Ο φόβος ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα των κατοίκων της συνοικίας, καθώς κάθε μέρα είχαμε συλλήψεις και προσαγωγές για ανάκριση στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής.
Τα χρόνια πριν γίνει η απόδραση των 27-28 (δεν θυμάμαι ακριβώς) πολιτικών κρατουμένων από τις φυλακές των Βούρλων, η Δραπετσώνα ήταν γεμάτη από φίλους και συγγενείς των φυλακισμένων, γενικά από αριστερούς.
Η αστυνομία και η ασφάλεια δεν τους άφηναν σε χλωρό κλαρί. Εκτός από τη στενή παρακολούθηση, οι έφοδοι στα σπίτια ήταν καθημερινό φαινόμενο. Έψαχναν ενοχοποιητικά στοιχεία και συνελάμβαναν άνδρες και γυναίκες με το παραμικρό για ανάκριση.
Ένα σοβαρό στοιχείο ανατρεπτικής δραστηριότητας ήταν και η κατοχή και η ανάγνωση της "Αυγής" κατά την Ασφάλεια.
Με αυτό το αιτιολογικό, πολύς κόσμος πέρασε από το αστυνομικό τμήμα της περιοχής, το οποίο ήταν στο πιο ψηλό σημείο της Δραπετσώνας και είχε τρία πατώματα. Στο τελευταίο με κυάλια παρακολουθούσαν ότι κινούταν.
Παρά τον φόβο που υπήρχε για τις συνέπειες, οι αριστεροί εξακολουθούσαν να αγοράζουν κρυφά την "Αυγή", να τη διαβάζουν και μετά να την καταστρέφουν.
Έζησα προσωπικά δύο χαρακτηριστικές περιπτώσεις ανθρώπων που δεν δίσταζαν να βάζουν τον εαυτό τους στον κίνδυνο να συλληφθούν και να υποστούν τις όποιες συνέπειες.
Πήγαινα στο Δημοτικό Σχολείο Δραπετσώνας, το επονομαζόμενο "Μεγάλο", όπου διευθυντής και δάσκαλός μου ήταν ο κύριος Δημήτρης Τσίπρας, που ερχόταν από τους Αμπελόκηπους να μας μάθει γράμματα. Ένας λεβεντάνθρωπος με κόκκινα μάγουλα και με σγουρό μαλλί σαν νέγρος, κάθε μέρα με σήκωνε για μάθημα - σιγά μην ήξερα, τα χέρια του ήταν συνεχώς πρησμένα από τις χαρακιές που έτρωγα.
Πολλές φορές όταν χτυπούσε το κουδούνι για το πρώτο διάλειμμα με φώναζε με τ' όνομά μου, Δημήτρη (ήμουνα ο μοναδικός σε όλη την τάξη των 60 μαθητών μ' αυτό το όνομα). Όταν το άκουγα, ήξερα τι έπρεπε να κάνω. Μου είχε πει. Σφαίρα έφευγα από την πίσω πόρτα του σχολείου και πήγαινα στο περίπτερο του "Αμερικανού", έμπαινα μέσα (ήταν σαν ψιλικατζίδικο) και μόλις ήταν μόνος του, χαμηλόφωνα του έλεγα "την εφημερίδα του δασκάλου μου".
Εκείνος δίπλωνε την "Αυγή" και μου την έβαζε στην τσέπη του κοντού παντελονιού που φόραγα κάτω από την ποδιά μου. Σφαίρα έφευγα πάλι για το σχολείο, ο δάσκαλος με περίμενε, κοίταζα να μη μας βλέπει κανείς και του έδινα την εφημερίδα. Μου χάιδευε το κεφάλι κι εγώ βρισκόμουν στον έβδομο ουρανό.
Είχα μιλήσει με τον συγχωρεμένο τον πατέρα μου και μου είχε πει να περιμένω, όταν σχολάσουμε, να δω μην τυχόν ξεχάσει ο δάσκαλος την εφημερίδα στο συρτάρι του γραφείου του. Αν ναι, έπρεπε να την πάρω και να τη φέρω στο σπίτι, για να μην τη βρει ο απογευματινός δάσκαλος, επειδή δεν ξέραμε ποιος είναι και τι πιστεύει.
Ο πατέρας μου αγόραζε την "Αυγή" από την ηλεκτρικό σταθμό στον Πειραιά, όχι από τη Δραπετσώνα, όπως έκαναν και όλοι οι άλλοι αριστεροί της περιοχής.
Κάθε απόγευμα άρχιζε η δράση της συγχωρεμένης γιαγιάς μου Ευγενίας Δρέττα - Ζαγοριανού, που πέρναγε από τα σπίτια των αριστερών μάζευε τις εφημερίδες και τις πήγαινε στο σπίτι της, όπου την περίμενε ο παππούς μου για να τις κάψει στην ψηλή τουαλέτα που είχαν και που συγκοινωνούσε με τον κεντρικό υπόνομο.
Βασιλικοί μέχρι το κόκαλο και οι δύο, γεμάτο το σπιτάκι τους από φωτογραφίες του βασιλιά Κωνσταντίνου, κι όμως προστάτευαν τους αριστερούς μαζεύοντας και καίγοντας την "Αυγή" για να μη βρίσκει η Ασφάλεια τίποτε στις εφόδους που έκανε στα σπίτια. Κανένας δεν τους το ζήτησε. Μόνοι τους τού έκαναν, ακούγοντας τη συνείδησή τους.
Ανήκαμε στην ενορία του Αγίου Φανουρίου, τη μεγαλύτερη της συνοικίας μας. Κάθε Κυριακή ό,τι χρήματα μάζευαν από τον δίσκο που έβγαζαν στην εκκλησία, πήγαιναν στην αγορά τροφίμων για τους άπορους, η γιαγιά Ευγενία ήταν στο φιλόπτωχο ταμείο. Εκείνη πήγαινε και μοίραζε στα σπίτια γάλατα, όσπρια, ζυμαρικά κ.ά. Έτσι μπορούσε να μαζεύει τις εφημερίδες να τις βάζει στον πάτο από τις τσάντες που κουβαλούσε και τις πήγαινε στον παππού μου για κάψιμο.
Δύο δρόμους κάτω από το αστυνομικό τμήμα, σε μια πολύ στενή πάροδο της οδού Κρεμμυδαρού, έμεναν η γιαγιά με τον παππού μου και πολλές φορές κοιμόμουν μαζί τους. Ποτέ δεν τους είχαν ελέγξει. Εγώ φοβόμουν και της έλεγα τι θα πάθει αν την έπιαναν. Εκείνη χαμογελούσε και μου έλεγε ότι η Παναγία δεν ευλογεί το άδικο.
Έτσι διακινούταν τότε η "Αυγή" και όσοι την αγόραζαν κινδύνευαν να βρεθούν στα κρατητήρια για ανάκριση ή στις εξορίες.
Θα μπορούσα να γράψω πολλές λεπτομέρειες για γεγονότα που έγιναν τότε, αλλά δεν πιστεύω ότι χρειάζονται. Οι δύο χαρακτηριστικές περιπτώσεις, του δασκάλου μου κ. Δημήτρη Τσίπρα και της γιαγιάς μου Ευγενίας Δρέττα - Ζαγοριανού, δείχνουν ανάγλυφα την εικόνα εκείνης της εποχής.
Δημήτριος Α. Μάναλης
