Αγαπητή Ευγενία,
Για φαντάσου! Ο γάμος των ανήλικων κοριτσιών σε μια σειρά χώρες συνδέεται στενά με τον αγώνα για την εξάλειψη της παγκόσμιας φτώχειας. Πώς; Τα κορίτσια δεν προλαβαίνουν να μορφωθούν, να αποκτήσουν επαγγελματικά εφόδια, πολύ περισσότερο να εργαστούν. Πρόκειται για βέβαιη συνταγή φτώχειας και εξάρτησης. Εξάρτηση που, εκτός των άλλων, ευνοεί τις συνθήκες για την εκδήλωση ενδοοικογενειακής βίας. Μιλάμε για μεγάλους αριθμούς: 39.000 γάμοι κοριτσιών ηλικίας κάτω των δεκαοκτώ ετών γίνονται κάθε μέρα. Ουσιαστικά είναι γάμοι καταναγκασμού, που παραβιάζουν τα δικαιώματα του παιδιού.
Φαίνεται όμως πως δεν είναι πολύ απομακρυσμένες οι μέρες που και στη χώρα μας ευδοκιμούσε το φαινόμενο. Η Έλλη έχει να πει πάνω σε αυτό:
«Εμένα που με βλέπεις, έχω προσωπικές εμπειρίες και οδυνηρές μνήμες. Πάνε, βέβαια, πολλές δεκαετίες, αλλά μπορώ να θυμηθώ την πίεση που ασκούσε το οικογενειακό και συγγενικό περιβάλλον στο κορίτσι για να παντρευτεί στην εφηβεία. Τέλειωνε η δεκαετία του '50 όταν έκανα την επανάστασή μου εκεί στην επαρχία. Είπα θα πάω στο γυμνάσιο και θα μάθω γράμματα. Δεν θέλω γάμο. Θέλω να σπουδάσω. Η κεραυνοβολημένη οικογένεια ενέδωσε με τα πολλά. Πείστηκε μάλλον από το άριστα του απολυτηρίου και τη θερμή συνηγορία των δασκάλων μου, που πάντα τους ευλογώ.
Η φίλη μου και γειτονοπούλα, επίσης άριστη μαθήτρια, δεν ήταν τόσο τυχερή. Ο πατέρας της επέμενε ότι δεν μπορεί να συνεχίσει στο γυμνάσιο. Είχε σχέδια για τον μικρότερο γιο, που όμως ήταν ανεπίδεκτος μαθήσεως. Το κορίτσι έκλαιγε γοερά, κρυβόταν και δεν ήθελε να φάει. Ωσότου ένα ωραίο πρωί είδα ένα θέαμα που χαράχτηκε στη μνήμη μου ανεξίτηλα. Την είχε κρεμάσει από το κλαρί του δένδρου με το κεφάλι κάτω και την έδερνε ανηλεώς με τη λυγαρόβεργα για την απείθειά της. Έκλαιγα και καλούσα σε βοήθεια απεγνωσμένα. Είδαν και απόειδαν οι γείτονες να απεγκλωβίσουν το κορίτσι.
Η εικόνα αυτού του αναψοκοκκινισμένου, αναμαλλιασμένου άντρα που ξεσπούσε με τόση μανία στο παιδί του φώλιασε στους χειρότερους εφιάλτες μου. 'Ακούς γράμματα;', μονολογούσε, ενώ η γυναίκα του έκλαιγε κρυφά. 'Γράμματα, μωρή, έμαθε η μάνα σου και η γιαγιά σου, που δεκάξι χρονών είχε παιδί και δούλευε στα χωράφια; Αμ, θα σε παντρέψω εγώ...'.
Τότε, ασφαλώς, δεν γνώριζα αυτά που έμαθα μετά. Και έχοντας αυτές τις τραυματικές εμπειρίες, εκτίμησα ιδιαίτερα την πολιτική για την ισότητα των φύλων, τις προσπάθειες φωτισμένων γυναικών και ανδρών να εκδημοκρατίσουν το κοινωνικό γίγνεσθαι, εισάγοντας το κριτήριο της έμφυλης ισότητας στις εκ των ων ουκ άνευ προϋποθέσεις του εκδημοκρατισμού. Κορυφαία στιγμή στην προοδευτική εξέλιξη ήταν η μεταρρύθμιση του οικογενειακού δικαίου (1983). Η αντικατάσταση της πατρικής εξουσίας, το ακραίο πρόσωπο της οποίας είχα δει, από τη γονική μέριμνα ήταν το σημείο καμπής.
Τις τελευταίες δεκαετίες ζήσαμε την οικογένεια των δημοκρατικών επιλογών, να το πω έτσι. Οι γονείς δεν έκαναν διάκριση ανάμεσα στα αρσενικά και θηλυκά παιδιά. Είχαμε, λοιπόν, μια σπουδαία κοινωνική κατάκτηση. Και τρέμω τώρα, που έχουν έρθει τα πάνω κάτω στη χώρα, μην παλινδρομήσουμε και επανεισαγάγουμε τη λεγόμενη 'προτίμηση του γιου' στις αντιλήψεις για την προετοιμασία του μέλλοντος των παιδιών. Μέχρις ώρας δεν φαίνεται να κλονίζεται το οικοδόμημα των τελευταίων δεκαετιών. Αλλά μαζί με τον αγιασμό, ας πάρουμε και τη... γάτα».
