Με συνθήματα σαν αυτό («Θέλουμε να υποδεχτούμε»), στις 17 Ιουνίου χιλιάδες άνθρωποι στη Μαδρίτη διαδήλωσαν υπέρ της μετεγκατάστασης προσφύγων στη χώρα τους. Ανάλογη κινητοποίηση είχε γίνει και στη Βαρκελώνη τον Φεβρουάριο. Σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία, η Ισπανία έχει δεχτεί μέχρι τώρα περίπου 1.300 πρόσφυγες, ενώ είχε δεσμευτεί για 17.300. Το 2015, οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμφώνησαν τη μετεγκατάσταση 160.000 προσφύγων από την Ελλάδα και την Ιταλία. Μέχρι στιγμής, το «πρόγραμμα» έχει αποδώσει μόνο 20.000 «καρπούς», ενώ ο ορίζοντας λήξης του είναι το φετινό καλοκαίρι.
Οι αριθμοί αυτοί είναι ενδεικτικοί της επαμφοτερίζουσας στάσης των Ευρωπαίων απέναντι στους πρόσφυγες. «Τους καλοδεχόμεθα, τους αγαπάμε, τους φροντίζουμε, τους προωθούμε, αλλά εδώ στην Ελλάδα δεν χωράμε άλλοι», όπως χαρακτηριστικά δήλωσε πέρσι από άμβωνος ο παναγιότατος μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Άνθιμος. Η παλέτα των αντιδράσεων ξεκινά από το “welcome refugees” και το ανθρωπιστικό τσουνάμι της Ειδομένης, περνά από την κωλυσιεργία και τη διστακτικότητα στην υποδοχή και καταλήγει στους φράχτες, στα πάσης φύσεως αναλήμματα και στην απροκάλυπτη ξενοφοβία.
Τις πρακτικές αυτές ενίσχυσαν τα πρόσφατα τρομοκρατικά χτυπήματα. Εξαιτίας αυτών, αρκετοί Ευρωπαίοι άλλαξαν την εν πρώτοις θετική στάση τους. Η πολιτισμένη Ευρώπη άρχισε να φοβάται τους πρόσφυγες. Σεβαστό τμήμα των κατοίκων της, ομογενοποιώντας αβασάνιστα ανθρώπους προερχόμενους από ποικίλα πολιτισμικά και θρησκευτικά περιβάλλοντα, οδηγήθηκε στην αφελή γενίκευση ότι όλοι οι μουσουλμάνοι και οι Άραβες είναι τρομοκράτες που ήρθαν να καταστρέψουν τη Γηραιά Ήπειρο.
Ο Έντουαρντ Σαΐντ έχει, ωστόσο, εδώ και καιρό επισημάνει ότι η εικόνα του Ισλάμ που κυριαρχεί στη Δύση δεν αποδίδει την πραγματικότητα του ισλαμικού κόσμου, αλλά κατασκευάζεται και επιβάλλεται από θέση ισχύος από τα ΜΜΕ της Δύσης και τα συμφέροντα που εξυπηρετούν.
Μιλώντας με αριθμούς, η Ευρώπη δεν έχει δεχτεί τόσο πολλούς πρόσφυγες όσο νομίζεται. Το 2015, για παράδειγμα, οι αφίξεις ανήλθαν συνολικά στο 1 εκατομμύριο. Αυτός ο αριθμός, συγκρινόμενος με τα 2,9 εκατομμύρια Σύρων προσφύγων που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στην Τουρκία ή το 1 εκατομμύριο προσφύγων του Λιβάνου (1/6 του συνολικού πληθυσμού!), είναι αντικειμενικά μικρός (στοιχεία από την ετήσια έκθεση για το 2016 της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες).
Στο μεταξύ, οι «τυχεροί» ικέτες που κατάφεραν να φτάσουν στην Ευρώπη οραματιζόμενοι δημοκρατία, ανθρώπινα δικαιώματα και ευκαιρίες για ένα καλύτερο μέλλον ακινητούν εγκλωβισμένοι στα camps. Σε αρκετούς από αυτούς εκκρεμεί ακόμη και το αίτημα για την επανένωση των οικογενειών τους. Πρόσφατα διάβασα τη συνέντευξη ενός πατέρα που δεν έχει καταφέρει μέχρι σήμερα να δει το παιδί του, γεννημένο μόλις εννέα μήνες πριν. Η οικογένειά του διαμελίστηκε καθ’ οδόν... Σε κάποιον άλλον πάλι, που ζήτησε να μεταφερθεί στο ίδιο camp με τον καρδιοπαθή πατέρα του, δόθηκε η κυνική απάντηση «Κάθε ασθενής πρόσφυγας έχει έναν καλό γιατρό».
Οι διαδικασίες χορήγησης ασύλου/άδειας παραμονής είναι τρομακτικά αργές. Χωρίς τα απαραίτητα έγγραφα, οι πρόσφυγες δεν νομιμοποιούνται να εργαστούν ούτε να νοικιάσουν σπίτι, δεν έχουν δηλαδή τα στοιχειώδη εχέγγυα για την ουσιαστική ενσωμάτωσή τους στις χώρες υποδοχής. Στην πλειονότητά τους είναι άνθρωποι με επαγγελματική εμπειρία και σε παραγωγική ηλικία, που αναγκάζονται να φυτοζωούν με προνοιακά επιδόματα. «Παρκαρισμένοι» σε απομονωμένα χωριά γερόντων ή σε χώρους φιλοξενίας με συνθήκες διαβίωσης, που κάποτε δεν είναι οι πρέπουσες, λιμνάζουν άεργοι, επιβιώνοντας, μα όχι ζώντας. «Αγαπάμε τη δουλειά. Δεν μας αρέσει να δεχόμαστε βοήθεια. Ντρέπομαι για τον εαυτό μου. Θέλω να δουλεύω και να ζω από την εργασία μου» δηλώνει ένας πρόσφυγας, συμπληρώνοντας ότι αδημονεί να ανταποδώσει το καλό που δέχτηκε στη χώρα που τον φιλοξενεί.
Θέλουμε τους πρόσφυγες; Κι αν ναι, τους θέλουμε ανάμεσά μας ως ενεργά μέλη της κοινωνίας ή ως παρίες στις παρυφές της; Απέναντι στον σκοταδισμό της ανερχόμενης Ακροδεξιάς, τιμώντας τη φωτεινή πλευρά της Ευρώπης, οι Ισπανοί διαδηλωτές -πάντως- δεν μάσησαν τα λόγια τους: “Volem acollir”.
* Ο Κώστας Κουτρουμπάκης είναι φιλόλογος στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση
