Όπως ήταν αναμενόμενο, η ένοπλη επίθεση στα γραφεία του ΠΑΣΟΚ την περασμένη Τρίτη 9 Ιανουαρίου προκάλεσε αφενός τη σύσσωμη καταδίκη από όλα τα πολιτικά κόμματα και, αφετέρου, έδωσε αφορμή για πολλές και ποίκιλες ερμηνείες για το γεγονός.
Σε μια από αυτές, αυτή του επικεφαλής του Ποταμιού Σταύρου Θεοδωράκη, διατυπώθηκε η παρακάτω θέση: «Έχω υπενθυμίσει αρκετές φορές τη θεωρία του ‘σπασμένου παράθυρου’. Αν δείξεις ανοχή σε κάποιον που καίει έναν κάδο απορριμμάτων, αύριο θα κάψει ένα τρόλεϊ και μετά ένα σπίτι. Τα ζούμε αυτά στην Αθήνα εδώ και περισσότερα από 30 χρόνια».
Στο πλαίσιο αυτό ο Στ. Θεοδωράκης έκανε λόγο για ένα «μέτωπο μηδενικής ανοχής απέναντι σε αυτούς που δυναμιτίζουν τη ζωή στις γειτονιές μας», για το οποίο συζήτησε με τον δήμαρχο Αθηναίων Γιώργο Καμίνη.
Αν ξεπεράσουμε πως το σκεπτικό που θέλει το κάψιμο ενός κάδου να οδηγεί στον εμπρησμό και τις δολοφονίες, παραπέμπει σε διάφορες άκρως... επιστημονικές απόψεις που θέλουν όσους κάνουν χρήση χασίς να καταλήγουν νομοτελειακά στη χρήση ηρωίνης, θα βρούμε κι άλλα πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία για τον τρόπο με τον οποίο γίνεται κατανοητή η έννοια έγκλημα από τον χώρο του «προοδευτικού κέντρου».
Η άποψη, λοιπόν, του μεμονωμένου εγκληματία που προκύπτει πέρα κι έξω από το εκάστοτε κοινωνικό πλαίσιο, την οποία φαίνεται να συμμερίζεται και ο επίσης προοδευτικός, κατά δήλωσή του, δήμαρχος Αθηναίων, η οποία έγινε γνωστή από τον πρώην δήμαρχο της Νέας Υόρκης Ρούντολφ Τζουλιάνι, έχει μακρά ιστορία στον χώρο της Εγκληματολογίας.
Όπως θα δούμε παρακάτω, ούτε το έγκλημα ούτε ο εγκληματίας είναι ιστορικά και πολιτικά ουδέτερες κατηγορίες, αλλά ούτε και το ποιες πράξεις εντάσσονται σε αυτές κατηγορίες και ποιες όχι συνιστά επιλογή εκτός κοινωνικού και πολιτικού πλαισίου.
Όπως επισημαίνουν ο Βασίλης Καρύδης και η Βίκυ Βασιλαντωνοπούλου,i «η παραδοσιακή εγκληματολογία φέρει από τους ιδρυτικούς της πατέρες το αμάρτημα να θεωρεί τον οικονομικό εγκληματία ως περιστασιακό εγκληματία που δεν συνιστά κίνδυνο για την κοινωνία, αντίθετα απ’ ό,τι συμβαίνει με τον αταβιστικό παθολογικό εγκληματία που πρέπει να εξουδετερωθεί».
Στο πλαίσιο αυτό υπενθυμίζουν τη συμβολή του Τζέζαρε Λομπρόζο, ενός από τους ιδρυτές της Εγκληματολογίας ως επιστημονικού κλάδου, στην εμπέδωση της θέσης για την παθολογία του ατομικού εγκληματία.
Στο σημείο αυτό αξίζει να επισημανθεί πως ο Τζ. Λομπρόζο, που έζησε τον 19ο αιώνα, εστίαζε την έρευνά του σε στοιχεία όπως το μέγεθος και το σχήμα του κρανίου των ανθρώπων. Αναλυτικότερα επιχείρησε να εξηγήσει το έγκλημα με βιολογικούς όρους υποστηρίζοντας ότι τα ανατομικά χαρακτηριστικά και οι ψυχικές ιδιότητες συνδέονται άμεσα και ότι οι εγκληματικές ορμές της ψυχής ανταποκρίνονται συνήθως σε ανώμαλη σωματική κατάσταση.
Ωστόσο, όπως υπενθυμίζουν οι Β. Καρύδης και Β. Βασιλαντωνοπούλου, ήδη από τα μέσα περίπου του 20ού αιώνα, η εγκληματολογική έρευνα στράφηκε «από την παθολογία του ατομικού εγκληματία στην κοινωνική παθολογία της εγκληματογένεσης αλλά και στη μεροληψία και την επιλεκτικότητα του ποινικού συστήματος, έτσι ώστε να αναζητηθούν νέα ερμηνευτικά εργαλεία σχετικά με τις αιτίες, την πραγματική έκταση και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του εγκληματικού φαινομένου».
Στο πλαίσιο αυτό υπογραμμίζουν τη συμβολή του Αμερικανού εγκληματολόγου Έντουιν Σάθερλαντ, ο οποίος έκανε λόγο για τα «εγκλήματα του λευκού κολάρου», στα οποία περιλαμβάνονται τα οικονομικά σκάνδαλα, υποθέσεις διαφθοράς κ.λπ. Κρίσιμο στοιχείο για το πεδίο αυτό είναι το υψηλό κοινωνικό στάτους του δράστη, το οποίο δεν συναρτάται μόνο με αμιγώς οικονομικούς δείκτες.
Ο Σάθερλαντ επέμενε πως ο όρος «οικονομικό έγκλημα» λειτουργεί συσκοτιστικά σημειώνοντας πως «τέτοιοι χαρακτηρισμοί αναλογούν στην εγκληματοποίηση μιας συγκεκριμένης συμπεριφοράς φτωχών ανθρώπων και στην απεγκληματοποίησή της όταν η ίδια συμπεριφορά προέρχεται από οικονομικώς ευκατάστατα άτομα».ii
Η Αριστερά έχει ξεκαθαρίσει τη θέση της με την τρομοκρατία, απορρίπτοντας κάθε είδους μεσσιανισμό, ένοπλο και άοπλο. Θα ήταν ενδιαφέρουσα μια τοποθέτηση από τους «προοδευτικούς» σχετικά με υποθέσεις όπως της Ζίμενς, της Νοβάρτις, ή της Βολκσβάγκεν.
i «Η ‘εγκληματικότητα του λευκού κολάρου’ και η ‘μηχανή της διαφθοράς’», http://www.chronosmag.eu/index.php/es-slpl-gl-l-l-efth.html
ii Στο ίδιο.
