Του Θανάση Κούρτη*
Το τελευταίο διάστημα, το διεθνές ενδιαφέρον έχει στραφεί σε δημοψηφίσματα για ανεξαρτητοποίηση διαφόρων περιοχών του πλανήτη μας. Στις 25/9 πραγματοποιήθηκε δημοψήφισμα για ανεξαρτησία του Κουρδιστάν-Ιράκ διαψεύδοντας τα στοιχήματα των εχθρών και φίλων περί μη διεξαγωγής του, καθώς και τις πιέσεις προς την κυβέρνηση του Κουρδιστάν περί αναβολής ή ακύρωσής του.
Είχα την ευκαιρία να βρεθώ στη Ερμπίλ και στο Κιρκούκ την περίοδο εκείνη και να γίνω αυτόπτης μάρτυς του ενθουσιασμού, του πάθους του λαού του Κουρδιστάν για την εκπλήρωση πόθων πολλών αιώνων για ελευθερία και ανεξαρτησία.
Τα παραπάνω αποτυπώθηκαν στο αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος με συντριπτική πλειοψηφία υπέρ του Ναι (92,7%). Η “νευρικότητα” στις γειτονικές χώρες (Ιράν-Τουρκία-Ιράκ), η οποία εκφραζόταν με απειλές μέχρι τη στιγμή της διεξαγωγής του δημοψηφίσματος, μετατράπηκε σε εχθροπραξίες, οικονομικό αποκλεισμό και εκδίωξη του κουρδικού πληθυσμού από αμφισβητούμενες περιοχές, από τις οποίες οι ίδιοι οι Κούρδοι είχαν εκδιώξει το ISIS.
Παρά την επιμονή της κουρδικής ηγεσίας για διάλογο στα επίμαχα θέματα, όπως η χάραξη των συνόρων, η διανομή των υδάτων και η ενέργεια, η κυβέρνηση της Βαγδάτης αρνήθηκε πεισματικά θέτοντας απαραίτητη προϋπόθεση την ακύρωση του δημοψηφίσματος. Στη συνέχεια, προχώρησε σε συμμαχία με τις γειτονικές χώρες και κατέλαβε θέσεις των κουρδικών δυνάμεων, χωρίς να υπάρξει ιδιαίτερη αντίσταση των τοπικών διοικήσεων. Επιβεβαιώνεται για μια ακόμη φορά ότι το “δίκαιο του ισχυρού” υπερισχύει του “περί δικαίου νόμου”.
Από το 1991 μέχρι σήμερα, η κουρδική περιοχή είχε “κατακτήσει” με αίμα την αυτονομία της. Στο διάστημα αυτό και παρά τα βήματα εκδημοκρατισμού τα οποία έγιναν, δεν κατέστη δυνατή η πλήρης λειτουργία των θεσμών που θωρακίζουν τη δημοκρατία: λειτουργία του κοινοβουλίου, στρατός, δημόσια διοίκηση κ.λπ. Η πολιτική της κυβέρνησης του Κουρδιστάν δεν υπήρξε πολυδιάστατη, στηριζόμενη κατά κύριο λόγο στην ενίσχυση των σχέσεων με τη Τουρκία ως μέλος του ΝΑΤΟ και σύμμαχο των ΗΠΑ (η οποία, ας σημειωθεί, εκείνη την περίοδο είχε ενδυθεί το προσωπείο του υποστηρικτή της αραβικής άνοιξης και ανατροπής των καθεστώτων Αιγύπτου-Συρίας-Ιράκ). Στην κρίσιμη ώρα όμως πέρασε στο αντίπαλο στρατόπεδο.
Επιπλέον, η κουρδική ηγεσία έδειξε αδυναμία να αντιληφθεί ότι, προκειμένου να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα, απαιτούνται πολιτικοί ελιγμοί και όχι μονολιθικές αντιλήψεις, οι οποίες τελικά την έφεραν σε ρήξη με τους συμμάχους της.
Δεν υπήρξε η διορατικότητα, η οποία θα επέτρεπε την αντικειμενική αξιολόγηση του υφιστάμενου “τοπίου”.
Η Τουρκία, το Ιράκ, η Συρία και το Ιράν δεν θα επέτρεπαν ποτέ τη δημιουργία ανεξάρτητου Κουρδιστάν εξαιτίας του ισχυρού κουρδικού στοιχείου το οποίο ζει στις χώρες τους, ανεξάρτητα από το αν είχαν ή όχι αναπτύξει οικονομικές και εμπορικές σχέσεις με την κυβέρνηση του ιρακινού Κουρδιστάν.
Οι ΗΠΑ φαίνεται να στηρίζουν μέχρι σήμερα τον Ομπάντι, πρωθυπουργό του Ιράκ, θεωρώντας τον “προμαχώνα” έναντι του Ιράν.
Η διεθνής κοινή γνώμη και ιδιαίτερα στην Ευρώπη, ενώ έχει μακροχρόνια ιστορία υποστήριξης του κουρδικού ζητήματος, αισθάνεται “απειλούμενη” από αναζωπύρωση δικών της μειονοτικών διεκδικήσεων ανεξαρτησίας ή και πιθανής επαναχάραξης συνόρων, τα οποία ουδόλως επιθυμεί.
Δεν έγιναν επαρκείς προσπάθειες συσπείρωσης των πολιτικών στο εσωτερικό του ιρακινού Κουρδιστάν ώστε να επιτευχθεί η εθνική ομοψυχία σε όλα τα επίπεδα.
Η επόμενη μέρα βρίσκει τις δύο πλευρές, υπό το βάρος της ευθύνης απέναντι στους λαούς τους, να αρνούνται να αντιληφθούν την ανάγκη ενός ειλικρινούς διαλόγου, βασισμένου στην ισοτιμία των δύο πλευρών, στον σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου και στην ισχυρή θέληση του κουρδικού λαού για ελευθερία, αναγνωρίζοντας ότι αυτά που τους χωρίζουν είναι λιγότερα από αυτά που τους ενώνουν.
Ο ΟΗΕ και η Ε.Ε. επιβάλλεται να συμβάλουν με καθοριστικό τρόπο στη διασφάλιση της πορείας των διαπραγματεύσεων.
Ειδικότερα, η Ελλάδα θα μπορούσε να αξιοποιήσει τους από αιώνων ιστορικούς δεσμούς με την περιοχή και να αναλάβει πρωτοβουλία στην ειρηνική διευθέτηση των διαφορών που ταλανίζουν σήμερα τη Μεσοποταμία.
* Ο Θανάσης Κούρτης είναι συντονιστής της ομάδας Μέσης Ανατολής του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων & Εξωτερικής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ
