Μια Ελληνίδα που βρέθηκε στο Χαλέπι από έρωτα και παρέμεινε και μετά το ξέσπασμα του πολέμου, σε μια πράξη προσωπικής αντίστασης, αφηγείται την περιπέτειά της. Η Περσεφόνη από τον Πειραιά έχει πια εγκαταλείψει τη Συρία, υπό το κράτος των απειλών που δέχτηκαν η ίδια και η οικογένειά της. Αυτή είναι η πρόσφατη ιστορία του Χαλεπιού και της Συρίας μέσα από τα δικά της μάτια.
Μια παραμυθένια πόλη σε μια φοβισμένη χώρα
[...] Έτσι βρέθηκα μέτοικος ξαφνικά (αρχές του 1988) σε μια χώρα για την οποία ελάχιστα γνώριζα. Λίγα χρόνια πριν, την είχε συγκλονίσει η τρομοκρατία των Αδελφών Μουσουλμάνων. [...]
Όσο βαστούσε το εμπάργκο, οι μισθοί ήταν μισθοί πείνας. Στο Χαλέπι οι δρόμοι ήταν αφρόντιστοι. Η κεντρική εξουσία είχε εγκαταλείψει την πόλη μετά τα γεγονότα του 1979. Ο Χάφεζ (Χάφεζ Αλ Άσαντ) αντιπαθούσε τους κατοίκους κι εκείνοι τον πρόεδρο. Κι όμως, η πόλη έσφυζε από ζωή. Ήταν γεμάτη καφέ, εστιατόρια και εμπορική κίνηση.
Το Χαλέπι με γοήτευσε. Ήταν η πιο πολυπληθής πόλη της Συρίας. [...] Άκουγες τις φωνές των μικροπωλητών και των πλανόδιων. [...] Είχε κάτι το παραμυθένιο και ήταν γεμάτη ζωή.
Οι γεύσεις ήταν αυθεντικές. Δεν υπήρχε τίποτε βιομηχανοποιημένο -ακόμη και το παγωτό ήταν φρέσκο. Κάθε μέρα από την ταράτσα μας έβλεπα αετούς και χελιδόνια που πετούσαν πάνω από την πόλη. Όλα αυτά ήταν πρωτόγνωρα.
Ο κόσμος δεν μιλούσε ποτέ για την πολιτική κατάσταση, όλοι προσποιούνταν πως δεν τους ενδιέφερε. Η μουχαμπαράτ, η μυστική αστυνομία, ήταν παντού κι όλοι φοβούνταν τους πάντες μη τυχόν είναι καταδότες. Κάποιοι κατέδιδαν για λόγους προσωπικής αντιδικίας. Φυλακίστηκαν πολλοί πολίτες που δεν είχαν καμία σχέση με τους εξτρεμιστές. Τα ίχνη τους χάνονταν. Ένοπλοι παντού! Σιωπή! [...]
Ο Μπασάρ Αλ-Άσαντ
Στο μεταξύ η ζωή μας άλλαζε ραγδαία. Το 1991 η Συρία συμμετείχε στη διεθνή συμμαχία κατά του Σαντάμ Χουσεΐν κι έτσι βγήκε κάπως από την απομόνωση. Αυξήθηκαν οι εισαγωγές, μειώθηκαν οι ελλείψεις. Στο Χαλέπι εισέρρευσε νέο χρήμα και άρχισαν να σηκώνονται καινούργιες πολυκατοικίες. Οι περιορισμοί χαλάρωναν σιγά σιγά. Το 2000 ο Χάφεζ Αλ Άσαντ πέθανε. Ο πρωτότοκος γιος του, που προοριζόταν για διάδοχος, είχε σκοτωθεί σε τροχαίο. Τη θέση του πήρε ο οφθαλμίατρος που ζούσε στην Αγγλία και δεν είχε καμία σχέση με την πολιτική. [...] Η Συρία άλλαξε τόσο ξαφνικά, ώστε εκπλαγήκαμε όλοι. [...] Τις καρδιές μας τις κέρδισε ο Μπασάρ προσωπικά, οπωσδήποτε όχι το κόμμα Μπάαθ, που στο μυαλό των περισσοτέρων ταυτίζεται με τη διαφθορά και τον αυταρχισμό.
Το Μπάαθ ήλπιζε πως ο Μπασάρ θα ήταν μια μαριονέτα, τα νήματα της οποίας θα κινούσαν οι δεινόσαυροι του κόμματος. Αυτός, όμως, με τη συνδρομή της Άσμα και των νέων αστών, αλλά και αγροτών, φοιτητών και την πλειονότητα των γυναικών, πέτυχε σοβαρά ανοίγματα. Υπερκέρασε την παλαιά κομματική φρουρά, πολλά μέλη της οποίας αργότερα πέρασαν στον Ελεύθερο Συριακό Στρατό. [...]
Η ανάδυση του συντηρητισμού στη Συρία
Στο μεταξύ, η αμερικανική εισβολή στο Ιράκ επηρέασε πολύ τη συριακή κοινωνία. Παρότι οι σχέσεις με το Ιράκ ήταν ανέκαθεν κάκιστες και ο κόσμος έβλεπε τον Σαντάμ ως εχθρό, η εισβολή τους σόκαρε. Τη θεώρησαν νέα σταυροφορία. Υπήρξε μια έντονη εχθρότητα προς οτιδήποτε δυτικό, που εκφράσθηκε με μια συσπείρωση γύρω από το ισλάμ και μια έντονη ξενοφοβία. Εμένα ως Ελληνίδα δεν με θεωρούσαν πολύ δυτική, αλλά έλεγαν: «Εσείς οι δυτικοί κάνετε τούτο, κάνετε εκείνο, είστε δάκτυλος του Ισραήλ και του εβραϊκού λόμπι!». Τότε ήταν που πολλές γυναίκες υιοθέτησαν την ισλαμική ενδυμασία ως σύμβολο ταυτότητας και “αντίστασης” στη Δύση.
Ο Μπασάρ απελευθέρωσε χιλιάδες πολιτικούς κρατουμένους. Ανάμεσά τους, δυστυχώς, και χιλιάδες Αδελφούς Μουσουλμάνους. Εκείνοι άνοιξαν την κερκόπορτα της χώρας στους εξτρεμιστές από τη Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα. Στις πόλεις, με την ανοχή των αρχών, άρχισαν να ανοίγουν μεντρεσέδες και οι γυναίκες να καλύπτουν σώματα και πρόσωπα με μαύρα υφάσματα. Το 2009 ο Μπασάρ προσπάθησε να κάνει την εφαρμογή της σαρίας προαιρετική: να εφαρμόζεται μονάχα αν το ήθελαν όλα τα μέρη, διαφορετικά οι σχέσεις να διέπονται από αστικό κώδικα. Oı εξτρεμιστές ξεσήκωσαν τον κόσμο: «Πάει να καταργήσει το ισλάμ!». Το σχέδιο κατέρρευσε.
[...] Όταν ξέσπασε η περίφημη «αραβική άνοιξη», ήμασταν ιδιαίτερα επιφυλακτικοί. Εδώ θέλω να καταθέσω την άποψή μου ευθαρσώς. Στη μουσουλμανική κουλτούρα η έννοια της δημοκρατίας όπως την εννοούμε στη Δύση δεν υφίσταται. Θρησκεία και πολιτική είναι ένα και το αυτό· ιδανικό πολίτευμα είναι η θεοκρατία. Όταν ακολουθούν κατά γράμμα το Κοράνι, οι ιδέες περί ελευθεριών τούς προσβάλλουν· δεν δέχονται κανένα νόμο πέραν της σαρίας.
Η Συρία, εξάλλου, είναι μια κοινωνία οργανωμένη ακόμα και σήμερα σε φατρίες. Μπορεί τα μέλη μιας φατρίας να είναι διάσπαρτα σε πόλεις, αλλά εξακολουθούν να έχουν έναν αρχηγό και να δέχονται εντολές από εκείνον. Ό,τι πει εκείνος θα ψηφίσουν όλοι, μαζικά. Στις αραβικές χώρες υπάρχει ένας μικρός αριθμός διανοουμένων και νέων, που θα επιθυμούσαν κοσμικό κράτος και πολυφωνική δημοκρατία δυτικού τύπου. Είναι όμως ελάχιστοι μπροστά στη συντηρητική και θρησκόληπτη πλειοψηφία και ήταν βέβαιο πως η τελευταία θα καπέλωνε κάθε εξέγερση. Όταν είδαμε τον Μοχάμεντ Μόρσι των Αδελφών Μουσουλμάνων να εκλέγεται πρόεδρος στην Αίγυπτο, επιβεβαιώθηκαν οι φόβοι μας για το τι ετοιμαζόταν. [...]
Η καταστροφή στο Χαλέπι
Ώς το καλοκαίρι του 2012 ήμασταν ήσυχοι στο Χαλέπι. Τότε μπήκαν “αντάρτες” από την ύπαιθρο σε κάποιες γειτονιές και άρχισαν τα επεισόδια. Ούτε να σκεφτούμε δεν θέλαμε ότι το Χαλέπι θα μπορούσε να πέσει σε εκείνους. Προνόησα να αγοράσω προμήθειες - δεν γνωρίζαμε πόσο θα διαρκούσε η μάχη. Αγόρασα εκατό κιλά αλάτι σε τσουβάλια, ώστε να μπορώ να παστώνω τρόφιμα, εκατό κιλά κρεμμύδια, δεκάδες τσουβάλια ζάχαρη, ρύζι, όσπρια, αλεύρι, ξηρούς καρπούς, που τα έκλεισα αεροστεγώς σε τενεκέδες. Έκανα προμήθειες από μέλι και πράγματα που θα μας κρατούσαν, για να μην αρρωστήσουμε -κονσέρβες με σαρδέλες, τόνο, ντομάτες. Γέμισα το σπίτι χαρτιά υγείας και χαρτοπετσέτες. Εγκατέστησα ντεπόζιτα για τέσσερις τόνους νερό στην ταράτσα. Το γέμισα και προμηθεύτηκα φιάλες υγραερίου.
Όταν άρχισαν οι βομβαρδισμοί, έτρεμε όλη η πολυκατοικία. Δεν υπήρχαν καταφύγια να τρέξουμε. [...] Οι “αντάρτες” βομβάρδιζαν τις δικές μας συνοικίες, που τις είχαν περικυκλώσει. Μας πετούσαν φιάλες υγραερίου αλλά και θερμοσίφωνες, που είχαν γεμίσει εκρηκτικά και καρφιά, με εκτοξευτήρες. Στόχοι τυφλοί. Στο σπίτι μας μάζεψα 46 βλήματα και όλμους. [...]
Από τις αρχές του 2013 η πόλη αποκλείστηκε, το αεροδρόμιο έκλεισε. Ήμασταν πολιορκημένοι, αλλά ακόμη ελεύθεροι - και αποφασισμένοι να παραμείνουμε. Οι τζιχαντιστές είχαν συγκεντρώσει μισθοφόρους από όλον τον κόσμο. Το 2013-14 φάγαμε, αν το πιστεύεις, εκατό κιλά κρεμμύδια στο σπίτι. Τα έκανα πιλάφι με ρύζι, στην γκαζιέρα, για να μας κρατήσουν. Βάζαμε τα όσπρια σε βρεγμένες πετσέτες κι αμέσως πετούσαν φύτρες - αυτές τις κάναμε σαλάτα. Δεν είχαμε ούτε νερό ούτε ρεύμα για μεγάλα διαστήματα. Δεν είχαμε λεωφορεία ή ασθενοφόρα για τους τραυματίες. Δύο κύριοι δρόμοι μας απέμεναν ανοιχτοί, κι εκεί συναντιόμασταν όλοι - ακόμη και μ' εκείνους που δεν είχαμε ανταμωθεί για χρόνια.
[...] Το 2014 άρχισαν να παίρνουν απειλητικά τηλεφωνήματα ανώνυμα: «Έχετε μιαν άπιστη στο σπίτι, θα έρθουμε να τη σφάξουμε!». Η γειτονιά μας είχε γεμίσει πρόσφυγες και δεν ξέραμε από πού κράταγε η σκούφια του καθενός. Κατάλαβα πως κάποιοι με παρακολουθούσαν. [...] Έτσι, το 2014 γύρισα στην Ελλάδα. Λίγο αργότερα ήλθε και ο Ιάσων (σ.σ.: ο γιος της). Ο Σάντι (σ.σ.: ο σύζυγός της) παρέμεινε στο Χαλέπι, δεν θέλησε να εγκαταλείψει την πόλη του.
"Μου λείπει το Χαλέπι μου"
Ξαναπήγα στο Χαλέπι να δω τον σύντροφό μου για κάποιους μήνες το 2015 και το 2016, αλλά τώρα δεν μου επιτρέπουν να ταξιδέψω.
Στην πολυκατοικία όπου μένουμε ζουν Αφρικανοί, Αλβανοί, Ανατολικοευρωπαίοι και πολλοί Άραβες. Εκτός σπιτιού με τον Ιάσονα δεν μιλάμε ποτέ αραβικά. Φοβόμαστε αφενός τη Χρυσή Αυγή, που αλωνίζει την περιοχή, αφετέρου τους άλλους Σύρους - μην είναι τζιχαντιστές και μας σταμπάρουν. Κάποιες φορές ήρθα σε αντιπαράθεση με Σύρους πρόσφυγες ενώ πήγα για να τους βοηθήσω. «Εμείς είμαστε μουσουλμάνοι και θέλουμε να ζούμε σύμφωνα με τη θρησκεία μας. Ο Μπασάρ είναι δικτάτορας γιατί δεν είναι πραγματικός μουσουλμάνος, είναι αιρετικός». Πόσο κοντά είναι αυτές οι απόψεις με τη δημοκρατία;
Εγκαταστάθηκα στην πατρίδα μου ξανά. Την πρώτη πατρίδα, γιατί η Συρία είναι η δεύτερη και είμαι περήφανη που με δέχθηκε. Έχω κάπως ξανακτίσει την ζωή μου εδώ, στα πενήντα τόσα μου, ξανά από το μηδέν. Δεν μετέφερα πράγματα από το Χαλέπι. Δεν θέλω να μεταφέρω τα κομμάτια της ζωής μου πλέον - δεν θέλω να αισθάνομαι πρόσφυγας, δεν το αντέχω. [...] Μακάρι να ήμουν εκεί, μ' εκείνους που παραμένουν και αντιστέκονται...
Αλέξανδρος Μασσαβέτας, σπούδασε νομικά σε Αθήνα και Cambridge.
(Το παρόν είναι απόσπασμα ευρύτερου κειμένου. Πηγή: https://insidestory.gr/article/26-hronia-sto-halepi?token=5J7U8M426K#main-menu, 26/10/16)
Κατά τη διάρκεια της μέρας στα στενά της παλιάς πόλης υπήρχε μια ασταμάτητη οχλοβοή
Στα στενά της παλιάς πόλης
Η παλιά πόλη, μια μάζα από πέτρινους τοίχους και καλντερίμια
