Του Φώτη Νεκτάριου Σαγώνα*
Τρίτο χρόνο διακυβέρνησης, (τέταρτο, σχεδόν, στην Περιφέρεια Αττικής) και αργεί η υλοποίηση ενός ξεκάθαρου αποτυπώματος στην Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία (Κ.Αλ.Ο.).
Ελλείψεις
Παρ’ όλο που ο τομέας της κοινωνικής οικονομίας αποτελεί στρατηγικό προγραμματικό στόχο του ΣΥΡΙΖΑ πριν καν βρεθεί στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, το κόμμα της ριζοσπαστικής Αριστεράς μοιάζει αμήχανο και διστακτικό για την επεξεργασία ενός αξιόλογου προγράμματος που θα λειτουργούσε υποστηρικτικά σε μια κυβερνητική πολιτική.
Η αλήθεια είναι πως η κυβέρνηση βρίσκεται βήματα μπροστά από τον ΣΥΡΙΖΑ στην Κ.Αλ.Ο. Από τη μία η κοινωνική αλληλεγγύη, με τις όποιες δυσκολίες στην εφαρμογή της, και από την άλλη η νομοθετική πρωτοβουλία του υπουργείου Εργασίας με τον Ν. 4430/16 που ορίζει την Κ.Αλ.Ο. ως κεντρικό τρίτο τομέα της οικονομίας.
Ένας πολύ καλός νόμος, που άργησε να υλοποιηθεί: Ο ΣΥΡΙΖΑ όφειλε από το 2012 και με διαβούλευση στο πεδίο να έχει επεξεργαστεί τον νόμο και να τον έχει έτοιμο, ή σχεδόν έτοιμο. Κι αν όχι από το 2012, θα έπρεπε σίγουρα το 2014, ώστε να ψηφιστεί αρχές του 2015 και να πραγματώνεται από το 2017.
Το μόνο νόημα για να εξετάζουμε τις αδυναμίες του παρελθόντος είναι για να ξεκαθαρίζουμε τα βήματα του παρόντος και τη στρατηγική του μέλλοντος. Το ζήτημα αυτό είναι ένας προνομιακός χώρος δράσης μιας αριστερής κυβέρνησης και, ίσως, μια βέβαιη πολιτική νίκη. Το επόμενο διάστημα, μέχρι το 2019, είναι πολύ λίγος χρόνος για να καλυφθεί η απόσταση.
Και ενώ από τον Νοέμβριο του 2016 έχουμε έναν καλό νόμο που επιτρέπει φορείς Κ.Αλ.Ο. σε δημόσια έργα, ή ακόμη και αποκλειστικούς διαγωνισμούς με τέτοιους φορείς, η κυβέρνηση ακόμη αγωνίζεται να ξεκολλήσει από κατεστημένα εργολάβων που απομυζούν το Δημόσιο επί δεκαετίες.
Μέχρι σήμερα, Απρίλιο του 2017, δεν υπάρχει ένας κεντρικός συντονισμός ή ένα γραφείο που να επεξεργάζεται προτάσεις ικανές να βοηθήσουν τόσο την Τοπική Αυτοδιοίκηση (πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια), δημόσιους φορείς και υπηρεσίες να μπορούν να προχωρήσουν σωστά, υλοποιώντας τον νέο νόμο σε συνεργασία με συνεταιριστικές δομές. Γιατί είναι ένα πράγμα, φύλαξη, καθαριότητα, σίτιση, συντήρηση, αξιοποίηση αργούσας δημόσιας περιουσίας να αναθέτονται σε ιδιώτες ξανά και ξανά, και εντελώς άλλο σε φορείς Κ.Αλ.Ο.
Και αυτό, γιατί είναι, πρώτα απ’ όλα, πολιτική νίκη το διαζύγιο με την αμαρτωλή διακυβέρνηση της χώρας, αλλά ακόμη περισσότερο η στήριξη ενός ισχυρού κοινωνικού αποτυπώματος που προωθεί δημοκρατικά ελεγχόμενες εργασιακές σχέσεις, αμειβόμενες σωστά, που καταργούν συνθήκες δουλείας και ενοικιαζόμενης εργασίας.
Δεν επιτρέπεται ούτε στους εφιάλτες μιας αριστερής κυβέρνησης να χρηματοδοτεί εργολάβους στον δημόσιο χώρο, οι οποίοι τον διεκδικούν σαν να τους ανήκει ως κληρονομικό δικαίωμα!
Σχεδιάζοντας το μέλλον
Ή, αλλιώς, πώς ένα κόμμα γίνεται χρήσιμο για την κοινωνία. Αρχικά, αναγνωρίζοντας τις αδυναμίες του και θέτοντας ως άμεση προτεραιότητα στα όργανά του τη στήριξη της Κ.Αλ.Ο. Αυτό σημαίνει πως οι τάσεις και τα στελέχη του κόμματος αντιλαμβάνονται κατά πόσο τους υπερβαίνει η ανάγκη της ανάπτυξης της κοινωνικής οικονομίας και πόσο δύσκολο είναι το έργο αυτής της κυβέρνησης για έναν τέτοιο μετασχηματισμό κοινωνίας και οικονομίας.
Τέσσερις είναι οι άξονες όπου μπορεί, ή και πρέπει, να αναπτυχθεί η Κ.Αλ.Ο. τους επόμενες μήνες και χρόνια: κυβέρνηση - κόμμα - πεδίο. Οι τρεις άξονες, οριζόντιοι και ανεξάρτητοι μεταξύ τους, και ένας τέταρτος που θα τους διαπερνά υποστηρίζοντας το έργο τους.
Η κυβέρνηση και τα υπουργεία, με όποιες δυσκολίες, κάνουν το έργο τους. Έχουν ανάγκη από στελέχη ικανά να παράγουν έργο έχοντας επίγνωση στο πεδίο που αναφέρονται και παρεμβαίνουν. Έχουν ανάγκη από ένα (τουλάχιστον) κόμμα που γνωρίζει τι του γίνεται και συμπληρώνει όπου χρειάζεται. Η κυβέρνηση είναι αυτή που θα σπρώξει την οικονομία να κινηθεί προς την κοινωνική οικονομία. Με σωστά εργαλεία, που αναμένονται, και ανοίγοντας χώρο δράσης και συνεργασίες στον δημόσιο τομέα για συνεργατικές δομές. Η κυβέρνηση είναι που θα υποστηρίξει, ή όχι, εξαγωγές συνεταιριστικών προϊόντων, καινοτομίες ουσίας και εφαρμογές νέων τεχνολογιών που θα αξιοποιούν πλεονεκτήματα φορέων Κ.Αλ.Ο.
Ως Πεδίο ορίζουμε τους ίδιους τους φορείς Κ.Αλ.Ο., συνεταιριστές που εργάζονται με πάθος, με όραμα ή και με ιδιοτέλεια, και που η ανάπτυξη και η εξέλιξή τους θα καθορίσει το μέλλον της κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα. Μια χώρα η οποία είτε θα ανοίξει τους δικούς της δρόμους, έχοντας λίπασμα την οικονομική της αδυναμία και ρίζες τους ίδιους της τους ανθρώπους ώστε να ανθίσει ένα ισχυρό συνεταιριστικό κίνημα, είτε θα δημιουργήσει μια φούσκα εξαρτώμενων χρηματοδοτήσεων δομών που θα προσποιούνται πως παράγουν κοινωνικό αποτύπωμα, ως κάποιο είδος νεκροζώντανων συνεταιρισμών.
Μέσα από το πεδίο μπορεί να αναδυθεί μια νέα γενιά, με έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης, που δεν θα θεωρεί «επιτυχημένο» όποιον αποκτά χρήματα με κάθε τρόπο, θεμιτό ή αθέμιτο. Συνέταιροι επιχειρηματίες ενός οικονομικού μοντέλου που θα έχει αναφορά στις γειτονιές και τις ανάγκες της κοινωνίας και θα νοιάζεται επιστρέφοντας μέρος των κερδών του σε αυτήν.
Αυτό το όραμα θα χρειαστεί χρόνια για αναπτυχθεί. Αλλά όχι τόσα πολλά, εάν γίνουν σωστά βήματα. Ο κοινωνικός αντίκτυπος δράσεων Κ.Αλ.Ο. είναι πολλαπλάσιος της κάθε δομής και των μελών της, καθώς κάθε πετυχημένος φορέας Κ.Αλ.Ο. μπορεί να γίνεται σημείο αναφοράς και προβληματισμού της κοινωνίας.
Γι’ αυτό χρειάζεται σχεδιασμός από ένα κόμμα το οποίο θα κατανοεί και θα υποστηρίζει ως βασικό συστατικό της δομής του την Κ.Αλ.Ο. και κάθε εβδομάδα, κάθε μήνα, θα προσθέτει και δεν θα αφαιρεί.
Πρωτοπορώντας
Μπορεί ο ΣΥΡΙΖΑ για τα επόμενα χρόνια να θεωρητικολογεί για την κοινωνική οικονομία και να συντάσσει προτάσεις και συστάσεις προς τον εαυτό του (τις οποίες δεν θα υλοποιεί) και παράλληλα να γκρινιάζει στην κυβέρνησή του ή να καταγγέλλει μια άλλη κυβέρνηση. Ή μπορεί να γίνει μέρος της λύσης, πρότυπο για την ευρωπαϊκή και την παγκόσμια Αριστερά.
Ενόψει του Καταστατικού Συνεδρίου έχει την ευκαιρία, σε σωστό χρόνο, να αναπτύξει στις δομές του πρωτοποριακές δράσεις:
Α. Σε όλα τα όργανά του να υπάρχουν υπεύθυνοι και τμήματα Κ.Αλ.Ο., από την Πολιτική Γραμματεία στην Κεντρική Επιτροπή, σε όλες τις Νομαρχιακές Επιτροπές και σε κάθε Οργάνωση Μελών. Με ρόλους και αρμοδιότητες σωστά μοιρασμένες και προς την κυβέρνηση και προς την κοινωνία.
Β. Εάν δεν έχει ικανά στελέχη (που δεν έχει) οφείλει, ταχύρυθμα, να εκπαιδεύσει με στόχο, ακόμη, και να ιδρύσει ανοιχτά σχολεία Κ.Αλ.Ο. σε κάθε γειτονιά σε όλη τη χώρα.
Γ. Στελέχωση της κυβέρνησης με συντρόφισσες και συντρόφους αποφασισμένους να αλλάξουν την χώρα, υποστηριζόμενοι με δομές συντονισμού Κ.Αλ.Ο. σε κόμμα και κυβέρνηση.
Δ. Όλα τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ που θα εμπλέκονται με την κοινωνική οικονομία οφείλουν να συμμετέχουν ουσιαστικά, όχι σε μια αμειβόμενη θεσούλα, αλλά παράγοντας έργο που θα συμβάλλει με μετρήσιμο αντίκτυπο στην κοινωνία. Εάν δεν θέλουν, καλύτερα να εστιαστούν σε άλλον τομέα, πιο θεωρητικό, γιατί μπορεί να γίνονται εμπόδιο δίχως να το καταλαβαίνουν.
Ε. Κάθε τμήμα Κ.Αλ.Ο. Νομαρχιακής οφείλει να γνωρίζει όλες τις συνεταιριστικές δράσεις της περιοχής του και να σχεδιάζει μελέτες για την ανάπτυξη της παραγωγικής ανασυγκρότησής της, σύμφωνα με τις ιδιαιτερότητες κάθε νομού. Π.χ. πόσες Ο.Μ. της Περιφέρειας έχουν επαφές με αγροτικούς συνεταιρισμούς της περιοχής τους, ή πόσα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ έχουν συμβάλλει στην ίδρυση και την ανάπτυξη συνεταιρισμών;
Στ. Κάθε τέτοια δράση και πρωτοβουλία οφείλει να γίνεται με εξωστρέφεια, δίχως προσπάθεια καπελώματος, και όσα στελέχη του κόμματος συμμετέχουν σε φορείς Κ.Αλ.Ο. οι δομές τους θα πρέπει να είναι μεικτές και όχι αποκλειστικά με μέλη του κόμματος.
Ζ) Ο ΣΥΡΙΖΑ οφείλει, όπως ανάπτυξε και στηρίζει την «Αλληλεγγύη για Όλους», να δεσμεύσει τα αμειβόμενα στελέχη του (σε κόμμα και κυβέρνηση) να συμμετέχουν με συνεταιριστικές μερίδες σε ήδη υπάρχοντες φορείς Κ.Αλ.Ο. ή στην ίδρυση νέων στη γειτονιά ή τον νομό τους, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην ανάπτυξη γερών βάσεων ενός συνεταιριστικού κινήματος.
Εν ολίγοις, ο ΣΥΡΙΖΑ οφείλει και μπορεί να κάνει ακριβώς το ανάστροφο της κατακριτέας πρακτικής του ΠΑΣΟΚ. Να συμβάλλει στην ίδρυση φορέων Κ.Αλ.Ο. που και δεν θα είναι δικοί του, που δεν θα απομυζούν δημόσιο χρήμα βολεύοντας γνωστούς και φίλους και που δεν θα εξαπατούν την κοινωνία.
Στον βαθμό, λοιπόν, που στελέχη και τάσεις του κόμματος κατανοούν πως η κοινωνική οικονομία δεν είναι λάφυρο, αλλά όπλο αντεπίθεσης με το οποίο αποδομούνται ισχυροί καπιταλιστικοί δεσμοί στην κοινωνία, σε αυτό τον βαθμό κάθε μέλος του κόμματος μπορεί να γίνεται καταλύτης, όχι μιας κομματικά ελεγχόμενης κοινωνικής οικονομίας (κάτι που εξορισμού δεν γίνεται), αλλά υλοποίησης οράματος μιας νέας κοινωνίας.
* Ο Φώτης Νεκτάριος Σαγώνας είναι μέλος της Ομάδας Επικοινωνίας της Διατμηματικής Κ.Αλ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ
