Επιστρέφοντας στη στήλη δοκιμάζω, ετεροχρονισμένα, δυο σκέψεις με αφορμή τον θάνατο του Θανάση Καναούτη. Δεν θα μιλήσω για τη Λένα Διβάνη, τα tweets και τον ζοφερό οίστρο στα σόσιαλ μήντια. Αυτά όλα άλλωστε τα μαθαίνω πάντοτε από δεύτερο χέρι και με καθυστέρηση γιατί δεν είμαι κάτοικος facebook ούτε «τουητάρω». Παιδιά λοιπόν σαν τον Θανάση Καναούτη μου είναι οικεία. Συναντιόμαστε καθημερινά στα αστικά λεωφορεία, παλαιότερα στην Αθήνα και εδώ και οκτώ χρόνια και στη Θεσσαλονίκη.
Κάποιες φορές και στα ΚΤΕΛ της επαρχίας που την λέμε ‘περιφέρεια'. Μέχρι πριν τρία χρόνια, το βασικό κοινό των λεωφορείων –στην Αθήνα φυσικά και των τρόλεϋ- ήταν νεαρά παιδιά, συνταξιούχοι, μετανάστες, γυναίκες και ελάχιστοι άντρες μέσης ηλικίας. Τον τελευταίο καιρό τα δεδομένα έχουν αλλάξει και πλήθυνε κι αυτό το τελευταίο είδος. Μια μικρή μειονότητα ωστόσο, όσοι δηλαδή δεν οδηγούν καθόλου και όχι όσοι βρέθηκα ξαφνικά να μην αντέχουν οικονομικά το αυτοκίνητο, μαθαίνουν μιαν άλλη σφαίρα της ζωής, μια κοινωνική πραγματικότητα που για τους περισσότερους αποτελεί «εξαίρεση». Και αν τύχει να ανήκεις σε τούτη τη μειονότητα έρχεσαι πολύ κοντά σε παρέες νέων όπως αυτή του μοιραίου τρόλευ. Ακούς τις κουβέντες τους και παρατηρείς συμπεριφορές και κώδικες. Μοιράζεσαι πολλά, εσύ ο ξένος προς τον κόσμο τους. Λέω λοιπόν ότι παιδιά σαν τον Θανάση δεν είναι συστημικά ούτε αντισυστημ ικά. Είναι πιτσιρικάδες. Όλων των τρόπων και των νοοτροπιών. Κι όταν δεν είναι απορροφημένοι στο κινητό τους πιάνουν μια γωνιά και λένε τα δικά τους. Και οι ελεγκτές, τις ελάχιστες φορές που τους έχω πετύχει εδώ στη Θεσσαλονίκη, δεν μου έδωσαν την εντύπωση εντεταλμένων μαντρόσκυλων του συστήματος: κάποιες φορές είναι αγενείς και πιεστικοί τύποι, άλλες διεκπεραιώνουν άχρωμα τον ρόλο τους.Αυτό που μου κάνει εντύπωση τόσα χρόνια που ανεβαίνω στα λεωφορεία είναι ότι σχεδόν όλοι χτυπούν εισιτήριο. Ακόμα και στις καταστάσεις «σαρδέλας» όπου ούτε ελεγκτής ανεβαίνει στο όχημα και ο επιβάτης αγριεύει εξαπολύοντας απίθανα αναθέματα. Δεν βλέπω γύρω μου την «κοινωνία των τσαμπατζήδων» που μας περιγράφουν κάποιοι - συνήθως, μακριά κι αγαπημένοι - σχολιαστές. Αντίθετα, πολλοί επιβάτες σπεύδουν αγχωμένοι να ακυρώσουν το εισιτήριό τους δίνοντάς το χέρι με χέρι ως το ακυρωτικό μηχάνημα που τυχαίνει να λειτουργεί (γιατί πολλά μηχανήματα δεν λειτουργούν). Νομίζω ότι το τραγικό γεγονός με το θάνατο του παιδιού δεν προσφέρεται για χρήση πολιτική και ιδεολογική. Το φτηνό ιδεολόγημα των «τζαμπατζήδων» και η επίκληση της νομιμότητας είναι η μια όψη. Αυτή που δίκαια ενοχλεί και μας θυμώνει γιατί δείχνει σκληρότητα αν όχι αγιάτρευτες ταξικές και πολιτισμικές αγκυλώσεις από τάχαμου φιλελεύθερους.
Αλλά και «δολοφονία» από το μνημονιακό κράτος; Και «πολιτική δολοφονία» όπωςδιάβασα σε κάποια ρεπορτάζ και αναλύσεις; Και με το ζόρι αναγόρευση της περίπτωσης σε συμβολισμό της γυμνής ζωής στη μάχη της με τις πειθαρχικές εξουσίες; Η οικονομική βία είναι εδώ. Το ξέρουμε. Φτωχαίνει τις ανθρώπινες ζωές, επιβαρύνει τη σωματική και ψυχική υγεία των ανθρώπων, ενός σημαντικού τμήματος της κοινωνίας. Αλλά παρά τα όσα έλεγε το γνωστό σύνθημα, δεν είναι όλα πολιτικά. Για την ακρίβεια: ένα γεγονός μπορεί να προσλάβει πολιτικό νόημα σε κάποιες ιδιαίτερες περιστάσεις. Αλλά τι νόημα έχει η πρόθεση να τραβήξει κανείς την αφήγηση ενός θανάτου ως την υπερβολή και την απλούστευση; Γιατί τα περί πολιτικής δολοφονίας είναι ανοησία. Και στην απρέπεια ή στην τύφλωση των λόγων περί ανομικών τζαμπατζήδων δεν απαντά κανείς με ανοησίες.
