του Δημήτρη Παπανικολόπουλου*
«Εγώ δούλεψα και πέτυχα στη δουλειά μου πρώτα, και μετά διεκδίκησα την ψήφο των πολιτών». Αυτή τη μεταπολιτική κοινοτοπία την ακούσαμε ξανά στα ντιμπέιτ για την ανάδειξη της ηγεσίας της Κεντροαριστεράς.
Υποτίθεται ότι η πρότερη επαγγελματική επιτυχία δηλώνει ικανότητα και καλές προθέσεις. Αν είσαι επαγγελματικά επιτυχημένος, αφενός μπορείς να προσφέρεις (τι άραγε;) και στην πολιτική, ενώ υποτίθεται πως δεν εισέρχεσαι στην πολιτική για να κάνεις λεφτά και, άρα, θα είσαι αδιάφθορος.
Η λογική αυτή όμως, καίτοι προβάλλεται ως κοινή λογική, ισοδυναμεί απλώς με άλλη μία κοινότοπη ανοησία. Ομοίως, ενώ προβάλλεται ως αντίδοτο στην πολιτική διαφθορά, δεν είναι τίποτε άλλο από την ιδεολογία των ευκατάστατων κοινωνικών στρωμάτων, που θέλουν να ταυτίζονται με το εθνικό συμφέρον. Και εξηγούμαι:
Ποιοι είναι οι επαγγελματικά επιτυχημένοι στα μάτια αυτών που προτάσσουν την επαγγελματική επιτυχία ως πρόκριμα για την είσοδο στην πολιτική; Δικηγόροι, γιατροί, μηχανικοί, πανεπιστημιακοί, μεγαλοδημοσιογράφοι, επιχειρηματίες και άλλα εξέχοντα μέλη των ανώτερων και μεσαίων στρωμάτων. Η οικονομική ευρωστία τους είναι η απόδειξη της ικανότητάς τους για απόσπαση υπεραξίας στο πλαίσιο ενός δεδομένου καταμερισμού εργασίας. Η αξίωση αυτών των ανθρώπων να θεωρηθούν ως οι κατ' εξοχήν άξιοι πολίτες για το βουλευτικό ή άλλο πολιτικό αξίωμα δεν είναι τίποτε άλλο από την προσπάθεια φυσικοποίησης (και άρα νομιμοποίησης) αυτής της διαδικασίας απόσπασης υπεραξίας και δημιουργίας κοινωνικών ανισοτήτων. Όσοι δεν είναι οικονομικά επιτυχημένοι δεν είναι το ίδιο άξιοι να εκπροσωπούν τον ελληνικό λαό και φυσικά οι μισθωτοί δεν ταιριάζουν στην εικόνα των επιτυχημένων που προβάλλουν οι θιασώτες της εν λόγω αντίληψης.
Πρόκειται για μια σαφώς ταξική αντίληψη των ανώτερων και μεσαίων στρωμάτων, τα οποία, δυσφημώντας τους μη επαγγελματικά επιτυχημένους ως ευεπίφορους στη διαφθορά, στοχεύουν ευθέως στη διάρρηξη των σχέσεων μεταξύ των λαϊκών στρωμάτων και των εκπροσώπων που προέρχονται από τα ίδια στρώματα. Το πρόβλημα των επαγγελματικά επιτυχημένων είναι ότι, ενώ έχουν οικονομικούς πόρους, στερούνται των πολιτικών πόρων που μπορεί να έχουν όσοι προέρχονται από κόμματα και οργανώσεις που εκπροσωπούν λαϊκά στρώματα. Αυτό είναι το νόημα της δυσφήμησης των «πολιτικών μηχανισμών» και της «κομματοκρατίας»: Δεν υπάρχουν ταξικά συμφέροντα και άρα δεν πρέπει να υπάρχουν εκπρόσωποι μόνο στη βάση της έκφρασης αυτών των συμφερόντων. Υπάρχουν μόνο πολίτες που πρέπει να εκπροσωπούνται από πετυχημένους (με κριτήρια αγοράς) πολίτες.
Μα, καλά, δεν είναι υγιές επαγγελματικά επιτυχημένοι πολίτες, χωρίς τη στήριξη πολιτικών μηχανισμών, να διεκδικούν την εκπροσώπηση του ελληνικού λαού; Βεβαίως και είναι υγιές, αλλά δεν είναι απαραίτητα και επωφελές. Τι έχουν άραγε να κομίσουν ως επαγγελματικά επιτυχημένοι πολίτες; Την επαναφορά της πολιτικής στον αιώνα του Μαρξ, όπου το δυτικό κράτος λογιζόταν, δικαίως, ως όργανο των οικονομικά ισχυρών; Τη νεκρανάσταση του οικονομισμού, που θεωρούσε ότι η πολιτική (πρέπει να) αντανακλά τα τεκταινόμενα στο πεδίο των παραγωγικών σχέσεων, και την απεμπόληση της αυτονομίας της πολιτικής, η οποία είναι εχέγγυο για αναδιανεμητικές και μετασχηματιστικές πολιτικές; Τη θυσία όλων των μη οικονομικών παραμέτρων της κοινωνικής ζωής στη στενή και ιδιοτελή αντίληψη των επιτυχημένων της πιάτσας; Τον ελιτισμό των πετυχημένων σε έναν κόσμο όπου άλλοι είναι καταδικασμένοι να αποτύχουν λόγω οικονομικής, πολιτικής, κοινωνικής κ.λπ. θέσης; Την καταστροφική εξίσωση των κλαδικών, συντεχνιακών και στερεοτυπικών αληθειών με το δημόσιο συμφέρον; Θυμάστε, αλήθεια, την ανόητη ρητορεία της Θάτσερ, που μπέρδευε το μπακάλικο του πατέρα της με τον βρετανικό κοινωνικό σχηματισμό;
Και μια τελευταία κουβέντα για την άδολη απόφαση των αδιάφθορων επαγγελματικά επιτυχημένων να εισέλθουν στην πολιτική: είναι χωρίς οικονομικά οφέλη η πολιτική προβολή; Δεν εξαργυρώνεται η αναγνωρισιμότητα; Δεν προσφέρει νέους (και πιο ευκατάστατους) πελάτες, καθώς και πρόσβαση σε νέες επαγγελματικές ευκαιρίες; Φυσικά και είναι οικονομικά επωφελής η πολιτική προβολή, ακόμα και για όσους «κατεβαίνουν» για να χάσουν. Διεφθαρμένοι ή μη, κάποιοι μετατρέπουν το πολιτικό τους κεφάλαιο σε οικονομικό. Απλώς άλλοι το κάνουν νόμιμα και άλλοι παράνομα.
* Ο Δημήτρης Παπανικολόπουλος είναι πολιτικός επιστήμονας
