Όλες οι σύγχρονες «φιλελεύθερες δημοκρατίες», που αναμφισβήτητα συνιστούν φενάκη, αρέσκονται να διατηρούν το όνομα «δημοκρατία», επειδή, έστω και ως όραμα ή ιδανική μορφή πολιτεύματος, εξακολουθεί να ασκεί μιαν ακαταμάχητη γοητεία στους λαούς, ακόμα και σε εκείνους που έχουν μια μακρινή μόνο ιδέα περί δημοκρατίας. Πράγματι, όμως, οι σύγχρονες «φιλελεύθερες δημοκρατίες» («φιλελεύθερες ολιγαρχίες» κατά τον Κορνήλιο Καστοριάδη) δεν είναι παρά υποκατάστατα, που υποτάσσουν τους λαούς στις κυρίαρχες «ελίτ» με διάφορες μορφές χειραγώγησης. Σήμερα αποκαλύπτεται όλο και καθαρότερα ότι οι σύγχρονες φιλελεύθερες δημοκρατίες αποτελούν τους εγγυητές της συνέχειας του ληστρικού καπιταλισμού με όλες τις ανθρωποκτόνες παρενέργειές του. Ενίσχυση, λοιπόν, και επέκταση των αμεσοδημοκρατικών διαδικασιών, όπου αυτό είναι εφικτό και αναγκαίο για τη διασφάλιση των λαϊκών συμφερόντων.
Υπάρχει βέβαια πάντα ο κίνδυνος του εκτραχηλισμού (οχλοκρατία), του εκφυλισμού ή της εσωτερικής υπονόμευσης της δημοκρατίας, που συνήθως καταλήγουν στην ιδιοποίηση ή υφαρπαγή της εξουσίας από έναν τύραννο. Για τις πρώτες περιπτώσεις ο Αριστοτέλης διαχώριζε τη «δημοκρατία» (κυριαρχία του «λαουτζίκου», οχλοκρατία), που τη θεωρούσε παραφθορά, εκτροπή από την «πολιτεία», τη γνήσια και αυθεντική δημοκρατία (χωρίς ωστόσο να την περιγράψει αναλυτικά, όπως π.χ. έκανε ο Πλάτωνας με την «Πολιτεία» του). Τέτοιοι κίνδυνοι προλαμβάνονται ή αντιμετωπίζονται με ισχυρά θεσμικά αντίβαρα και την άγρυπνη και διαρκή συμμετοχή των πολιτών.
Ο ισχυρισμός ότι, με τα σημερινά δεδομένα και τους πληθυσμούς εκατομμυρίων πολιτών, δεν είναι εφικτή η λειτουργία της άμεσης δημοκρατίας, είναι απατηλός, όταν δεν λέγεται εκ του πονηρού. Ποιος είπε ότι πρέπει να μαζεύονται τα εκατομμύρια του πληθυσμού μιας χώρας σε μια «Πνύκα», για ν’ αποφασίζουν τι θέλουν; Κάθε χωριό, κάθε γειτονιά, κάθε χώρος εργασίας μπορεί να αποτελέσει ένα κύτταρο δημοκρατίας, και όλα μαζί να συγκλίνουν σ’ έναν ενιαίο οργανισμό, που θα αποτελεί την κοινή συνισταμένη της παλλαϊκής βούλησης, η οποία δεν εκχωρείται σε «επαΐοντες» ή τεχνοκράτες «αντιπροσώπους», γιατί στη «γωνία» περιμένουν οι πονηροί, αυτοί που έχουν κάθε συμφέρον να έχουν να κάνουν με «αντιπροσώπους» και όχι με τον ίδιο τον λαό. (Άλλωστε από πολύ νωρίς ο Σωκράτης είχε διακρίνει τον ρόλο των τεχνοκρατών σε κάθε διαδικασία διαλόγου περί τα πολιτικά ζητήματα, όπως και το δικαίωμα και την «αρμοδιότητα» κάθε πολίτη στη λήψη των πολιτικών αποφάσεων).
Περί αντιπροσωπευτικότητας και αμεσοδημοκρατικών διαδικασιών
Την πρώτη χρονιά που το ΠΑΣΟΚ πραγματοποίησε εκείνες τις ελπιδοφόρες λαϊκές συνελεύσεις σε χωριά και γειτονιές, ο κόσμος ανταποκρίθηκε με θέρμη: Έβαζαν ζητήματα που τους απασχολούσαν, διατύπωναν γνώμες και έπαιρναν αποφάσεις που προωθήθηκαν «όπου έδει». Την επόμενη χρονιά, ωστόσο, που οι πολίτες ζήτησαν απολογισμό, ενέργειες και αποτελέσματα πάνω στις αποφάσεις που είχαν παρθεί την προηγούμενη χρονιά, ο Ανδρέας Παπανδρέου και το γνωστό κουαρτέτο που εκτελούσε τις αποφάσεις του Αρχηγού και που δεν φημίζονταν για την πίστη τους στις δημοκρατικές διαδικασίες, αλλά μάλλον είχαν αλλεργία προς κάθε έκφραση ελεύθερης γνώμης, βιάστηκαν να καταργήσουν εφεξής αυτές τις ενοχλητικές αμεσοδημοκρατικές συνελεύσεις και να ξεμπερδεύουν μια και καλή.
Στην Ελλάδα του σήμερα ο πολύπαθος λαός μας ανέδειξε δύο φορές μέσα σε έναν χρόνο και κάτω από πρωτοφανείς επιθέσεις και απειλές τόσο από το ντόπιο όσο και από το ευρωπαϊκό κατεστημένο μια ριζοσπαστική αριστερή κυβέρνηση, για να καθαρίσει «την κόπρο του Αυγείου». Αλλά από την πρώτη στιγμή και για δύο χρόνια τώρα όλο το διεφθαρμένο σύστημα και όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης, από κοντά και κάποιοι που νομίζουν ότι είναι... αριστεροί, ζητούν καθημερινά «να φύγει αυτή η κυβέρνηση»! Αυτό είναι όντως... νέα δημοκρατία· και είναι απολύτως κατανοητή η ανησυχία και η πρεμούρα των κομμάτων που κυβέρνησαν τα προηγούμενα χρόνια ή έχουν εξαρτημένα συμφέροντα, όσο αποκαλύπτονται, οσημέραι, τα σκάνδαλα και απλώνεται η δυσοσμία από την περίοδο της «κλεπτοκρατίας».
Στην Αγγλία των ημερών μας το σύνολο ή σε κάθε περίπτωση η μεγάλη πλειονότητα των βουλευτών του Εργατικού κόμματος, αυτών που αντιπροσωπεύουν, υποτίθεται, τη λαϊκή του βάση, επιμένουν να πολεμούν με πείσμα τον επανειλημμένα εκλεκτό των μελών του κόμματος κ. Κόρμπιν, και αποκαλύπτεται έτσι η απόλυτη δυσαρμονία μεταξύ της δημοκρατικής βάσης και της «κάστας» των επαγγελματιών βουλευτών. Πού είναι, λοιπόν, εδώ η αντιπροσωπευτικότητα;
Το Σοσιαλδημοκρατικό(!) Κόμμα του γνωστού κυρίου Ντάισελμπλουμ καταποντίστηκε στις ολλανδικές εκλογές, αλλά το με πτυχίο «μαϊμού» σκεύος εκλογής του Σόιμπλε, άτυπος πρόεδρος ενός άτυπου αλλά με τον πλέον αποφασιστικό ρόλο και λόγο οργάνου της Ε.Ε., εξακολουθεί να κρατάει το πόστο του -εκπροσωπώντας ποιον;- και να προκαλεί τους λαούς του ευρωπαϊκού «Νότου» με δηλώσεις που καθόλου δεν αρμόζουν στη -δοτή έστω- θέση και στον ρόλο του. Πόσο πιο χαμηλά μπορεί να πέσει η Ευρώπη; Τελικά η τραγική αλήθεια είναι ότι πουθενά αλλού και ποτέ δεν ευτελίστηκε τόσο βάναυσα και τόσο προκλητικά αλλά και μεθοδικά η έννοια της δημοκρατίας και της δημοκρατικής αντιπροσώπευσης, όσο στη θεσμική οργάνωση και λειτουργία της Ε.Ε. Γι’ αυτό άλλωστε ακούγεται τόσο ειρωνική κάθε δήλωση ή αναφορά των θεσμικών αξιωματούχων της Ε.Ε. στη δημοκρατία...
Σήμερα τα κάθε είδους «λόμπι» έχουν εδραιώσει την κυριαρχία τους, έτσι που να μπορούν να δρουν ανεξέλεγκτα και αποτελεσματικά, επιβάλλοντας τα συμφέροντά τους σε θεσμικούς αξιωματούχους αλλά και σε κυβερνήσεις. Στις Βρυξέλλες είναι μόνιμα εγκατεστημένοι οι διάφοροι πανίσχυροι «λομπίστες», που προωθούν τα δικά τους συμφέροντα με όλους τους τρόπους, ακόμη και με έτοιμα νομοσχέδια που περνάνε μέσω των ανθρώπων τους -εκπροσώπων των διαφόρων λαών!- στα αρμόδια θεσμικά όργανα της Ε.Ε. (Φυσικά όλα αυτά δεν αφορούν με καμιά έννοια το σύνολο των εκλεγμένων αντιπροσώπων.)
Τι δείχνουν λοιπόν τα λίγα αυτά τυχαία παραδείγματα; Δείχνουν ότι δεν φταίει η αδυναμία εφαρμογής των αμεσοδημοκρατικών διαδικασιών, ούτε το πλήθος των συμμετεχόντων, αλλά ο φόβος της συμμετοχής των πολιτών στη λήψη των αποφάσεων δίχως ενδιάμεσους, και η βούληση να υποκαθίσταται ο λαός από τους εύκολα χειραγωγήσιμους εκπροσώπους του. Ο Θουκυδίδης μάς πληροφορεί πως ένας από τους όρους που έβαλε ο Πέρσης σατράπης μέσω του Αλκιβιάδη στους Αθηναίους για την ενίσχυσή τους στον πόλεμο κατά της Πελοποννησιακής Συμμαχίας ήταν να καταργήσουν τη δημοκρατία τους («μὴ δημοκρατεῖσθαι»), προκειμένου να διαχειρίζεται ευκολότερα και βέβαια προς το συμφέρον του τις σχέσεις του με τους Αθηναίους μέσω των όποιων αντιπροσώπων τους.
*Ο Αντώνης Σαχπεκίδης είναι κλασικός φιλόλογος - συγγραφέας.
