Του Πάνου Σκουρολιάκου*
Οτιδήποτε γύρω από τη Δικαιοσύνη, τους δικαστές και τα δικαστήρια, έλκει πάντα το ενδιαφέρον των πολιτών. Οι τελευταίες συγκυρίες με την απόφαση για τον νόμο Παππά και τις αδειοδοτήσεις των καναλιών, η απόφαση για τους εγκλωβισμένους εδώ και δεκαετίες από τις προηγούμενες κυβερνήσεις συμβασιούχους υπαλλήλους που θα πρέπει να επιστρέψουν και την αμοιβή των κόπων τους, η ιστορία του «Νουρ 1», καθώς και οι αποφάσεις για την υπόθεση της Ηριάννας, πυροδότησαν την επικαιρότητα.
Σπουδαίο πράγμα να είναι κανείς δικαστής και μεγάλο το φορτίο ευθύνης που του αναλογεί. Σκληρό και απαιτητικό το επάγγελμα του δικαστή.
Κάποτε, στα χρόνια της αθηναϊκής δημοκρατίας δηλαδή, δεν ήταν επάγγελμα. Ήταν ιερή υποχρέωση. Στην Ηλιαία, το λαϊκό δικαστήριο του Δήμου, χρέη δικαστή ασκούσαν οι απλοί πολίτες. Κάθε χρόνο, από κάθε φυλή, κληρώνονταν 2.000 Ηλιαστές για να αντιμετωπίζουν τις καθημερινές ανάγκες για την απονομή της δικαιοσύνης. Εφόσον καθένας από αυτούς δεν είχε χρέη στο Δημόσιο και δεν είχε στερηθεί των πολιτικών του δικαιωμάτων.
Αυτή τη θεμελιακή λειτουργία της Αθηναϊκής Δημοκρατίας δεν θα μπορούσε βέβαια να την αφήσει ασχολίαστη ο μέγιστος κωμικός ποιητής της αρχαιότητας, ο Αριστοφάνης ο Αθηναίος! Γράφει λοιπόν τους «Σφήκες», όπου παρομοιάζει τους δικαστές με τα συμπαθή (;) κεντροφόρα έντομα που χώνουν το κεντρί τους τιμωρώντας ή «απονέμοντας δικαιοσύνη» όπου αυτό επιβάλλεται. Στο έργο λοιπόν, ο γέρος Φιλοκλέων, μανιακός με τις δίκες, ξημεροβραδιάζεται στα δικαστήρια, δικάζοντας με πάθος. Ο γιος του Βδελυκλέων, προσπαθεί να τον κρατήσει σπίτι, μιας και η ηλικία του δεν επιτρέπει τόσο έντονες συγκινήσεις. Έρχονται όμως αρωγοί οι γέροντες δικαστές φίλοι του Φιλοκλέωνα, ντυμένοι σφήκες, όψη που απεικονίζει τον οργίλο και ανελέητο χαρακτήρα τους. Είναι ο χορός της κωμωδίας. Αφού αποτυγχάνουν να τον πάρουν μαζί τους στα δικαστήρια, ο γιος στήνει ένα «οικιακό δικαστήριο», όπου ο πατέρας - δικαστής δικάζει τον σκύλο που έκλεψε ένα κομμάτι τυρί και άλλες παρόμοιας σοβαρότητας υποθέσεις, απορροφώντας τη δικομανή ενέργεια του γέροντος.
Ενδιαφέρον έχει, να δούμε στο βάθος, γιατί δεν ήθελε ο Βδελυκλέων να δικάζει ο πατέρας του. Ποια ήταν η προσωπική του άποψη αλλά και της αθηναϊκής κοινωνίας για τη λειτουργία των δικαστών και της δικαιοσύνης, των εκλεγμένων μάλιστα στα χρόνια του Αριστοφάνη. Ο K.J. Dover σημειώνει πως η θέση του Βδελυκλέωνα είναι ότι «η δύναμη του δικαστή αποτελεί ψευδαίσθηση, γιατί η πραγματική δύναμη ανήκει στους πολιτικούς που χρησιμοποιούν τους δικαστές για να παίρνουν εκδίκηση από τους προσωπικούς τους εχθρούς και παράλληλα να γεμίζουν τις τσέπες τους εκ του ασφαλούς»1. Ο Αλέξης Σολωμός αναφέρει πως «η κωμωδία τούτη δεν αποτελεί επίθεση ενάντια στους νόμους, ή στους δικαστές, μα ενάντια στον εκμαυλισμό της δικαιοσύνης απ’ τα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα».2
Αυτά συνέβαιναν τότε. Σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε πως κάτι τέτοιο έχει τις αναλογίες του στο σήμερα. Πως για παράδειγμα κάποιοι δικαστές δικάζουν ανάλογα με το ποιος επιθυμούν να διατηρηθεί, ή να ανέβει στην εξουσία. Γιατί να θέλει ένας δικαστής τον Α ή τον Β για πρωθυπουργό; Ίσως γιατί έχει κοινές ιδεολογικές αφετηρίες με τον ένα εκ των δύο; Μήπως επειδή σταδιοδρόμησε επί των ημερών του ενός εκ των δύο και έχει καλή εικόνα γι’ αυτόν; Γιατί να θέλει να κάνει τα χατίρια ενός πάμπλουτου; Να αποφυλακίσει κάποιον που δεν το δικαιούται; Όχι. Δεν θέλω να φαντασθώ πως γίνονται τέτοια πράγματα σήμερα.
Επί Αριστοφάνη όμως, γίνονταν. Γι’ αυτό γράφτηκαν και τόσο σπουδαία έργα που στηλιτεύουν τις παθογένειες της εποχής. Τους δικαστές, τους φιλόσοφους, τους πολεμοκάπηλους, τους λαοπλάνους και εκμαυλιστές σε τόσες και τόσες κωμωδίες. Αν μη τι άλλο, αυτά τα ελαττώματα, τα σφάλματα και τα κουσούρια των αρχαίων ημών προγόνων, μας πρόσφεραν και σπουδαίες, αξεπέραστες, ανεπανάληπτες κωμωδίες.
1 K.J. Dover, «Η κωμωδία του Αριστοφάνη» Εκδ. Μορφ. Ίδρ. Τραπέζης της Ελλάδος.
2 Αλέξης Σολωμός, «Ο ζωντανός Αριστοφάνης», Εκδ. Καστανιώτη.
*Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ και βουλευτής Περιφέρειας Αττικής
