Η "Ηλέκτρα" του Στράους, που κάνει αύριο την έναρξη της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Κέντρο Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος, δεν έχει παρουσιαστεί ποτέ στην ελληνική σκηνή. Συμβολισμός πολλαπλός, καθώς επιλέγεται ένα έργο ελληνικής θεματολογίας, εμπνευσμένο από τον μύθο των Ατρειδών, αλλά ταυτόχρονα ένα έργο του 20ού αιώνα, κάτι που αναδεικνύει τις προθέσεις της ΕΛΣ πως η λυρική τέχνη δεν εξαντλείται στον 19ο.
Το λυρικό αριστούργημα του Ρίχαρντ Στράους, παρουσιάζεται σε μουσική διεύθυνση Βασίλη Χριστόπουλου, σκηνοθεσία και σκηνικά Γιάννη Κόκκου και την Αγνή Μπάλτσα, "τη σπουδαιότερη δραματική μεσόφωνο της εποχής μας", κατά τον Χέρμπερτ φον Κάραγιαν, στον ρόλο της Κλυταιμνήστρας.
"Η ‘Ηλέκτρα’ είναι όντως ένας τίτλος ελληνικός αλλά από πίσω κρύβεται μια αδιανόητη ελληνικότητα και στα κομμάτια της δραματουργίας και της τραγικότητας από τον συνθέτη και τον λιμπρετίστα, οι οποίοι αντιλαμβάνονται και μεταφέρουν τον τρόπο που είδαν το τραγικό στοιχείο αυτών των προσώπων, δίνοντάς τους κι ένα πολύ σύγχρονο εκτόπισμα, το οποίο θα υπάρχει για πάντα, καθώς είναι μια διαχρονική κατασκευή", όπως σημειώνει ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Λυρικής, Γιώργος Κουμεντάκης.
Πρόκειται για μια προσωπική "εμμονή" του κι από τα λίγα πράγματα που πίστευε βαθιά, όπως λέει, καθώς συνδυάζει τρεις απόλυτες και αλάνθαστες επιλογές του, που είναι η Αγνή Μπάλτσα, ο Γιάννης Κόκκος και ο Βασίλης Χριστόπουλος.
"Ένα δύσκολο έργο για όπερες, παγκοσμίως, καθώς απαιτεί τεράστιες αντοχές, μεγάλα ορχηστρικά σύνολα και φωνές που ξεπερνούν τα ανθρώπινα όρια. Αυτό για μένα ήταν συμβολικά και ουσιαστικά η ύπαρξή μας σε έναν χώρο καινούργιο που, η χάρη στην προσφορά του Ιδρύματος Νιάρχου, καταδεικνύει τη δυναμική τού πού μπορεί να φθάσει το λυρικό θέατρο. Επομένως έχουμε τον χώρο, το έργο, τα σύνολά μας βρίσκονται σε εξαιρετικό σημείο και το καστ των τραγουδιστών είναι πρώτου επιπέδου. Δοκιμαζόμαστε στα πολύ ψηλά για να προχωρήσουμε σε αυτήν την κατεύθυνση. Δίνουμε ένα στίγμα τεράστιας δυσκολίας και απογειωτικό. Κι από τη στιγμή που λες τα κατάφερα εδώ, μπορείς να τα καταφέρεις παντού. Είναι μια όπερα που σε φέρνει στα άκρα ακριβώς για να απελευθερωθείς για τα επόμενα", υπογραμμίζει.
Παρακολουθώντας τη γενική πρόβα της "Ηλέκτρας" ο Γιώργος Κουμεντάκης, σχολιάζει πως πρόκειται για "την απόλυτη σύμπραξη μουσικής, σκηνικών, φωνών σε μια ευφυή και σύγχρονη δραματουργία και σκηνοθεσία. Είναι από τις ωραιότερες, πιο συγκινησιακές και έντονα συναισθηματικές στιγμές που έχω ζήσει ποτέ στην όπερα", καταλήγει.
Από τα σημαντικότερα και πιο απαιτητικά έργα που ωθεί την εξπρεσιονιστική έκφραση στα άκρα και αγγίζει τα όρια της τονικότητας, προβλέπει περίπου 110 μουσικά όργανα.
Βασίζεται σε ποιητικό κείμενο του Χούγκο φον Χόφμανσταλ, το οποίο αντλήθηκε από το ομώνυμο θεατρικό του. Παρ’ ότι στηρίζεται στην τραγωδία του Σοφοκλή, το κείμενο επικεντρώνεται κυρίως στην εμμονή της Ηλέκτρας να εκδικηθεί για τον θάνατο του πατέρα της, αλλά και στα συναισθήματα και την ψυχολογία της καθώς συνομιλεί με τα υπόλοιπα πρόσωπα της τραγωδίας, την αδελφή της Χρυσόθεμι, τον αδελφό της Ορέστη και τη μητέρα της Κλυταιμνήστρα. Ανήκει στο είδος που οι Γερμανοί ονόμασαν Literaturoper, δηλαδή όπερα η οποία βασίζεται άμεσα σε λογοτεχνικό κείμενο. Θεωρείται ότι υπήρξε ένα πραγματικό εύρημα στη μετά-Βάγκνερ εποχή. Ως κείμενο οδήγησε στα άκρα τη βαγκνερική σύγκρουση ανάμεσα στο αρχαϊκό και το σύγχρονο, ανάμεσα στην αποστασιοποίηση που προσφέρει ο μύθος και σε μια προβολή προς τα μέσα, που έχει την αφετηρία της στην ψυχανάλυση.
"Ενσαρκώνει απολύτως την εμμονή της εκδίκησης και τα ακραία όρια της ανθρώπινης φύσης, εστιάζει δε στη διπλή εικόνα ενός πλάσματος το οποίο έγινε άγριο λόγω της ταπείνωσης και της αδικίας, και μιας μορφής σχεδόν θρησκευτικής, η οποία περιγράφεται ως καθαγιασμένη από τη θλίψη", εξηγεί ο Γιάννης Κόκκος.
"Η Ηλέκτρα ενσαρκώνει την άρνηση. Άρνηση να ξεχάσει. Άρνηση να προσποιηθεί. Άρνηση να δει τον εαυτό της στο μέλλον", υπογραμμίζει ο σκηνοθέτης.
"Μοναδικός λόγος της ύπαρξής της είναι η προετοιμασία του φόνου των δολοφόνων, την οποία οραματίζεται ως τελετουργική θυσία που οφείλει να τελέσει ο Ορέστης. Όταν αυτός ξεπροβάλλει από τη νύχτα ως φάντασμα και πραγματοποιεί την πράξη, ο μοναδικός λόγος ύπαρξής της παύει. Εκμηδενισμένη, η Ηλέκτρα πεθαίνει κατά τη διάρκεια ενός εξιλεωτικού χορού, έξοχου αλλά και αξιολύπητου", καταλήγει .
Παραστάσεις θα δοθούν αύριο, στις 18, στις 22, στις 26 και στις 31 Οκτωβρίου στις 8 μ.μ.
