Ήταν 22 Μαρτίου του τρέχοντος όταν δημοσίευσα στην «Αυγή» το, ακόμα επίκαιρο και τότε διακριτικά προφητικό, άρθρο μου με τίτλο «Τραμπ σημαίνει ‘αγύρτης’». Στο παρόν άρθρο μου επιδιώκω να ερμηνεύσω τη σημειολογία της «αγυρτείας» που νίκησε.
Σε μια εποχή κατά την οποία οι αγορές συνθλίβουν κοινωνίες, ένας κατ' εξοχήν «άνθρωπος της αγοράς» κέρδισε την αμερικανική προεδρία με την εμπιστοσύνη των εξαθλιωμένων λευκών - Αγγλοσαξώνων εργατών, των «νοικοκυραίων» της δοκιμαζόμενης αγροτικής οικονομίας του mid West, των λευκών Ευαγγελιστών και λοιπών μεταπροτεσταντικών δογμάτων, των ανέργων της ήδη από το 2009 συρρικνούμενης αμερικανικής αυτοκινητοβιομηχανίας και, ας μην τους παραβλέψουμε, των κοινωνικά εδραιωμένων νόμιμων μεταναστών και απογόνων τους που διεκδικούν τη «συντήρηση» της εδραίωσής τους αυτής.
Η μεθοδολογία του showman, του προσηνή και αντι-καθωσπρέπει «ανθρώπου της πιάτσας» μετρίασε, προφανώς αποτελεσματικά, τη στερεότυπη εικόνα του glamourάτου Νεοϋορκέζου μεγαλοκατασκευαστή με τις εκπάγλου καλλονής κατακτήσεις.
Είναι επιεικώς αφέλεια να πιστεύουμε ότι η μέση δοκιμαζόμενη ή εξαθλιωμένη συνείδηση διακατέχεται από μαρξικό αυτοματισμό. Τουναντίον, η αυταπάτη του ατομικίστικου great expectation, στη χώρα που σφυρηλατήθηκε με το δόγμα «Ελευθερία, ιδιοκτησία και επιδίωξη της ευτυχίας», ευκόλως δημιούργησε τις στρατιές των θαυμαστών του winner της ζωής. Ο «άνθρωπος της αγοράς» νίκησε τάζοντας δουλειές που χάθηκαν από την κινεζοποίηση της παραγωγής.
Ένα μήνυμα οικουμενικό, που δύναται να απηχεί στη συνείδηση κάθε (φιλ-)εργατικού πολίτη, από σοσιαλιστή έως και εθνικοσοσιαλιστή, του τύπου «η Αμερική πρέπει να ξαναγίνει μεγάλη, πρέπει να αρχίσει ξανά να παράγει», πολύ φυσιολογικά ομογενοποίησε το θυμικό πολλών ατομικών και συλλογικών διαφορετικοτήτων. Όταν το σλόγκαν εμπλουτίζεται με εξαγγελίες περί δημοσίων επενδύσεων, τα προγενέστερα μισογυνίστικα, ποικιλοτρόπως σωβινιστικά σχόλια αυτομάτως υποχωρούν στο οπίσθιο τμήμα της μέσης εκλογικής μνήμης. Η μνήμη, κατά τον Φρόυντ, είναι εκ φύσεως επιλεκτικός μηχανισμός.
Ποια αγορά όμως προτίθεται να υπηρετήσει ο κ. Τραμπ; Την παγκοσμιοποιημένη ή την προστατευόμενη αγορά του dumping; Πριν από τριάντα χρόνια, εκατέρωθεν του Ατλαντικού, δύο «ομοϊδεάτες», η Θάτσερ και ο Ρίγκαν, θεμελίωσαν τον παγκόσμιο οικονομικό libertarianισμό. Ο τελευταίος δε επικυρώθηκε εν έτει 1995 διά της ίδρυσης του WTO. Σήμερα, οπότε η Βρετανία προσπαθεί να διαχειριστεί το Brexit και τη συνεπαγόμενη απομόνωσή της από την «τοξική» Ε.Ε., πώς θα τοποθετηθούν οι ΗΠΑ επί προεδρίας Τραμπ, αντιπαγκοσμιοποιητικά; Λ.χ., θα αποχωρήσει από τη NAFTA (North American Free Trade Association) για να μην εισάγει τα πληθωρισμογενή μεξικανικά προϊόντα, θα διακόψει τις διαπραγματεύσεις για την TTIP για να μη διακινδυνεύσει ενδογενείς θέσεις εργασίας; Προσωπικά, οσφραίνομαι «κωλοτούμπα» μεγατόνων ως προς τα ζητήματα διεθνούς εμπορίου και σχετικής γεωπολιτικής.
Πέραν όμως από τα ζητήματα της αγοράς, η σημειολογία της βούλησης των εκλεκτόρων να μην ακολουθήσουν την αντίστοιχη της εκλογικής βάσης είναι εξίσου αξιοπερίεργη. Ψήφος τιμωρίας για την αυτάρεσκη, φεμινίστρια career bitch ή μήπως ψήφος τιμωρίας για ακόμα μία οικογενειοκρατία Δημοκρατών στην μετά Κένεντι εποχή; Φρονώ πως ισχύουν και τα δύο. Η θεωρία του το “μη χείρον βέλτιστον” λειτούργησε αντίστροφα για τους εκλέκτορες.
Ο managerial τύπος του Τραμπ προφανώς ενέπνευσε σε μεγαλύτερο βαθμό το «ηθικό πλεονέκτημα» του ανθρώπου που δεν έχει διαχειριστεί δημόσιες υποθέσεις, δεν έχει συμβληθεί ή διαπλακεί, για τα καθ’ ημάς, με το Δημόσιο. Ο Τραμπ έκανε τα μαγικά του, όπως άλλοτε οπότε κινδύνευε με πτώχευση. Μόνο που αναμεταξύ του business reconstruction και του reconstruction του κράτους υπάρχουν ειδοποιοί διαφορές ενίοτε χαώδεις. Το management στον ιδιωτικό τομέα λαμβάνει χώρα σε περιβάλλον ιεραρχικής υποταγής που γεννάται από το ίδιο το κάθετο μοντέλο παραγωγής, από την εξαρτημένη εργασία. Η διαχείριση των δημοσίων θεμάτων καλείται σε καθημερινή βάση να συμβιβάσει αντικρουόμενα κοινωνικά συμφέροντα στο πλαίσιο συλλογικών διεργασιών. Ο μοναχικός καβαλάρης του business success story μένει να δούμε πόσο εύκολο είναι να αναπτύξει ταχέως συλλογική ευφυΐα. Η «πολιτική πιάτσα» είναι ένας αυτοτελής χώρος δράσης που δεν συγκρίνεται σε απαιτήσεις με τον εμπορικό κόσμο.
Για πρώτη φορά στη μεταπολεμική πολιτική Ιστορία των ΗΠΑ ένας άνδρας χωρίς πολιτικό, ή έστω θεσμικό, παρελθόν κερδίζει απευθείας τον θώκο του προέδρου. Τι σημαίνει άραγε αυτό; Πως ο μέσος Αμερικανός εκλογέας βαρέθηκε τους «συστημικούς» καριερίστες της πολιτικής, τους πρώην λομπίστες που συμβιβάστηκαν τελικά με το «σύστημα», τα «παιδιά του σωλήνα» που λέμε εμείς; Πιστεύω ότι κι αυτό επέδρασε ως ισοδύναμος των ως άνω όρος στη διαμόρφωση της εκλογικής βούλησης των εκλεκτόρων.
Η businessοποίηση της πολιτικής ζωής εν ονόματι του «αντισυστημισμού» είναι ένα πείραμα που έχει αποτύχει παταγωδώς όπου επιδιώχθηκε. Από τη γείτονα Ιταλία έως και τις αναδυθείσες από τις στάχτες του «υπαρκτού σοσιαλισμού» δημοκρατίες.
Ας έχουμε κατά νου πως στην αρχαία Αθήνα η αγορά ήταν ο ιερός τόπος όπου οι πολίτες συγκεντρώνονταν για να αγορεύουν και παρεμπιπτόντως προμηθεύονταν αγαθά από τους εμπόρους που ευκαιριακά συγκεντρώνονταν εκεί προς άγραν πελατών. Το γνωρίζει αυτό ο κ. Τραμπ άραγε;
Δημήτρης Π. Κυριακαράκος, δικηγόρος LL.M. (London Metropolitan University) Διεθνούς και Συγκριτικού Δικαίου Οικονομίας/ Εμπορίου
