Κάποιος πήρε τη θέση λόγω κόμματος. Κάποιος συνταξιοδοτήθηκε πολύ νέος και τον «πληρώνεις» πάμπολλα χρόνια. Κάποιος ανήκε σε «ευγενές ταμείο» που επιχορηγείται απ' τον προϋπολογισμό, άρα από σένα. Κάποιος πήρε το τελευταίο μπουκάλι φρέσκου γάλακτος που είχε μείνει στο ψυγείο ή σου άρπαξε τη σειρά στο ταμείο του σούπερ μάρκετ. Κάποιος έκοψε την κυκλοφορία με αλάρμ για να δει τις αθλητικές εφημερίδες. Κάποιος άλλαξε λωρίδα απότομα και σε κοψοχόλιασε, η κεφάλα του μπήκε μπροστά σου στην κρίσιμη σκηνή του έργου. Μιλάει δυνατά στο κινητό λέγοντας βλακείες. Κάποιος είναι βάζελος ή γαύρος και ωρύεται τα απογεύματα της Κυριακής.
Είναι βασανιστικό να ζεις με τους άλλους. Έχουν ανάγκες ανταγωνιστικές με τις δικές σου. Η μείωση ζωτικού χώρου εκδηλώνονταν και παλιότερα. Και παλιότερα πάρκαραν μπροστά στην πόρτα της πολυκατοικίας ή στη στροφή και κόλλαγε το τρόλεϊ. Στο σχολείο σού άρπαζε την εύκολη ερώτηση ο προηγούμενος και σου 'μενε το αγγούρι, ο φορτωμένος εκνεύριζε τον υπάλληλο και την πλήρωνες εσύ που ήσουνα ο επόμενος.
Η περίοδος του επεκτεινόμενου μίσους όμως, αυτό που γενικολογώντας ονομάζουμε «κρίση», τα φαινόμενα αυτά τα ενέτεινε. Ο καθένας γίνεται εμπόδιο, είναι η φραγή σου, αποτελεί τον βασικό μοχλό που σε ματαιώνει, που σε στριμώχνει, σε βγάζει έξω στη στροφή. Η σύνταξή του ρουφάει τον δικό σου μισθό, το δάνειό του εξατμίζει τη δική σου αποταμίευση. Και το αντίστροφο. Τα 10 εκατομμύρια του τόπου μας έχουν 10 εκατομμύρια εχθρούς. (Είμαστε 20 εκατομμύρια μαζί με τους εχθρού μας!). Ο καθένας βλέπει στον άλλον την αιτία της καταστροφής του. Τον κάθε «άλλο». Την εν γένει «αλλότητα».
Έτσι, ο ιδιότυπος διεκδικητικός αριστοκρατισμός που διαμόρφωσε τις εργασιακές και οικονομικές ανισότητες εδώ και πολλές δεκαετίες, η απαίτηση που κατόρθωσε ακόμα ένα επίδομα, ακόμα μια εύνοια, αναδύεται σαν κουλτούρα και την περίοδο της εκπτώχευσης. «Δεν είναι δυνατόν εγώ να μην αποτελώ την ειδική περίπτωση, την ειδική κατηγορία, την εξαίρεση». Δηλαδή, δεν είναι δυνατόν να μην αποσπώμαι από τη μάζα του συνηθισμένου, από την ισοσταθμία του μέσου όρου.
Στην πραγματικότητα, διαμορφώνεται ένα τοπίο ανταγωνιστικού διεκδικητισμού και όχι η οργάνωση ενός συστήματος συλλογικών αιτημάτων. Η αποκοπή της απαίτησης από ένα κοινό συλλογικό και συνθετικό πλαίσιο, ενώ μοιάζει συνδικαλιστικός τσαμπουκάς, στην πραγματικότητα είναι η αποσύνθεση κάθε δικαιωματικής εγρήγορσης, κάθε μακροσκοπικά επεξεργασμένης διεκδίκησης. Ρηχά, κοντινά, τώρα δα. Κάθε επαγγελματική ομάδα, κάθε ηλικιακή στρώση μέσα στην ίδια επαγγελματική ομάδα γίνεται το πεδίο ενός εργασιακού ανταγωνισμού, συχνά όμως το προκάλυμμα ενός συνδικαλιστικού εγωισμού, δηλαδή το άλλο πρόσωπο του κατακερματισμού και της διάλυσης.
Και πράγματι, επειδή έχουμε μια τεράστια ανισότητα και συγχρόνως αποδόμηση της παραγωγής, άρα στεγνά εισοδήματα, η διαίρεση ζημιάς δεν ανακουφίζει, αλλά οξύνει. Όπως και το ανεδαφικό αίτημα δεν επιλύει, ενδύεται και τον αγώνα, και την επίλυση. Έστω άτσαλα, ακατάστατα, με λάθη, αλλά με επιμονή, έχει επιλεγεί ως κυβερνητική πολιτική η διασπορά, η διαιρετική σμίκρυνση και απορρόφηση της ζημιάς και της οικονομικής στένωσης, ώστε να είναι όσο γίνεται αμβλεία και ανατάξιμη. Θίγονται οικονομικά όλοι, στηρίζοντας τους αποσυνάγωγους, τους έξω απ' το σύστημα.
Η πολιτική αυτή δεν είναι εύκολα υπερασπίσιμη. Απαιτεί μια σύνθετη αυτοκατανόηση απ' τον πολίτη, μια σύνθετη ερμηνευτική από τον πολιτικό. Γι' αυτό βλέπεις πολλούς να τραβάνε την ουρά τους απ' έξω...
