Νίκος Μουζέλης
Συνάντησα για πρώτη φορά τον Κώστα στη Νέα Υόρκη, σε ένα συνέδριο για την ανάπτυξη στη χώρα μας. Η βασική διαμάχη ήταν, από τη μια μεριά, ανάμεσα σε αυτούς που βλέπουν την αναπτυξιακή διαδικασία σαν εξελικτική πορεία που οδηγεί, μέσω της διάχυσης τεχνολογιών και πόρων, λίγο πολύ νομοτελειακά προς την αναπτυγμένη Δύση και, από την άλλη μεριά, τους νεομαρξιστές, όπως ο Βεργόπουλος, που ήταν πιο απαισιόδοξοι. Εννοιολογούσαν την καπιταλιστική ανάπτυξη υπό το πρίσμα της «υπανάπτυξης», των σχέσεων εκμετάλλευσης και κυριαρχίας μεταξύ κέντρου και περιφέρειας κ.τ.λ. Η συζήτηση ήταν ζωηρή, συγκρουσιακή και ατέρμονη. Ο Κώστας ήταν βέβαια υπέρ της δεύτερης θέσης. Αντιμετώπισε τις δριμείες κριτικές με ηρεμία και χιούμορ. Δεν του άρεσαν οι καβγάδες.
Στα πολυάριθμα γραπτά του ασχολήθηκε σε βάθος με τη φύση, την εξέλιξη και τις κρίσεις του καπιταλισμού. Ήταν, απ’ ό,τι ξέρω, ο πρώτος που προσπάθησε να αναλύσει την ελληνική ανάπτυξη (κυρίως στη γεωργία) χρησιμοποιώντας τον τρόπο άρθρωσης μεταξύ του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και αυτού της απλής εμπορευματικής παραγωγής (simple commodity production). Είδε την κεντρική δομή της οικονομίας σαν μια νησίδα μεγάλων καπιταλιστικών επιχειρήσεων σε μια θάλασσα μικροπαραγωγών που λειτουργούσαν στη βάση ενός διαφορετικού τρόπου παραγωγής. Κατά τον Βεργόπουλο, η άρθρωση μεταξύ των δύο διαφορετικών τρόπων παραγωγής οδηγεί συστηματικά, μέσω πολύπλοκων μηχανισμών, στη μεταφορά πόρων από τους μικροπαραγωγούς στις μεγάλες καπιταλιστικές επιχειρήσεις.
Όσο για τη διδασκαλία του στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, οι φοιτητές εκτιμούσαν ιδιαίτερα τον άμεσο, απλό, αλλά όχι απλουστευτικό τρόπο των διαλέξεων, καθώς και τον βοηθητικό, φιλικό τρόπο με τον οποίο συνδέονταν μαζί του. Ήταν όντως ένας άνθρωπος που πλησίαζε τον άλλο με ανοιχτό και ζεστό τρόπο. Όλοι όσοι τον ξέραμε θεωρούμε πως χάσαμε έναν αξιαγάπητο φίλο. Έναν άνθρωπο που δεχόταν τον συνάνθρωπό του με συμπάθεια και καλοσύνη.
