Η Ευρώπη δεν μπορεί να ζει σε συνθήκες ειρήνης και ασφάλειας χωρίς να είναι και η Ρωσία στο ίδιο σκάφος. Δεν εννοώ την ένταξη της Ρωσίας στην Ε.Ε., αλλά μια υπομονετική και ανοιχτή συνεργασία που στηρίζεται στον αμοιβαίο σεβασμό κάτω από την ομπρέλα μιας κοινής αρχιτεκτονικής για την ασφάλεια. Από την άποψη της βιωσιμότητας είναι ανάγκη η Ευρώπη να δημιουργήσει δίκτυα ασφάλειας μαζί με τη Ρωσία, αντί να στηρίζει την ασφάλειά της στην εικόνα μιας ρωσικής απειλής που κρύβεται πίσω από ένα νέο Σιδηρούν Παραπέτασμα στην Ανατολή. [...]
Η ρωσική ηγεσία δεν είναι ούτε αριστερή ούτε εναλλακτική ή αντισυστημική. Εκπροσωπεί μια μάλλον εθνική συντηρητική πολιτική ιδεολογία, ενσωματωμένη σε έναν συγκεκριμένο τύπο νεοφιλελεύθερου κρατικού καπιταλισμού. Παρόλα αυτά, στο εσωτερικό της χώρας εκπροσωπεί ένα πολύ ευέλικτο σύνολο ιδεών οι οποίες στην ουσία είναι πολύ συγκυριακές. Είναι λάθος να αντιλαμβανόμαστε τη Ρωσία ως μια συστημική εναλλακτική δύναμη στο σύστημα των διεθνών σχέσεων. Αντιπροσωπεύει μάλλον μια νεορεβιζιονιστική δύναμη που επιθυμεί να καθιερωθεί ξανά μέσα σε ένα σύστημα που στηρίζεται στον καπιταλισμό. Προτιμά την πολιτική των ισορροπιών και έχει γίνει ισχυρός οπαδός της ιδέας ενός πολυπολικού κόσμου, ως νέου τρόπου κατανομής της περιφερειακής ισχύος, που μπορεί να αντανακλά καλύτερα την ποικιλομορφία του κόσμου. Η Ρωσία του Πούτιν ρέπει στον πραγματισμό, όσον αφορά την εξωτερική της πολιτική εν γένει. Ωστόσο η ουκρανική κρίση συνέβαλε σε μια ελαφρά στροφή της στην ιδεολογία. Έχοντας αυτό υπόψιν η ρωσική προσέγγιση δεν στηρίζεται σε κάποια αντικαπιταλιστική ή αντισυστημική πολιτική. Ως εκ τούτου, η γενική πρόσληψη της Ρωσίας από την Ε.Ε. πρέπει να είναι εξίσου πραγματιστική και ρεαλιστική, με απόρριψη του σχήματος της -ιδεολογικά προσλαμβανόμενης- «ιεραποστολικής» πολιτικής (όπως για παράδειγμα: η φιλελεύθερη Ε.Ε. απέναντι στη συντηρητική Ρωσία). Ωστόσο είναι καλό να θυμόμαστε ότι η βασική εικόνα που έχει η Ρωσία για τον εαυτό της, καθώς και τα ένστικτά της, είναι αυτά μιας μεγάλης δύναμης.
Παρά την παγκοσμιοποίηση, η γεωγραφία έχει ακόμη σημασία. Γι’ αυτό η σοβαρή επιδίωξη ενός ποικιλόμορφου και ανοιχτού διαλόγου για μια Ευρώπη που θα περιλαμβάνει τη Ρωσία θα είναι παραγωγική. Οποιαδήποτε απόπειρα έξωσης της Ρωσίας από την Ευρώπη εξαιτίας της διαφορετικότητάς της είναι σοβαρό λάθος, γιατί η προσπάθεια υποτίμησης της γεωγραφίας της ευρωπαϊκής ηπείρου είναι αφέλεια. Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο για τους άμεσους γείτονες της Ρωσίας στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Γι’ αυτές τις χώρες οποιαδήποτε αντιπαράθεση και στρατιωτικοποίηση στις σχέσεις Ε.Ε. - Ρωσίας προκαλούν μεγαλύτερη ανασφάλεια στο κατώφλι του σπιτιού τους, ως μέρος του διλήμματος για την ασφάλεια και της σπειροειδούς λογικής του.
Είναι σημαντικό να ξεκινήσουμε μια νέα συζήτηση για την ασφάλεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρώπης (που δεν είναι το ίδιο με την Ε.Ε.) ως μέρος μιας απαραίτητης ριζικής μεταρρύθμισης της Ε.Ε. και του ρόλου της στην ευρωπαϊκή ήπειρο αλλά και παγκοσμίως. Η προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να οδηγήσει σε πιο πραγματιστικές προσεγγίσεις ή προσεγγίσεις ενός νέου απομονωτισμού. Αυτό μπορεί να ανοίξει ένα παράθυρο που θα δώσει την ευκαιρία στην Ευρώπη να οικοδομήσει μια πανευρωπαϊκή αρχιτεκτονική για την ασφάλεια, την οποία να θεσμοθετήσει. Η Ρωσία αποτελεί αναμφίβολα κεντρικό πυλώνα σε μια τέτοια αρχιτεκτονική. Στις αρχές του 21ου αιώνα είναι ανάγκη να συζητήσουμε και να προβληματιστούμε πάνω στο ζήτημα της πανευρωπαϊκής ασφάλειας και των αρχών της, πέρα από το ΝΑΤΟ και την ιδεολογία του ατλαντισμού. Αυτό μπορεί να μας βοηθήσει να υπερβούμε τελικά τις αρνητικές συνέπειες του Ψυχρού Πολέμου με τις διαχωριστικές του τομές και τα φαντάσματά του να είναι ακόμη ζωντανά στην Ευρώπη, αλλά και στη Ρωσία.
Μετάφραση: Καλλιόπη Αλεξοπούλου
* H Βερόνικα Σούσοβα - Σαλμίνεν (Veronika Sušová-Salminen) είναι Τσέχα ιστορικός και πολιτική αναλύτρια. Το παρόν είναι απόσπασμα ευρύτερης ανάλυσης. (Πηγή: Ενημερωτικό Δελτίο του Τransform!, 27 Δεκεμβρίου 2016)
