Ως σεσημασμένος «δραχμιστής», το αναμενόμενο σ’ αυτό το κείμενο θα ήταν να υπερθεματίσω τη συζήτηση που άνοιξε ο Νίκος Ξυδάκης για την ανάγκη να αποδαιμονοποιηθεί η κουβέντα για το ενδεχόμενο επιστροφής σε εθνικό νόμισμα. Βεβαιότατα. Αλλά η υστερική αντίδραση της αντιπολίτευσης και η απολογητική αναδίπλωση της κυβέρνησης θολώνουν αντί να αποσαφηνίζουν τους όρους μιας τέτοιας συζήτησης.
Δεν είναι θέμα ακαδημαϊκό, αλλά ανταπόκρισης στα επίκαιρα δεδομένα της πραγματικότητας, που είναι ολοκάθαρα ανοικτή σε τρία ενδεχόμενα: Πρώτο, στην ασύνταχτη, «πολεμική» διάλυση της Ευρωζώνης ως αποτέλεσμα και της επίδρασης του «τυφώνα Τραμπ» στην Ευρώπη. Δεύτερο, στην ολική επαναφορά του κατά Σόιμπλε Grexit, με την εξώθηση της αξιολόγησης σε πλήρες αδιέξοδο, στο πλαίσιο του ευρύτερου γερμανικού σχεδίου για μικρότερη και συνεκτικότερη Ευρωζώνη. Τρίτο, σε μια ολοκλήρωση της αξιολόγησης και παραμονή στην Ευρωζώνη με εξοντωτικούς, κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά αφόρητους όρους.
Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει τέταρτο, καλό ενδεχόμενο. Κι απέναντι στα τρία υπαρκτά ενδεχόμενα είναι ζήτημα αυτοσυντήρησης μιας χώρας -αλλά και του πολιτικού της συστήματος- όχι απλώς να μην δαιμονοποιεί τη συζήτηση, αλλά να διαθέτει αποκρυσταλλωμένο και τεκμηριωμένο εναλλακτικό σχέδιο επιστροφής στο εθνικό νόμισμα με τους όρους της κοινωνίας, κι όχι των δανειστών ή του καταστροφικού «ατυχήματος». Αυτό έπρεπε να υπάρχει ήδη από το 2010.
Μια απροσδόκητη έμμεση συνηγορία στην ανάγκη αυτή έδωσε την περασμένη Δευτέρα ο υπεράνω «δραχμικής» υποψίας Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Στην ομιλία του στο πανεπιστήμιο Coimbra της Πορτογαλίας, όπου ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτορας, ο Π. Παυλόπουλος έκανε μια υποδειγματική, αν και εξεζητημένα νομική, αποδόμηση του μορφώματος της Ευρωζώνης.
Πατώντας σε πρόσφατες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, που ακροβατούν ψάχνοντας αν η θεμελιώδης νομοθεσία της Ε.Ε. δεσμεύει τα όργανα που έχουν αναλάβει την εφαρμογή της (!), ο Π. Παυλόπουλος καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η Ευρωζώνη και τα βασικά θεσμικά της όργανα λειτουργούν εκτός ευρωπαϊκής νομιμότητας!
Δεν είναι κάτι καινούργιο. Αλλά έχει σημασία ποιος το λέει, πώς το λέει και πότε το λέει. Για παράδειγμα, αναπαράγοντας τις παραδοξολογίες του ευρωδικαστηρίου, ο Πρ. Παυλόπουλος επεσήμανε ότι στην περίπτωση του ESM ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. δεν εφαρμόζεται!
Κι ακόμη περισσότερο, και εντός εισαγωγικών, «μ’ απλές λέξεις -οι οποίες φέρνουν στο φως έναν πρωτόγνωρο θεσμικό και, επέκεινα, δικαιοδοτικό ‘στρουθοκαμηλισμό’- η Ευρωοομάδα είναι άτυπο, δηλαδή άνευ κρίσιμης θεσμικής σημασίας, forum των υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης, την ίδια στιγμή που, για να πάρουμε ως παράδειγμα την τύχη της Ελλάδας στο πλαίσιο της μνημονιακής διαδικασίας, στην πραγματικότητα όλες οι αποφάσεις ως προς την εφαρμογή των μνημονιακών προγραμμάτων και τις αντίστοιχες ‘δρακόντειες’ κυρώσεις σε περίπτωση παραβίασής της λαμβάνονται ύστερα από απόφαση της Ευρωομάδας!
(...) Πράγμα που σημαίνει ότι, εντός της κλυδωνιζόμενης Ευρωπαϊκής Ένωσης και του σκληρού πυρήνα της, της Ευρωζώνης, πρέπει να σκύψουμε προσεκτικά πάνω στο νόημα δύο, συμπληρωματικών μεταξύ τους, λατινικών ρήσεων: ‘O tempora, o mores’ και ‘Sic transit gloria mundi’».
Ο εύγλωττος σαρκασμός του Πρ. Παυλόπουλου εκφωνήθηκε σε πορτογαλικό κοινό, αλλά απευθυνόταν σε ελληνικό. Τουλάχιστον αυτό της εγχώριας πολιτικής ελίτ, και δη αυτής που ο ίδιος είναι σαρξ εκ της σαρκός της, η οποία λίγα 24ωρα μετά την ομιλία του γέμιζε φλύκταινες στην ιδέα μιας ακαδημαϊκής συζήτησης περί εθνικού νομίσματος.
Η ιδέα ότι, ενώ η Ε.Ε. αυτοπροσδιορίζεται ως παγκόσμιο υπόδειγμα κράτους δικαίου, ο σκληρός πυρήνας της, η Ευρωζώνη, λειτουργεί σαν παρακράτος εκτός κάθε νομιμότητας, εθνικής ή ευρωπαϊκής, θα επέβαλλε το λιγότερο κάποιον νομικό ακτιβισμό ακύρωσης ή δυσχέρανσης της εξωφρενικής τελετουργίας των μνημονιακών αξιολογήσεων που έχει διαλύσει την κοινωνία, έχει καθηλώσει την οικονομία κι έχει αποσαθρώσει το πολιτικό σύστημα. Σε σημείο ώστε η πραγματική σιωπηλή πλειοψηφία, την οποία επικαλείται ως εκλογική του προίκα ο Κυρ. Μητσοτάκης, να μην συλλαμβάνεται από τα δημοσκοπικά ραντάρ και να εκτρέπεται στην αντι-πολιτική.
Όμως, η σταθερά υποχωρητική στάση όλων των κυβερνήσεων από το 2010 μέχρι σήμερα όχι μόνο έχει νομιμοποιήσει το θεσμικά ανυπόστατο Eurogroup και τη γερμανική επικυριαρχία σ’ αυτό, αλλά νομιμοποιεί και την τερατώδη ενσωμάτωση του ΔΝΤ στο θεσμικό παρακράτος της Ευρωζώνης.
Και μόνη η δημόσια τοποθέτηση Σόιμπλε ότι χωρίς ΔΝΤ δεν υπάρχει Μνημόνιο, ότι δηλαδή καταλύεται η δανειακή σύμβαση ανάμεσα στον ESM και σ’ ένα μέλος του, συνιστά εξόφθαλμη παραβίαση της Συνθήκης για τον ESM. Και το στοιχειώδες θα ήταν το πολιτικό σύστημα να στηρίξει μια συντεταγμένη αντίδραση -και νομική- του κυρίαρχου κράτους απέναντι σ’ αυτό, μια διεκδίκηση «ευρωπαϊκής νομιμότητας», έστω και για συμβολικούς λόγους.
Όμως, φαίνεται πως η δαιμονοποίηση των εναλλακτικών λύσεων έχει δημιουργήσει πλέον τόσο ψυχαναγκαστικά ανακλαστικά στο πολιτικό σύστημα, ώστε θεωρεί πια φυσιολογική την ασθμαίνουσα επιβίωση -ή τον αργό θάνατο- μέσα στην κραυγαλέα ευρωζωνική ανομία.
