Του Αλφόνσο Τζιάνι*
Είναι αλήθεια ότι το παγκόσμιο πλαίσιο στο δεύτερο τρίμηνο του 2017 προμηνύει μια περίοδο συγκρατημένης ανάπτυξης. Αλλά οι πανεπιστημιακοί της Κεντρικής Τράπεζας προειδοποιούν ότι, παρ' ότι «η τρέχουσα θετική οικονομική κατάσταση θα μπορούσε να επιτρέψει μια εντονότερη ανάκαμψη, ... από την άλλη, παραμένει πάντα ο κίνδυνος της ύφεσης». Με άλλα λόγια, εξαρτάται. Από τι; Από την ποιότητα της οικονομικής πολιτικής. Ο κατακλυσμός ρευστότητας δεν μπορεί να επανεκκινήσει τον πραγματικό μηχανισμό της οικονομίας. Αυτό που μπορεί να κάνει, κυρίως, είναι να αποτρέψει ή να απομακρύνει τον κίνδυνο νέων κατακόρυφων πτώσεων. Και, εφόσον το φαινόμενο μας είναι άγνωστο, δεν γνωρίζουμε ούτε πόσο θα διαρκέσει ούτε τι θα συμβεί μετά την αναπόφευκτη, αν και δυνάμενη να αναβληθεί, ποσοτική χαλάρωση.
Αλλά ο ενθουσιασμός του Γιούνκερ1 δεν ήταν μόνο για το φαίνεσθαι. Επεδίωκε, κυρίως, την προβολή νέων κυβερνητικών προγραμμάτων τα οποία εκπονήθηκαν όλα αυτά τα χρόνια της κρίσης. Η οικονομική ανάκαμψη μπορεί να βοηθήσει στην πολιτική επανεκκίνηση της Ε.Ε., λέει ο Γιούνκερ. Αλλά, αυτό δεν αληθεύει αν με τον όρο πολιτική εννοεί τη δημοκρατία. Η ιδέα μιας οικονομικής Ευρώπης η οποία γίνεται πολιτική, σύμφωνα με τον λειτουργισμό του Ντέιβιντ Μίτρανι, ισχύει μόνο σε ένα αντιδημοκρατικό πλαίσιο, ακόμη πιο αποστασιοποιημένο από τους πολίτες.
Από τη δημοκρατία στην ολιγαρχία
Ο κ. Γιούνκερ υποστήριξε ότι το κείμενο που εκπόνησαν οι πέντε πρόεδροι το 2015, συνέχεια του οποίου είναι το πιο πρόσφατο Κείμενο Προβληματισμού που δημοσιεύθηκε στα τέλη Μαΐου του 2017 από την ίδια την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αποτελούσε μόνο την αρχή του προγράμματος. Έτσι, ο κ. Γιούνκερ υιοθέτησε τη γερμανική πρόταση να μετατρέψει τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας σε ένα Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, με ενισχυμένες εξουσίες, ώστε να μπορεί να επεμβαίνει και να ρυθμίζει τις εθνικές οικονομίες. Δεν ακολούθησε κατά γράμμα την εντολή του Βερολίνου, στον βαθμό που δεν του ανέθεσε άμεσα τον ρόλο της επιτήρησης των εθνικών προϋπολογισμών, γεγονός που θα εκτιμούσε ακόμη περισσότερο η Γερμανία, γιατί θα περιόριζε την αντίστοιχη δυνατότητα της Επιτροπής.
Αλλά έβαλε τα δυνατά του, όπως και ο ανανεωμένος γαλλογερμανικός άξονας. Αναφερόμαστε στη μετατροπή του επιτρόπου Νομισματικών Υποθέσεων σε υπουργό Οικονομικών της Ευρωζώνης. Ο λόγος αυτής της πρότασης είναι, ρητά, η επιτήρηση των εθνικών προϋπολογισμών, η προώθηση των διαρθρωτικών (αντι)μεταρρυθμίσεων και η προεδρία του Eurogroup (ή μάλλον, ο συντονισμός των υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών των κρατών - μελών της Ευρωζώνης) που θα διαθέτει δικά του κονδύλια. Με αυτόν τον τρόπο, μπορεί εξαρχής να αποτρέπεται η κατανομή των κινδύνων μεταξύ των κρατών μελών της Ε.Ε., προς μεγάλη ικανοποίηση της Γερμανίας. Επομένως, θα υπάρχει μια μοναρχική αρχή, έργο της οποίας θα είναι να αποτρέπει εξαρχής τέτοια ατυχήματα.
Κάτι τέτοιο συνιστά νέα επίθεση στην τεχνοκρατική κατασκευή του συστήματος διακυβέρνησης. Ο λόγος είναι ότι χρειάζεται ένα έντονα αντιδημοκρατικό και ολιγαρχικό θεσμικό πλαίσιο, που αφαιρεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το μοναδικό εκλεγμένο ευρωπαϊκό σώμα, κάθε διευθυντικό ή ελεγκτικό ρόλο. Πρόκειται ακριβώς για το πλαίσιο που προέβλεπε και ζητούσε ο Ινδός οικονομολόγος Παράγκ Κάνα στο τελευταίο βιβλίο του, στο οποίο καλεί τις μεγαλύτερες χώρες του κόσμου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης να εγκαταλείψουν διά παντός κάθε επίφαση δημοκρατίας και να ασπαστούν την «άμεση τεχνοκρατία» ως μορφή διακυβέρνησης και οργάνωσης της κοινωνίας, επιτελώντας ένα τεράστιο βήμα προς τα πίσω, από τη δημοκρατία στην ολιγαρχία.
1 Αναφέρεται στην προ διμήνου ομιλία του Ζαν Κλοντ Γιούνκερ στην αίθουσα συνεδριάσεων του Στρασβούργου, ομιλία ιδιαίτερα αισιόδοξη για την κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
* Ο Αλφόνσο Τζιάνι διευθύνει το ίδρυμα Cercare Ancora και συμμετέχει στην Εθνική Επιτροπή της κίνησης Η Άλλη Ευρώπη με τον Τσίπρα (απόσπασμα ευρύτερου κειμένου που δημοσιεύθηκε στο τελευταίο “Eνημερωτικό Δελτίο” του Τransform!, 4 Οκτωβρίου 2017)
