματικό όπλο. Η αποτελεσματικότητα των νέων μέσων επικοινωνίας στην αποκάλυψη γεγονότων, τη διάχυση πληροφοριών και ιδεών, καθώς και του συντονισμού ήταν τέτοια που έπεισε τους κινηματικούς δρώντες ότι στο εξής οι νέοι δίαυλοι επικοινωνίας πρέπει να εξελιχθούν σε συγκροτητικό στοιχείο της «κινηματικής κοινότητας».
Όσον αφορά τώρα την επίδραση που είχαν τα γεγονότα στις πολιτικές δυνάμεις, θεωρώ πως αυτή υπήρξε αξιοσημείωτη. [...] Η υποστήριξη της εξέγερσης και η επίθεση που δέχτηκε από όλα τα υπόλοιπα κόμματα και από τα συμβατικά ΜΜΕ στοίχισε στον ΣΥΡΙΖΑ βραχυπρόθεσμα τη δυνατότητα επαφής του με τα αποδεσμευόμενα μετριοπαθή προοδευτικά κοινωνικά στρώματα, τα οποία επέστρεψαν στο ΠΑΣΟΚ (φυσικά, υπήρχαν και άλλες αιτίες γι' αυτό), ενίσχυσε όμως μακροπρόθεσμα τη σχέση του με τις νεότερες ηλικίες ως «κινηματικό» κόμμα που αφουγκράζεται τις ανάγκες των νεότερων ηλικιακά στρωμάτων για ριζική αλλαγή πλεύσης. [...] Οι οργανώσεις, οι ομάδες και τα άτομα που βρέθηκαν να διαδηλώνουν μαζί στο πλειοψηφικό μη-ΚΚΕ μπλοκ έκτοτε δεν εγκατέλειψαν αυτή την άτυπη συμπόρευση και συνεργασία, γεγονός που είχε πολύ ευνοϊκά αποτελέσματα για την κινηματική δυναμική την περίοδο των αντιμνημονιακών κινητοποιήσεων. [...]
Το χάσμα που δημιουργήθηκε μεταξύ των νεότερων γενεών και του κατεστημένου κομματικού συστήματος, καθώς και η άτυπη και προσωρινή αντιπαράθεση της κοινωνικοπολιτικής συμμαχίας των πολιτικών δικαιωμάτων και της αντίστοιχης συμμαχίας του νόμου και της τάξης λειτούργησαν ως πρόπλασμα για την κοινωνικοπολιτική διαίρεση που έμελλε να ζήσει η ελληνική κοινωνία προϊούσης της εποχής των Μνημονίων και έμελλε να αρχίσει να αποκρυσταλλώνεται στις εκλογικές αναμετρήσεις του 2012 και 2014.
Φυσικά, δεν πρόκειται για ταυτόσημα πράγματα, ούτε θεωρώ ότι το ένα μπορούσε να οδηγήσει στο άλλο εάν δεν είχαν μεσολαβήσει η οικονομική κρίση και η μνημονιακή διαχείρισή της. Ωστόσο, θα ήμασταν ακριβείς αν σημειώναμε ότι η αδυναμία αναπαραγωγής των κυβερνητικών κομμάτων στις νεότερες ηλικίες κατά τη διάρκεια της μνημονιακής εποχής έχει να κάνει σε κρίσιμο βαθμό με τη συμπεριφορά τους απέναντι στις νεανικές κινητοποιήσεις τα προηγούμενα χρόνια. Θα ήταν παράλογο εκ μέρους μας να θεωρήσουμε πως ύστερα από τέτοια εχθρική αντιμετώπιση της κοινωνικής κατηγορίας «νεολαία» θα μπορούσαν Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ να εισπράξουν κάτι άλλο εκτός από περιφρόνηση ή αδιαφορία.
* Αποσπάσματα από το βιβλίο του Δημήτρη Παπανικολόπουλου "Δεκέμβρης 2008: Ανάλυση και ερμηνεία. Οι αιτιώδεις μηχανισμοί πίσω από τα συγκρουσιακά γεγονότα" (Εκδόσεις των Συναδέλφων, 2016)
