Με αφορμή έναν διάλογο στο site των γεωτεχνικών (PEEGEP) σχετικά με τα οπωροφόρα δένδρα στις πόλεις, δανείστηκα τον όρο «Φαγώσιμα τοπία» (Edible landscapes) από τον Αυστραλό οικολόγο Bill Molison, που ίσως περισσότερο από κάθε άλλον έβλεπε τη σχέση της αισθητικής με τη γαστρονομία του τυχαίου και του ευκαιριακού μέσα στον αστικό ιστό... Ανεξάρτητα από τον συζητήσιμο χαρακτήρα της ιδέας, το βέβαιο είναι ότι συνεισφέρει στην προβληματική για μια πόλη υβριδική, ικανή να παρέχει πολλαπλές εμπειρίες και δυνατότητες στον πολίτη.
Στο συγκεκριμένο μάλιστα θέμα και με αφορμή τα 100χρονα της Ρωσικής Επανάστασης δεν θα ήταν άτοπο το να θυμίσουμε τη δράση του ρεύματος των «απολεοδομιστών» στις πρώτες φάσεις της Σοβιετικής Ένωσης. Αυτοί οι τελευταίοι υποστήριζαν την προγραμματισμένη «σχάση» των πόλεων και τη διάχυσή τους στην ύπαιθρο, κατά μήκος οδικών αξόνων... Μάλιστα ένας από αυτούς, ο Λεονίντοφ, διέβλεπε μέσα από τη σύμφυση κτισμάτων και φύσης τη δυνατότητα συμφιλίωσης και συνεύρεσης βασικών λειτουργιών (κατοικία, εργασία, αναψυχή και πολιτισμός) που σήμερα τείνουν να αποστασιοποιούνται και να ρίπτονται ατάκτως στον χώρο...
Για μια σύντομη περίοδο το ρεύμα των Απολεοδομιστών βρέθηκε να επηρεάζει τους πάντες, μη εξαιρουμένου του πρωθιερέα του μοντερνισμού Λε Κορμπυζιέ, που υποστήριζε μετά λίγα χρόνια (1933) στη «Χάρτα των Αθηνών» ότι «ο ήλιος, το πράσινο και ο χώρος είναι τα τρία πρώτα υλικά της πολεοδομίας». Δηλώνοντας, με έναν άλλο τρόπο, τη συμπόρευση με τη λογική της φυσικής πόλης...
Στο σημερινό νεοφιλελεύθερο περιβάλλον ο δομημένος χώρος εξελίσσεται περισσότερο με βάση τις αρχές του άμεσου και μέγιστου κέρδους, μακριά από οποιεσδήποτε μαξιμαλιστικές και «φουτουριστικές» αρχές. Όμως η κοινωνία των πολιτών και οι φορείς της συστηματικής «κηποτεχνικής» δεν παύουν να ενστερνίζονται -περισσότερο ή λιγότερο- το κοινωνικό αίτημα μιας πόλης πλουραλιστικής, χωρίς τη μονοκρατορία του τσιμέντου, της ασφάλτου, των ορθογώνιων σχημάτων και των ευθυγραμμίσεων.
Τα οπωροφόρα που τυχόν εμφιλοχωρούν στο πυκνοκατοικημένο λεκανοπέδιο μπορεί να μην είναι άμοιρα προβλημάτων -όσο ήταν στην ταινία του Νίκου Παναγιωτόπουλου «Τα οπωροφόρα της Αθήνας» πάνω στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Σωτήρη Δημητρίου. «Κινηματογραφική αδεία» μπορεί να παρακάμφθηκαν προβλήματα όπως αυτά της αστικής ρύπανσης (βαρέα μέταλλα, αιωρούμενα σωματίδια κ.λπ.) που δεν «τρώγονται με τίποτε»...
Όμως το πράσινο στις πόλεις δεν είναι απλό σκηνικό και απλός συντελεστής απορρύπανσης. Ταυτόχρονα είναι και πεδίο εμπειρίας, πιθανής «κάρπωσης» προϊόντων και μικρο-αξιοποίησής τους, ιστορώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο το παρελθόν της υβριδικής πόλης και παράγοντας απαιτήσεις για το μέλλον.
