Του Στάθη Λουκά
Τα μηνύματα είναι πασιφανή, από τον τυφώνα Harvey που κατέστρεψε το Χιούστον (Τέξας) (1.300 τετρ. χλμ. καλύφθηκαν από νερά), στους μουσώνες σε Ινδία, Νεπάλ και Μπαγκλαντές που προκάλεσαν 1.200 νεκρούς, στις πλημμύρες στο Niger: “ακραία φαινόμενα” που ανοίγουν με ένταση τη συζήτηση για τη σχέση τους με τις κλιματικές αλλαγές. H πιθανότητα ενός τυφώνα σαν τον Harvey εκτιμάται μια φορά κάθε 1.000 χρόνια.
Η πραγματικότητα δείχνει ότι στην ίδια περιοχή πέρασαν τυφώνες που είχαν μιά πιθανότητα κάθε 500 χρόνια και ότι η πιθανότητα ακραίων φαινομένων διπλασιάστηκε τα τελευταία 30 χρόνια... Δηλαδή όταν εντάθηκε και η συζήτηση για τον ρόλο του ενεργειακού προτύπου. Το βέβαιο είναι ότι η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη και των ωκεανών και θαλασσών καθιστά πιο καταστροφικά τα ακραία φυσικά φαινόμενα μεγιστοποιώντας τις επιπτώσεις τους. Ακόμη και στη νότια Ευρώπη γινόμαστε μάρτυρες υψηλότατων θερμοκρασιών.
Παρατηρούνται ακραία καιρικά φαινόμενα με τροπικούς ανεμοστρόβιλους, καταιγίδες και έντονες βροχοπτώσεις: σε μιά ημέρα πέφτει η βροχή ενός μήνα. Ούτε πείθουν, φαίνεται, οι τροπικές μεσογειακές καταιγίδες (medicane) που καταστρέφουν στη Μεσσηνία -συνήθως- νεκροταφεία και χωριά ή οι μπόμπες νερού που καταστρέφουν το λιμάνι της Σκοπέλου. Οι πυρκαγιές καταστρέφουν δάση, και όχι μόνον, σε διάφορες περιοχές, ανεξάρτητα από γεωγραφική θέση. Οι καλλιέργειες αντιμετωπίζουν την έλλειψη νερού.
Το κλίμα αλλάζει, αυτό δε όχι επειδή το επιβεβαιώνουν οι επιστημονικές αναλύσεις, αλλά διότι το επιβεβαιώνει και η καθημερινότητα. Και η αλλαγή πια είναι σίγουρη. Εκτός, βέβαια, αν επικαλεστούμε τα τραμπικά Fake News της ΓΕΝΟΠ-ΔΕΗ. Το δε θέμα του κλίματος δεν είναι τόσον και μόνον τα παραπάνω και και η απoκοπή του παγόβουνου -έκτασης το 60% της Κύπρου- από τον παγετώνα Larsen C της Ανταρκτικής ή η γοργή μείωση των παγετώνων των Άλπεων, αλλά κυρίως η απάντηση που θα δοθεί στο ερώτημα στο ελληνικό πλαίσιο.
Στα σημεία των καιρών που εμφανίζονται και στον ελληνικό γεωγραφικό χώρο -μερικά αναφέρθηκαν πριν- υπάρχουν και ορισμένα άλλα, όπως η μείωση του όγκου των υδάτων των υδροηλεκτρικών ταμιευτήρων. Η μείωση αυτή δεν οφείλεται μόνο στην αναγκαιότητα ευελιξίας για κάλυψη κενών που προέρχεται από την αναγκαιότητα ρύθμισης του ηλεκτρικού συστήματος παραγωγής, το οποίο δεν εξαρτάται πια συνολικά από τα ορυκτά καύσιμα. Δύο επιχειρήματα παραπάνω για να μείνουν τα υδροηλεκτρικά στο πλαίσιο μιας ΔΕΗ, αλλά μεταρρυθμισμένης.
Η απάντηση αυτή σχετίζεται με την ικανότητα της χώρας να προετοιμαστεί για μια διαδικασία αλλαγής του παραγωγικού πρότυπου, ξεκινώντας από την ενέργεια, και μια διαδικασία αλλαγής του τρόπου χρήσης της γης και των υδάτων. Aυτά δε στα αχνάρια των αποφάσεων της Cop 231 του Παρισιού, έχοντας υπ’ όψη ότι η αποχώρηση του Τραμπ επιβάλλει την επιτάχυνση της λήψης των αναγκαίων αποφάσεων και μέτρων.
Με ένα κλίμα που αλλάζει, με ένα διαφορετικό κλίμα, με έναν διαφορετικό τρόπο βροχόπτωσης και μη βροχόπτωσης που ευνοεί την ξηρασία, αλλάζουν, πρώτον, οι καλλιέργειες και τα κριτήρια για τον σχεδιασμό και την κατασκευή των διαφόρων υποδομών. Οι κλιματικές αλλαγές, όπως βλέπουμε -και αυτές τις ημέρες-, τείνουν να οξύνουν τα ακραία φαινόμενα: μεγάλες περίοδοι αναβροχιάς, που διακόπτονται από σφοδρές και ολιγόωρες βροχοπτώσεις και έντονους ανέμους (σε λίγες ώρες η βροχή ενός μήνα).
Τα ακραία αυτά φαινόμενα απαιτούν διαφορετικά κριτήρια σχεδιασμού των υποδομών σε σχέση με αυτά που επικρατούν (που είναι του 1800 και του 1900) και έναν διαφορετικό τρόπο προσέγγισης των χώρων (δάση κ.λπ.) εύθραυστης ισορροπίας, σαθρών και ευφλέκτων.
Πρώτον, οι καλλιέργειες που ήταν χαρακτηριστικές της κεντρικής και νότιας Ελλάδας θα μετατοπίζονται όλο και περισσότερο προς τα βόρεια, ενώ η παραγωγικότητά τους -εκεί όπου προϋπήρχαν- θα μειώνεται μέχρι να προσαρμοστούν με «εμβολιασμούς» στις καινούργιες κλιματικές συνθήκες.
Δεύτερον, μια σημαντική επίπτωση είναι η παραγωγή και βασικά οι διαδικασίες κατανάλωσης της ηλεκτρικής ενέργειας. Θα χρειασθούν περισσότερες κιλοβατώρες για απαλυνθεί η ανοιξιάτικη και φθινοπωρινή ζέστη και πολύ περισσότερες για τα καυτά καλοκαίρια, ενώ, αντίθετα, λιγότερες για τους όχι πλέον «άγριους» χειμώνες.
Το ότι οι κλιματικές αλλαγές, με την επακόλουθη αύξηση της θερμοκρασίας, θα αλλάξουν ριζικά τη διαδικασία παραγωγής και κατανάλωσης της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη επιβεβαιώνεται από μελέτη του Ινστιτούτου του Πότσδαμ για τις Κλιματικές Αλλαγές.
Από τη μελέτη αυτή προκύπτει ότι το μικρότερο ηλεκτρικό φορτίο παρουσιάζεται όταν η θερμοκρασία γυρίζει γύρω από τους 22°C, όταν δε απομακρύνεται, παρατηρείται αύξηση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας. Από τη μελέτη αυτή προκύπτει και ότι η μεγάλη ζήτηση της ηλεκτρικής ενέργειας θα μετατοπίζεται από τις χώρες σαν τη Νορβηγία και τη Σουηδία σε χώρες σαν την Ισπανία και την Πορτογαλία. Ενώ, συγχρόνως, η ετήσια αιχμή του ηλεκτρικού φορτίου θα μετατοπίζεται από τον χειμώνα στο καλοκαίρι. Στη χώρα μας -μου φαίνεται- έχει ήδη συμβεί.
Όταν δε μιλάμε για ψύχρανση και ψύξη δεν εννοούμε μόνον τη λειτουργία του κλιματιστικού του γραφείου, του σπιτιού ή του αυτοκινήτου. Εννοούμε ακόμη ότι πρέπει να λειτουργήσουν περισσότερο χρόνο οι συμπιεστές των ψυγείων του σπιτιού, των πάγκων των σούπερ μάρκετ και κάθε μηχάνημα που σχετίζεται με την αλυσίδα παραγωγής ψύχρανσης και ψύχους. Πράγμα που επιβεβαιώνεται από μια μελέτη του Πανεπιστημίου του Berkeley: «Η αύξηση της θερμοκρασίας θα έχει αντίκτυπο και στην ευημερία. Όλοι οι τομείς της οικονομίας θα επηρεαστούν από τη θερμική καταπόνηση (stress): από τη βιομηχανία στη γεωργία, από την κατοικία στο εμπόριο».
Καταλήγει ο ερευνητής ότι «ο πιο απλός τρόπος να περιορίσουμε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής παραμένει το να σεβαστούμε το αλεξίπτωτο του Παρισιού, δηλαδή να περιορίσουμε την αύξηση της θερμοκρασίας κάτω από τους 2° C». (Κι αυτό μέχρι το 2050).
Ίδωμεν, γιατί οι ντόπιες προσπάθειες να πιάσουμε το “αλεξίπτωτο” είναι ελλειπτικές και αρκετοί ιθύνοντες είναι κολλημένοι στον εικοστό αιώνα και τις αντιλήψεις του, μια και κουβεντιάζουν μόνον για τη χρονική απόσταση από το 1974, αγνοώντας ότι η απόσταση από το 2030 (που πρέπει να ολοκληρωθούν ορισμένα μέτρα) και από το 2050 είναι μικρότερη.
