Επίσημα εντάσσεται στο φθινόπωρο, για τον περισσότερο κόσμο όμως είναι ένας χειμωνιάτικος μήνας. Είναι ο μήνας του Πολυτεχνείου, για πολύ κόσμο όμως η σημαία της ΕΦΕΕ έγινε σημαία ευκαιρίας για τις παρακρατικές ομάδες. Συνυπάρχουν και ανταγωνίζονται μέσα στον Νοέμβριο τα γεγονότα με τις ιστορήσεις τους, τα συλλογικά βιώματα με τις πεποιθήσεις των πρωταγωνιστών τους. Συμβολικός και πολύσημος μήνας, με αμφίρροπες μάχες για την ερμηνεία και για την εξουσία. Είναι η μεταβλητότητα του καιρού και του συσχετισμού δυνάμεων, είναι και η δράση ενός ευρύτερου περιβάλλοντος που αμφιταλαντεύεται.
Πολιτικοσυνδικαλιστικοί φορείς, συνήθως οι πλέον ανυπόληπτοι, αντιλαμβάνονται τον ταραγμένο μήνα ως ευνοϊκό πεδίο για βροντερή παρουσία τους στη δημόσια ζωή. Προετοιμάζουν καταλήψεις σε σχολεία και πανεπιστήμια ήδη από την πρώτη εβδομάδα, σχεδιάζουν πανελλαδική απεργία την τελευταία. Αιτήματα γεμάτα αγωνία για παιδεία, ελευθερία, εργασία και ταυτόχρονα πρακτικές και συμπεριφορές απομακρυσμένες από την παιδεία, την ελευθερία, την εργασία.
Στη μέση του μήνα έρχεται στην Αθήνα ο πρόεδρος των ΗΠΑ. Εν ενεργεία πρόεδρος, αλλά οριακά μόνον εντός της θητείας του, λίγες μέρες μετά την εκλογή τού ή της διαδόχου του. Πρόεδρος γεμάτος συμβολισμούς για την εξέλιξη της Δημοκρατίας των ΗΠΑ, επίσκεψη με διαφορετικούς συμβολισμούς για την Ελλάδας στις μέρες του Πολυτεχνείου. Ενθαρρυντική η επίσκεψη για την κυβέρνηση, θετικός ο Ομπάμα για το χρέος, αλλά αποθαρρυντική για την αντιπολίτευση, καθώς συνιστά ακόμη μια ακόμη αναγνώριση της πολιτικής σταθερότητας στο πρόσωπο του Αλέξη Τσίπρα. Πολυσημία και ταλάντευση, εσωτερικές διελκυστίνδες σε εύθραυστο διεθνές περιβάλλον.
Η 17η Νοέμβρη του '73, το σύμβολο 17 Νοέμβρη, το όνομα της περιώνυμης οργάνωσης και η οργάνωση της πολιτικής μας μνήμης. Πώς θα το εκλάμβαναν άραγε οι Γάλλοι αν κάποια οργάνωση επέλεγε το όνομα 14 Ιουλίου και δολοφονούσε εν ονόματι του ονόματός της πρόσωπα που θεωρούσε ένοχα για πράξεις κατά της ισότητας, της αδελφοσύνης ή της αλληλεγγύης; Θα σκίαζε άραγε την πολιτική ζωή η ηχώ της αμείλικτης ερώτησης, ενώπιον εθνικού τηλεοπτικού κοινού, «Καταδικάζετε την 14η Ιουλίου;». Με όλη την πολυσημία ανοιχτή και το πανούργο ύφος αυτοϊκανοποίησης για τους εχθρούς της Γαλλικής Επανάστασης.
Η εξ υστέρων αμφισβήτηση των ανθρωπίνων πράξεων και των συλλογικών επιλογών συνυφαίνεται με τις καινούργιες αντιθέσεις των ανθρώπων και διαπερνάει τις ζεστές επιδερμίδες σαν τις καιρικές μεταπτώσεις του Νοεμβρίου. Ο χαμένος πλουραλισμός στην πολλαπλότητα των καναλιών, ο αναζητούμενος πλουραλισμός στο χαμένο κρατικό κανάλι. Πρόχειρες κατασκευές της αλήθειας που επαληθεύεται αποκλειστικά από την τηλεοπτική επανάληψή της. Αμφισημίες της Δικαιοσύνης, η συμβολική τυφλότητά της απέναντι σε όσα φαίνονται διά γυμνού οφθαλμού.
Τον Νοέμβριο γιορτάζει η επικρατούσα στη χώρα μας θρησκεία τη σύναξη των αγγέλων. Συνάχθηκαν, λένε οι γραφές, για να αντιμετωπίσουν την αποστασία του Εωσφόρου, που η αλαζονική περηφάνεια τον οδήγησε στην πτώση. Εκ των αρχαγγέλων ο Ταξιάρχης Μιχαήλ με τα περισσότερα προσωνύμια, καθένα του προσδίδει και κάποια διαφορετική ιδιότητα. Πανορμίτης στη Σύμη, από τον όρμο ή από την ερημιά, θαυματουργός, αλλά, αν δεν εκπληρώσεις το τάμα, θα ανακαλέσει το θαύμα.
Λένε πως κάποτε η διαμάχη για το φύλο των αγγέλων αποπροσανατόλισε τους Βυζαντινούς, όταν οι Οθωμανοί ετοιμάζονταν να αλώσουν την Πόλη. Σήμερα ο αυτοπροσδιορισμός της ταυτότητας του φύλου των πολιτών απασχολεί τις ΗΠΑ σχετικά με τα WC στα σχολεία και τα γυμναστήρια. Εντός του Νοεμβρίου θα αποφανθεί το αντίστοιχο ομοσπονδιακό Συμβούλιο της Επικρατείας σε ποια πόρτα δικαιούται να κατευθυνθεί κάποιος που γεννήθηκε γυναίκα, αλλά επέλεξε τον αρσενικό προσδιορισμό ταυτότητας. Ο Ομπάμα θέλει την ευθύνη να έχει ο ίδιος ο πολίτης, ο μαθητής ή μαθήτρια, όπως αυτοπροσδιορίζεται. Ορισμένες πολιτείες θέλουν την αρμοδιότητα να την έχει η πόρτα. Η κάθε πόρτα, ως γνωστόν, έχει ένα σύμβολο φύλου. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία συμβόλων, χωρίς όμως αμφισημίες. Θα αποφανθεί το αρμόδιο ΣτΕ.
Φαινόμενα του Νοεμβρίου, σαν τον δισταγμό ή την αμηχανία που διαπερνάει το πριν μιας απόφασης και το μετά μιας επιλογής. Αμφίσημα και τόσο ευάλωτα στην πραγματικότητα που χτίζουμε με τα λόγια και τις πράξεις μας.
* Ο Φραγκίσκος Καλαβάσης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου
