Λέγεται ότι «...καμία μεγάλη ιδέα δεν γεννήθηκε σε συνέδριο...». Το προσεχές συνέδριο όμως αποτελεί εξαίρεση και ιστορικό σημείο καμπής, αφού σχετίζεται ευθέως με τη ιδεολογική ταυτότητα και την πολιτική φυσιογνωμία του ΣΥΡΙΖΑ.
Ανάμεσα στο 1ο Συνέδριο (Ιούλιος '13) και στο προσεχές, ζήσαμε μια πολύ πυκνή τριετία πολιτικού χρόνου.
Μεσολάβησαν τεκτονικές αλλαγές για τη χώρα, μαζί με τις «αναγκαστικές προσγειώσεις» του ΣΥΡΙΖΑ.
Οι κρατούσες τότε (2010-2014) συνθήκες στη χώρα, οι επιτυχείς χειρισμοί της ηγεσίας του, σταδιακά «έδεσαν» σε ενιαία πολιτική οργάνωση σχετικώς ομοιογενούς ιδεολογίας ένα κόμμα διαμαρτυρίας, «σύμφυρμα» διαφορετικών ομάδων, «μωσαϊκό» τάσεων.
Έτσι (Μάιος '14) ήρθαν οι νικηφόρες ευρωεκλογές και η συνεχώς ανοδική του πορεία τον έφερε (Ιανουάριος '15) στην κυβέρνηση.
Η σύγκρουση από την επομένη με τους δανειστές που εκπροσωπούσε το γερμανικό imperium ήταν σφοδρότατη.
Ακόμη και ο τοκογλύφος Σάυλοκ -απάνθρωπος και μοχθηρός όπως τον περιγράφει ο Σαίξπηρ στον «Έμπορο της Βενετίας»- ωχριούσε προ της αδιαλλαξίας και της σκληρότητας του επικεφαλής των δανειστών, Γερμανού υπουργού οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόϊμπλε.
Ενώ εμείς «επενδύσαμε» στη Θεωρία των Παιγνίων, εκείνος μας «έκλεψε» τη αλάνθαστη διαχρονικά στρατηγική του Θουκυδίδη: Αξιοποίησε κυνικά τον ψυχρό συσχετισμό των δυνάμεων και εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο την ανεπαρκή μας προετοιμασία.
Παρά τη συντριπτική υπεροχή και τις απειλές του αδιάλλακτου αντιπάλου, ο λαός με το αναπάντεχο 62% τάχθηκε στο πλευρό του ΣΥΡΙΖΑ.
Ήταν εύκολο στον Τσίπρα να πει «παρελθέτω απ' εμού το ποτήριον τούτο», αλλά προτίμησε να σηκώσει τον «σταυρό του μαρτυρίου» και με τη βεβαιότητα ότι υπάρχει «Ανάσταση» για τον τόπο ανέβηκε τον σύγχρονο «Γολγοθά». Έδειξε αντανακλαστικά επιβίωσης και επέλεξε μόλις την τελευταία στιγμή τη λιγότερο επώδυνη λύση, αποφεύγοντας τη μοναχική αυτοκαταστροφική πορεία. Ακολούθησε η διάσπαση των οπαδών της δραχμής και η απίστευτη εντυπωσιακή νίκη (20ή Σεπτεμβρίου '15).
Ο περιορισμένος χώρος της εφημερίδας μού υπαγορεύει συντομία και επικέντρωση στα δύο για μένα σημαντικότερα. Άλλωστε και από το βήμα του συνεδρίου θα είχα περιορισμένο χρόνο αν είχα αυτή τη δυνατότητα.
Υπ' αυτές τις συνθήκες οι αλλεπάλληλες νίκες οφείλονται εν πολλοίς στο ηθικό πλεονέκτημα, που δεν είναι δεδομένο στο διηνεκές αλλά καθημερινό ζητούμενο.
Ο Λ. Τρότσκι, στην «Προδομένη Επανάσταση», έχει περιγράψει τις επιτελούμενες αλλοιώσεις στον χαρακτήρα ακόμη και δοκιμασμένων αγωνιστών στις φυλακές, τα βασανιστήρια και τις εξορίες, μεταλλαγές ακόμη και συμπεριφοράς στην ιδιωτική τους ζωή, από τη σαγήνη της εξουσίας. Τα φαινόμενα αυτά πληθαίνουν και εντείνονται σε περιόδους κρίσης αξιών, όπως η δική μας.
Υπάρχει πάντα η τάση να αφομοιώνει τα νέα πρόσωπα όταν αυτά αναρριχώνται στην εξουσία.
Ο Σεν Ζιστ αμέσως μετά τη Γαλλική Επανάσταση, βλέποντας τους συνεχείς γάμους των «ξεβράκωτων» συντρόφων του με τις «ξεπεσμένες» αριστοκράτισσες και αστές, έλεγε: «Προσέξτε! Σας αγκαλιάζουν σήμερα για να σας πνίξουν αύριο».
Ο Γάλλος καλλιτέχνης Jean Cocteau σημείωσε κάπως κυνικά: «Η αγνότητα μιας επανάστασης μπορεί να διαρκέσει ένα δεκαπενθήμερο».
Το ηθικό πλεονέκτημα είναι αναγκαία συνθήκη, αλλά όχι ικανή αν δεν συντρέξουν και άλλες, όπως: Η de facto συγκρότηση νέας πολιτικής ταυτότητας, η οποία δεν ακυρώνει τη ριζοσπαστικότητά του, θα απαντά στα μεγάλα θέματα της ανάπτυξης, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της σταδιακής επούλωσης των πληγών της κρίσης ξεκινώντας από τους ασθενέστερους (όπως ήδη γίνεται), ενώ παράλληλα θα ανοίγει το κόμμα σε όλες τις προοδευτικές δυνάμεις του τόπου.
«Όχι» στην εύκολη λύση του "εφικτού" που οδηγεί στον εκφυλισμό οριακών διευθετήσεων, γιατί αναπαράγουν και διαιωνίζουν τις ίδιες δομές του ίδιου συστήματος.
«Ναι» όμως στον συνδυασμό τού τι πρέπει να επιτευχθεί χωρίς αφορισμούς ή κίνδυνο αποκοπής από τα προβλήματα των μαζών, δηλαδή από τον ίδιο το λαό.
«Η ριζοσπαστική Αριστερά έχει καθήκον να επαναθεμελιώσει με σύγχρονους όρους ένα πρόγραμμα ανατροπής που να ανταποκρίνεται στις μακροπρόθεσμες αλλαγές της κοινωνίας και τις κρίσιμες τρέχουσες συνθήκες», αναφέρει η εισήγηση της Κεντρικής Επιτροπής για τις θέσεις του συνεδρίου.
Άκρως ελπιδοφόρα και ενθαρρυντικά τα πρώτα ίχνη τής -αργόσυρτης για την ώρα- πορείας του κυβερνητικού σκάφους με «φορτίο» το παράλληλο πρόγραμμα, μέσα από τις «συμπληγάδες» του 3ου Μνημονίου.
Όμως υπό άτεγκτες συνθήκες επιτροπείας και σκληρής λιτότητας θα περάσει αλώβητο και πώς; Αν όχι, ο ΣΥΡΙΖΑ ως κυβερνητικό κόμμα συνεχίζει να παραμένει αριστερό;
Είναι βασικά ερωτήματα που θα τεθούν, αλλά να απαντηθούν ουσιαστικά και πειστικά, αν και συνήθως θεωρία και συνεδριακές αποφάσεις απέχουν από την πράξη.
Σε όλες τις χώρες του κόσμου είναι απαραίτητος ένας συλλογικός στόχος, ένα οραματικό σχέδιο που θα λειτουργεί ως κινητήρια δύναμη στην καθημερινή ζωή των πολιτών.
Σήμερα, μέσα στον «κυκλώνα» της κρίσης, ένα «εθνικό» ενοποιητικό όραμα που θα προσφέρει μια ελπιδοφόρα προοπτική είναι περισσότερο αναγκαίο.
Πάντα τα συλλογικά οράματα και τα σχέδια για το μέλλον έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαχείριση των κρίσεων και απετέλεσαν δείκτες χάραξης ενός μελλοντικού δρόμου.
Ανεξάρτητα από προσωπικές τοποθετήσεις, κατά ιστορικές περιόδους υπήρξαν συλλογικοί στόχοι: Στον 19ο αιώνα μετά την απελευθέρωση από τον οθωμανικό ζυγό. Στον Μεσοπόλεμο και στην Κατοχή. Στη μετεμφυλιακή Ελλάδα. Μετά τη δικτατορία. Μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού.
Σήμερα, το ευρωπαϊκό όραμα δεν λειτουργεί ως συλλογικός στόχος και με αβέβαιο μέλλον το άλλοτε κραταιό ευρωπαϊκό οικοδόμημα κλονίζεται συθέμελα.
Στη σημερινή δύσκολη συγκυρία, οι περισσότεροι πολίτες αισθάνονται μέσα σε έναν ξαφνικό «κυκλώνα» χωρίς ένα αποσαφηνισμένο συλλογικό σχέδιο για το μέλλον τους.
Επείγει ένας ενοποιητικός μύθος, ένα συλλογικό σχέδιο, ένα οραματικό περίγραμμα, μια ελπιδοφόρα προοπτική για την ελληνική κοινωνία και ξεχωριστά για τον καθένα.
Το συλλογικό φαντασιακό του μέλλοντος διαχρονικά έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση των δυσκολιών του παρόντος.
Ας το έχουν υπόψη στο συνέδριο, για το οποίο, εύχομαι ελπίζω, προσδοκώ τα καλύτερα.
*Βίκτωρ Ουγκώ
Θεόδωρος Κ. Παπαϊωάννου, τ. κοινοτάρχης Βαγίων - τ. γεν. γραμ. ΚΕΔΚΕ
