Της Γεωργίας Παπαγεωργίου
Ο Βίκτωρ Ουγκό έλεγε ότι η συνήθεια είναι το εκτροφείο των σφαλμάτων.
Όταν πάει κάποιος διακοπές, αρνείται να αφήσει πίσω του όσες έγνοιες τον κατατρύχουν. Θα ξεκουράσει το σώμα, όχι όμως και το μυαλό. Ειδικά δεδομένων των συνθηκών, οι σκέψεις αφορούν πάντα οικονομικές υποχρεώσεις, δουλειές, προβληματισμούς καθημερινότητας και ενίοτε μια επιφανειακή ενασχόληση με κοινωνικά ζητήματα. Ίσως έτσι έχει εκπαιδευτεί να συμπεριφέρεται και είναι πια μια συνήθεια η στάση αυτή.
Είναι πράγματι ιδιαίτερο αυτό που λέμε η «δύναμη της συνήθειας». Ένα άλλο παράδειγμα είναι αυτό που συμβαίνει σε αναπτυσσόμενες χώρες σε εργασίες όπως η επάνδρωση πλοίων. Κάποιοι έμαθαν τους ναυτικούς ότι, για να πιάσουν δουλειά, πρέπει να πληρώσουν το πρακτορείο, που επανδρώνει πλοία, ειδεμή δεν θα μπαρκάρουν. Όποιος επαγγελματίας δεν ακολουθήσει αυτή την τακτική δεν θεωρείται καλός. Έτσι τους έμαθαν.
Αντίστοιχα συμβαίνει και στην πολιτική. Όταν σε χώρες του εξωτερικού τα επί μακρόν κυρίαρχα αυταρχικά καθεστώτα κατέρρεαν στο όνομα της δημοκρατίας, αυτό που ακολουθούσε ήταν ακόμη ένα αυταρχικό καθεστώς, απλώς με άλλο όνομα. Η αφορμή ήταν η δημοκρατία. Η κατάληξη ήταν η απολυταρχική διακυβέρνηση.
Σε μια συνέντευξη που παραχώρησε κάποτε ο Κορνήλιος Καστοριάδης, εξηγούσε πώς η πολιτική κοινωνία στην Ελλάδα πέθανε το 404 π.Χ. και αναρωτιέται πώς εξοικειωθήκαμε με προσωποκεντρικά καθεστώτα, που αλλάζουν μεν μορφή και όνομα, αλλά ο τρόπος διακυβέρνησης παραμένει ο ίδιος. Αναφορικά με την αδυναμία του ελληνικού λαού να δημιουργήσει μια πολιτική κοινωνία με κατοχυρωμένα τα δημοκρατικά δικαιώματα των πολιτών της έλεγε: «...Μπορούμε όμως να πούμε ότι όλα αυτά τα επέβαλαν στον ελληνικό λαό ερήμην του ελληνικού λαού;... Δεν ήξερε τι ήθελε, τι ψήφιζε, τι ανεχόταν; Σε μια τέτοια περίπτωση, αυτός ο λαός θα ήταν ένα νήπιο. Εάν όμως είναι νήπιο, τότε ας μη μιλάμε για δημοκρατία. Εάν ο ελληνικός λαός δεν είναι υπεύθυνος για την Ιστορία του, τότε ας του ορίσουμε έναν κηδεμόνα. Εγώ λέω ότι ο ελληνικός λαός -όπως και κάθε λαός- είναι υπεύθυνος για την Ιστορία του, συνεπώς, είναι υπεύθυνος και για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα».
Για επίλογο ένα παράδοξο παράδειγμα λαού - φυλής που αντέδρασε αλλιώς απ’ ό,τι είχε μάθει: Οι Σομαλοί. Έπαψαν (κυρίως από το 2005, με την κατάρρευση του προηγούμενου καθεστώτος) να ανέχονται από τα δυτικά πλοία την εξάντληση της αλιείας, αφού ήταν η μόνη πηγή τροφής τους. Κι έπαψαν να δέχονται και τον παράνομο ποντισμό χημικών που μόλυναν τα ύδατά τους. Ποιος; Οι απαίδευτοι, βάρβαροι Σομαλοί ξεσυνήθισαν.
