Του Νίκου Δόικου*
Καθώς αχνοφαίνεται η απεμπλοκή μας από τη δεκαετή «κρίση», ας δούμε συνοπτικά τις θεμελιώδεις προϋποθέσεις για την ίδρυση κράτους. Επιτρέψτε μου τα εισαγωγικά στον όρο «κρίση», καθώς φρονώ πως ό,τι υπέφερε ο ελληνικός και άλλοι λαοί δεν ήταν η αναγκαία εκδοχή ενός μη διαχειρίσιμου προβλήματος, αλλά μάλλον το αποτέλεσμα ενός ιστορικού μείγματος βουλιμικών σχεδιασμών τής διεθνικής ελίτ και ανίκανων κυβερνήσεων.
Θα σημειώσω μερικές θεμελιώδεις αρχές κοινότητας, αυτονόητες για τα περισσότερα οργανωμένα κράτη, παντελώς απούσες στο δικό μας κρατικό μόρφωμα, για την εμπέδωση των οποίων απαιτείται ρηξικέλευθη πολιτική βούληση.
Θεμελιακή αρχή η αίσθηση κοινότητας. Αίσθηση προσωπικής και ομαδικής ασφάλειας μέσα σε ένα περιβάλλον ελεύθερης δημιουργικότητας. Η αίσθηση ότι είσαι μέλος μιας κοινότητας και ότι αυτή η ιδιότητα του μέλους και η συνεισφορά σου στο συλλογικό ταμείο θα σου εξασφαλίζει παιδεία, περίθαλψη, ελεύθερο χρόνο και αξιοπρεπή σύνταξη. Αυτά τα αυτονόητα κοινωνικά αγαθά παραμένουν στοχεύσεις κοινωνικών αγώνων.
Πώς ξεκινάει κανείς, λοιπόν, την ίδρυση και όχι επανίδρυση του κράτους; Διότι θεωρώ πως ζητούμενο παραμένει η ίδρυση (όχι απλώς επανασύσταση), η απ’ αρχής συγκρότηση του ελληνικού κράτους, αυτή η «ημιτελής συμφωνία» από την εποχή του Καποδίστρια και τις σχετικές απόπειρες των Τρικούπη και Βενιζέλου.
Προφανώς ενωτικά, διαδραστικά και πολυεπίπεδα. Τα ζητήματα άπτονται στρατηγικών παρεμβάσεων στους χώρους της Παιδείας και της Δημόσιας Διοίκησης, στα πεδία της πολιτικής οργάνωσης και των θεσμών.
Απαριθμώντας τις προτεραιότητες θα έλεγα πως:
1. Ο κοινωνικός διάλογος θα μπορούσε να ασχοληθεί διεξοδικά με τις συνταγματικές και δημοσιονομικές προϋποθέσεις για τη σύσταση ενός Ειδικού Κοινωνικού Ταμείου. Mέσω της αξιοποίησης των εγχώριων υπεδαφικών πόρων. Μέσω της τόνωσης, και εξαγωγικού προσανατολισμού, της Οικονομίας Εντάσεως Γνώσεως. Με την πάταξη της παραοικονομίας και τη συνακόλουθη θεαματική διεύρυνση της φορολογητέας ύλης κ.λπ. Σκοπός όλων αυτών, η χρηματοδότηση κοινωνικής πολιτικής, ικανής να διασφαλίσει τις κοινωνικές προτεραιότητες ποιοτικής και δωρεάν Παιδείας, περίθαλψης, ελεύθερου χρόνου, αξιοπρεπούς σύνταξης.
2. Θα αποδεικνύονταν ανεπαρκής η όποια τεχνολογική και στελεχιακή αναβάθμιση της Δημόσιας Διοίκησης χωρίς την εμπέδωση σχέσεων αμοιβαιότητας μεταξύ αυτής και της κοινωνίας. Σε ένα κοινωνιοκεντρικό κράτος δικαίου, ο πολίτης έχει σημαίνοντα ρόλο και η πολιτική συνείδηση φτιάχνεται από τις στοιχειώδεις βαθμίδες της εκπαίδευσης, έτσι ώστε να υπάρξει αμοιβαιότητα στη σχέση κράτους - πολίτη. Ακόμη και στη θεματολογία των κινημάτων, μπορεί να συμπεριληφθεί η εμπέδωση μιας συνείδησης αμοιβαιότητας, σεβασμού και συνεργασίας.
Με μόνη την τεχνολογική και στελεχιακή αναβάθμιση της Δημόσιας Διοίκησης δεν μπορεί να «πάρει μπρος» η ατμομηχανή της ανάπτυξης. Η κοινωνία (εργασία και επιχειρηματικότητα) χρηματοδοτεί τη Δημόσια Διοίκηση και η Δημόσια Διοίκηση διακονεί την κοινωνία.
3. Για το θεμελιώδες ζήτημα της διαφθοράς, νομίζω διανοίγονται δύο σημεία προσπέλασης.
Το πρώτο, κοινωνιολογικού χαρακτήρα. Το παράδειγμα της ηγεσίας.
Η παρελθούσα διαφθορά κορυφής, συνοδευόμενη από ανορθολογικά και, κατά περίπτωση υπουργού, διαφοροποιούμενα φορολογικά συστήματα, «διαπαιδαγωγούσε» τους πολίτες στη διαφθορά και τη φοροδιαφυγή.
Το δεύτερο, η ανισομέρεια των αποδοχών που διαμορφώθηκαν σύμφωνα με την ικανότητα άσκησης πίεσης από τις αντίστοιχες συντεχνίες και όχι από την προσφορά στο κοινωνικό σύνολο. Με άλλα λόγια, είναι προφανής η ανάγκη ανακατανομής και εξορθολογισμού των αποδοχών. Όταν αυτό εξασφαλιστεί, τότε θα έχουν νόημα και κοινωνική νομιμοποίηση μέτρα συνοπτικής επιβολής κυρώσεων.
4. Ισομέρεια αστικής ευθύνης. Είναι αντιπαραγωγικό για ένα σύγχρονο κράτος να αθετεί συστηματικά τις υποχρεώσεις του απογειώνοντας τις ληξιπρόθεσμες οφειλές του.
5. Ισομέρεια ποινικής ευθύνης μεταξύ πολιτών και πολιτικών.
6. Διαφανής διαχείριση των δημόσιων πόρων. Θέσμιση και εφαρμογή πλέγματος αυστηρότατων κυρωτικών παρεμβάσεων για τη διασφάλισή της. Σε όλες τις αρθρώσεις τού δημόσιου βίου. Από τη διαχείριση των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων έως το κόστος των υπουργικών αποστολών στο εξωτερικό.
8. Η ενεργός συμμετοχή των πολιτών στην εθνική - λαϊκή επανεκκίνηση απαιτεί επιμερισμό ποινικών ευθυνών. Σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο. Αν δεν έχει επέλθει κάθαρση, αν προηγουμένως δεν έχει απονεμηθεί δικαιοσύνη, το φιλότιμό τους δεν επιστρατεύεται. Η ατιμωρησία εξοργίζει τους πολίτες, τους καθιστά απείθαρχους και απρόθυμους για θυσίες. Κάθε ζητούμενη επανεκκίνηση προαπαιτεί κάθαρση και συλλογική πίστη στο εγχείρημα.
Και η συλλογική πίστη φουντώνει μέσα στο θερμοκήπιο της εντιμότητας της πολιτικής ηγεσίας. Με το παράδειγμά της και την απόλυτη ταύτιση λόγων και έργων.
* Ο Νίκος Δόικος είναι αρχιτέκτονας - συγγραφέας (rudoikos@gmail. com)
