Της Έφης Καραθανάση*
Η καταστροφή των δασών από φωτιές οδηγεί σε μεγάλο βαθμό στην καταστροφή, την υποβάθμιση των πόλεων και των οικισμών. Οι εκφράσεις «σώθηκε ο οικισμός» και «η φωτιά έφθασε μέχρι τα πρώτα σπίτια και σώθηκε η πόλη» είναι συνήθεις, αλλά καθόλου εύστοχες... Μπορεί να σώθηκαν ως κελύφη, αλλά έχασαν την αξία τους -τόσο την οικονομική όσο και τη συνολική ως ένα δομημένο σύστημα. Κανένας δεν θέλει να μείνει σε μια τέτοια πόλη, σε τέτοιο οικισμό, άρα δεν γίνεται καμία αγοραπωλησία. Και εύκολα, μετά τη φωτιά, η περιοχή που σώθηκε σηματοδοτείται ως «τα καμένα»...
Σύμφωνα με επικρατούσες απόψεις, τα δασικά οικοσυστήματα είναι προσαρμοσμένα στη φωτιά - στον μεγαλύτερο εχθρό τους, με αποτέλεσμα να έχουν συνήθως τη δυνατότητα να αναγεννηθούν άμεσα και αποτελεσματικά. Ωστόσο οι περισσότερες φωτιές προέρχονται από ανθρωπογενή και όχι φυσικά αίτια.
Πρόκειται για εμπρησμούς, για απόρριψη αναμμένων τσιγάρων, ή το άναμμα φωτιάς στο δάσος, για κάποιες δραστηριότητες σε αγρούς και εξοχικές κατοικίες, καύση ξερών χόρτων και σκουπιδιών κ.λπ. Επιπλέον και πολύ σημαντικός παράγοντας είναι η αστικοποίηση περιοχών που βρίσκονται πλησίον των δασικών οικοσυστημάτων. Πρόκειται για επέκταση των πόλεων και των οικισμών, για μεγάλες τεχνικές υποδομές, όπως τα δίκτυα υψηλής τάσης της ΔΕΗ που προκαλούν φωτιές, και άλλες, οι οποίες διακόπτουν πολλές φορές τα δασικά οικοσυστήματα και επιφέρουν σημαντικές επιπτώσεις που προέρχονται από ανθρώπινες δραστηριότητες στις όμορες περιοχές.
Έτσι συνεχώς επιβαρύνεται το περιβάλλον, τόσο στον εξωαστικό και φυσικό όσο και στον αστικό χώρο, δηλαδή στις πόλεις. Επηρεάζεται το μικροκλίμα των καμένων περιοχών, αλλά και των όμορων αστικών περιοχών, αυξάνοντας τον παράγοντα της ξηρασίας και της θερμοκρασίας. Δεν υπάρχουν τα δάση με τις ευεργετικές τους επιδράσεις. Παράλληλα αυξάνεται η ατμοσφαιρική ρύπανση, με αποτέλεσμα τις ίδιες επιπτώσεις και στις πόλεις και τους οικισμούς. Ειδικά τα καμένα - κατεστραμμένα περιαστικά δάση επιφέρουν ακόμα μεγαλύτερη καταστροφή στις πόλεις και τους οικισμούς.
Όταν έχουν καεί τα δάση, με τι οξυγόνο θα ζήσουν οι πόλεις και οι οικισμοί αφού τα δάση είναι οι παραγωγοί του; Και όταν παράλληλα δεν θα υπάρχουν τα δάση για να δεσμεύουν το διοξείδιο του άνθρακα που είναι επικίνδυνο για την ανθρώπινη ζωή, πώς θα το μετατρέπουν σε οξυγόνο, με τη φωτοσύνθεση;
Καίγονται λοιπόν τα δάση, καταστρέφονται και οι πόλεις, διότι επέρχεται η κλιματική αλλαγή. Δεν αμβλύνονται οι ακραίες θερμοκρασίες - δεν μειώνονται οι μεγάλες, δεν αυξάνονται οι μικρές θερμοκρασίες και δεν παρεμποδίζεται ο σχηματισμός δροσιάς και πάχνης. Δεν συγκρατούνται τα στερεά σωματίδια (σκόνη) και δεν απορροφώνται το διοξείδιο του θείου και άλλα οξείδια. Δεν μειώνεται η ένταση του ανέμου. Δεν αυξάνονται οι βροχές, δεν μετατρέπεται σε βροχή η υγρασία του αέρα (υγροποίηση της ομίχλης).
Επιπλέον, οι δασικές περιοχές με το ριζικό τους σύστημα δεν συγκρατούν τα όμβρια ύδατα, δεν είναι εφικτή η απορρόφηση από το έδαφος και η ενίσχυση του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα. Η ανυπαρξία του φυλλώματος προκαλεί την έντονη πτώση του νερού στο έδαφος, διαβρώνοντάς το και προκαλώντας αναπόφευκτα πλημμύρες στον αστικό και εξωαστικό χώρο. Δεν αυξάνεται η υγρασία του εδάφους, με αποτέλεσμα όλες τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει αυτή στη φυσική αναγέννηση του οικοσυστήματος
Τέλος, καθώς τα δάση εξαλείφονται, παύουν να υπάρχουν οι υγιεινές συνθήκες εργασίας και διαβίωσης, δημιουργίας, άθλησης και ψυχαγωγίας, δηλαδή λειτουργίες που υποδέχονται ειδικώς τα περιαστικά δάση.
Παύουν να υπάρχουν τα δάση, παύουν και οι πόλεις και οι οικισμοί...
* Η Έφη Καραθανάση είναι δρ αρχιτέκτων - πολεοδόμος, μέλος της Ο.Μ. Πεντέλης, μέλος Δ.Σ. ΣΕΠΟ
