Τελευταίο αντίο και από τούτη τη γωνιά στον άνθρωπο που μας καθήλωνε στις σκοτεινές αίθουσες, όταν ο κινηματογράφος εξακολουθούσε να μαγεύει.
Στον Νίκο Κούνδουρο, που γνώρισε τη διεθνή καταξίωση για το έργο του, αλλά και χλευάστηκε στην πατρίδα του, ακόμα και για την κορυφαία δημιουργία του, τον «Δράκο».
Στον σκηνοθέτη που πήγε ένα βήμα μπροστά τον ελληνικό κινηματογράφο, στον καλλιτέχνη με τις πολλές ανησυχίες, στον αντιστασιακό, στον προοδευτικό πνευματικό άνθρωπο.
Ταυτιστήκαμε με κάποιους από τους ήρωες στην ταινία «Οι παράνομοι» ή στο «Ποτάμι». Ζηλέψαμε ή χαρήκαμε που διαφέρουμε από πρόσωπα στο «1922», στις «Μικρές Αφροδίτες» ή στο «Μπορντέλο». Ως φτωχόπαιδα, νιώσαμε περισσότερο οικεία, από τις λαμπερές επαύλεις άλλων ταινιών της εποχής, τη μίζερη γειτονιά, το Δουργούτι, όπου εξελίσσεται η υπόθεση στη «Μαγική Πόλη». Ίσως κάποιοι, γεννημένοι αντιήρωες, ταυτιστήκαμε περισσότερο με το τρομαγμένο ανθρωπάκι, τον Θωμά, που ενσαρκώνει μοναδικά στον «Δράκο» ο Ντίνος Ηλιόπουλος.
«Ενέπνεε όπως ανέπνεε» θα πει στον επικήδειο ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς. Ο φαινομενικά υπερβολικός λόγος ίσως είναι περιοριστικός. Ίσως ο Κούνδουρος εξακολουθεί να εμπνέει μετά τον θάνατό του. Τη μέρα της κηδείας, το ανοιξιάτικο μεσημέρι του Σαββάτου, βίωσα κάτι μοναδικό: Δεν ήταν ο πολύς κόσμος ούτε η διάχυτη θλίψη. Ήταν ο απίστευτα μεγάλος χρόνος που έμειναν όλοι γύρω από τον τάφο, σιωπηλοί και ακίνητοι. Σαν τους θεατές στις ταινίες του, που παρέμεναν μετά το τέλος στις καρέκλες τους, σαν να ζητούσαν κάτι ακόμα.
Ακίνητοι, σιωπηλοί, αλλά όχι αμέτοχοι. Σαν να απηύθυνε ο καθένας το δικό του μήνυμα. «Μ' αρέσουν οι φωνές τους και οι σιωπές τους» είχε πει για τους ηθοποιούς ο πρωτοπόρος σκηνοθέτης.
Κατανυκτική σιωπή που τη διέκοπταν κρητικά κυρίως τραγούδια. Και εικόνες που λες και βγαίνουν από αρχαία τραγωδία: Ο κόσμος τραγουδά το «Αγρίμια κι αγριμάκια μου» και ο γιος του Σήφης, με μια απρόσμενη κίνηση έκφρασης εσωτερικής έντασης και πόνου, ρίχνει το λουλούδι στον τάφο, όχι ως σπονδή, αλλά σαν να καρφώνει δόρυ.
Ο αριθμός των ταινιών του Νίκου Κούνδουρου είναι περιορισμένος. Δημιουργούσε όταν ήθελε να πει κάτι πολύ σημαντικό να χαράξει καινούργιους δρόμους. Γι' αυτό, ως πολύτιμα αποκτήματα, φυλάσσονται αντίγραφα στο Ευρωπαϊκό Μουσείο Κινηματογράφου, στη Γαλλική Ταινιοθήκη και στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης.
Είναι οι δικές μας ταινίες αφού, όπως έλεγε, «Δεν κάνω κινηματογράφο για την αφεντιά μου. Οι άλλοι με νοιάζουν, των αλλονών τα ντέρτια, οι καημοί, οι δυστυχίες, οι έρωτες και οι θάνατοι. Και στο σημείο που οι άλλοι είναι εγώ, υπογράφω τις ταινίες μου, πλαστογράφος ίσως των αληθινών πραγμάτων, ήσυχος πως δεν έκανα κακό σε κανέναν».
