"Τουλάχιστον να μην μας πέσει ο ουρανός στο κεφάλι!". Η φράση είναι γνωστή σε όλους μας από τους αξιαγάπητους συγχωριανούς του Αστερίξ, όπως τους φαντάστηκε το 1959 ο Ρενέ Γκοσινί. Αλλά στην πραγματικότητα πρόκειται για δάνειο. Το 1958 ο Μπορίς Βιάν και ο Ανρί Σαλβαντόρ έγραψαν το τραγούδι "Faut Rigoler", με τον εμβληματικό τελευταίο στίχο "Ας το γλεντήσουμε, προτού μας πέσει ο ουρανός στο κεφάλι". Ο δημιουργός τού "Λιποτάκτη" επνεύστηκε το τραγούδι από τις ξεκαρδιστικές διηγήσεις του Σαλβαντόρ σχετικά με την παιδική του ηλικία στις Αντίλλες και τον (μαύρο) καθηγητή που αγόρευε "για τους προγόνους μας τους Γαλάτες"...
Πράγματι, όπως και οτιδήποτε άλλο, το εκπαιδευτικό σύστημα της Γαλλίας ήταν οργανωμένο σε άκρως συγκεντρωτική βάση – με τα σχολικά βιβλία και τα αναλυτικά προγράμματα να είναι, μέχρι μια προχωρημένη χρονική περίοδο, ολόιδια στη "μητρόπολη" και ό,τι ευφημιστικά αποκαλούνταν "υπερπόντια εδάφη". Ήταν πολλών φυλών τα παιδιά που επί δεκαετίες διδάσκονταν για τους προγόνους τους τους Γαλάτες, όπως τους είχε φανταστεί η Τρίτη Γαλλική Δημοκρατία.
Σύμφωνα με τον θετικιστή ιστορικό και "εθνικό παιδαγωγό" Ερνέστ Λαβίς (1842-1922), "υπάρχει στο μακρινό παρελθόν μια ποίηση που θα πρέπει να μεταγγίσουμε στις νεανικές ψυχές, ώστε να θωρακίσουμε τα πατριωτικά τους αισθήματα. Ας τους εμπνεύσουμε αγάπη για τους προγόνους μας τους Γαλάτες και τα δάση των δρυίδων, τον Κάρολο Μαρτέλο στο Πουατιέ, τον Ρολάνδο στο Ροσεβώ, τον Γοδεφρείδο ντε Μπουγιόν και την Ιερουσαλήμ, τη Ζαν ντ' Αρκ και όλους τους ήρωες τους παρελθόντος, ακόμη και αν περιβάλλονται από θρύλους".
Τα σχολικά βιβλία που εκπόνησε ο Λαβίς δεν αφήνουν αμφιβολίες: "Παλιότερα, η χώρα μας αποκαλούνταν Γαλατία και οι κάτοικοί της Γαλάτες. (...) Δεν γνωρίζουμε τον ακριβή αριθμό τους, κατά τη στιγμή της άφιξης των Ρωμαίων, αλλά υποθέτουμε ότι οι Γαλάτες έφθαναν τα τέσσερα εκατομμύρια (...). Ο αριθμός των Ρωμαίων που εγκαταστάθηκαν στη Γαλατία ήταν μικρός, αλλά και οι Φράγκοι δεν ήταν πολυάριθμοι, αφού ο Κλόβις συνοδευόταν μόλις από μερικές χιλιάδες. Η βάση του πληθυσμού μας παρέμεινε γαλατική".
Η γλωσσολογία διηγείται βέβαια μια διαφορετική ιστορία. Η γαλλική γλώσσα προέρχεται από τη δημώδη λατινική, ενώ γαλατικής προέλευσης είναι μόνον 71 λέξεις - ανάμεσά τους και η alouette που χαζοτραγούδησε κάθε αρχάριος της γαλλομάθειας. Οι αραβικής προέλευσης λέξεις είναι, παρεμπιπτόντως, περισσότερες και συχνότερης χρήσης.
Ούτως ή άλλως, η ιδέα της γαλατικής καταγωγής των σημερινών Γάλλων είναι σχετικά πρόσφατη. Τον 13ο αιώνα, οπότε για πρώτη φορά η patrie άρχισε να δηλώνει την ευρύτερη πατρίδα αντί του τόπου γέννησης ο καταγωγικός μύθος ήθελε το βασίλειο των Φράγκων να έχει δημιουργηθεί, δυόμισι χιλιετίες νωρίτερα, από τον Φράγκο, εγγονό του Αινεία.
Τον 15ο αιώνα, θυμίζει ο ιστορικός του Πανεπιστημίου του Μονπελιέ, Νικολά Λεμπούρ στο slate.fr, θεωρούνταν βέβαιο ότι οι πρώτοι κάτοικοι της Γαλατίας ήταν οι απόγονοι ενός εγγονού του Νώε, μετά τον Κατακλυσμό.
Οι Γαλάτες πρόγονοι έρχονται ουσιαστικά στο προσκήνιο στις αρχές του 18ου αιώνα, όταν στη μάχη της κατά της απόλυτης μοναρχίας, αλλά και των διεκδικήσεων της Τρίτης Τάξης, η αριστοκρατία ανακαλύπτει στην κατάκτηση της Γαλατίας από τους Φράγκους το υποτιθέμενο θεμέλιο μιας φυλετοποιημένης τάξης πραγμάτων. Κατά τον ιστορικό Ανρί ντε Μπουλαινβιγιέ (1658-1722), οι αγροτικές μάζες έλκουν την καταγωγή τους από τους υποταγμένους Γαλάτες, ενώ αντίθετα οι ευγενείς προέρχονται από τους συντρόφους τού Κλόβις, ο οποίος δεν ήταν παρά "πρώτος μεταξύ ίσων".
Η Γαλλία του 19ου αιώνα εκδημοκράτισε το αφήγημα – προς το εσωτερικό. Όμως η αδιαπραγμάτευτη ομογενοποίηση της χώρας (κατά την Επανάσταση του 1789 μιλούσαν τα γαλλικά μόλις 3 από τα 28 εκατομμύρια των κατοίκων!) και η προώθηση της κοσμικότητας του κράτους (laïcité) δεν ήταν παρά η μία όψη μιας ιστορικής κίνησης που περιλάμβανε επίσης αξεχώριστα την ιμπεριαλιστική επέκταση, την αποικιοκρατία και την εμπέδωση νέων φυλετοποιημένων ιεραρχιών.
Η δύσκολη (και ανολοκλήρωτη) προσαρμογή στις ανατροπές του 20ού αιώνα κατέστησε αντικείμενο χλεύης την εμβληματική πλέον φράση "Nos ancêtres les Gaulois".
Όχι όμως για τον Νικολά Σαρκοζί. Ο χθεσινός (και επίδοξος αυριανός) πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας διακήρυξε πρώτα τον Αύγουστο και κατόπιν αυτή την εβδομάδα ενώπιον κομματικού ακροατηρίου των Ρεπουμπλικανών ότι η πολιτική "ενσωμάτωσης" των μεταναστών έχει αποτύχει και απαιτείται πολιτική "αφομοίωσης". "Εφόσον γίνεστε Γάλλοι, οι πρόγονοί σας είναι οι Γαλάτες (...) Ο πατέρας μου είναι Ούγγρος, ο εκ μητρός παππούς μου Έλληνας, αλλά διδάχθηκα τη γαλλική και όχι την ουγγρική ή ελληνική ιστορία" δήλωσε, προκαλώντας σάλο. Μέχρι τότε η επίκληση των Γαλατών προγόνων αποτελούσε αποκλειστικό προνόμιο της Μαρίν Λεπέν.
Πρόκειται βέβαια για τακτική μετατόπισης της πολιτικής αντιπαράθεσης ενόψει των εσωκομματικών εκλογών για το προεδρικό χρίσμα των Ρεπουμπλικανών σε κατεύθυνση αρκούντως δεξιά, ώστε να αποθαρρυνθούν οι κεντρώοι ψηφοφόροι. Πρόκειται όμως και για μια στιγμή αποκαλυπτική της φύσης των γαλλικών πολιτισμικών πολέμων, στους οποίους συχνά παγιδεύεται η εκτός Γαλλίας Αριστερά.
Η χώρα στο όνομα της οποίας μιλά ο Σαρκοζί απλώς υποστρέφει σε μια κλειστή, καταγωγική, ιεραρχική και εν πολλοίς μυθοποιημένη αντίληψη του έθνους, Επιχειρεί όμως, όπως και στην εποχή της Τρίτης Δημοκρατίας, να εγγράψει αυτή την εθνικιστική στροφή στη γλώσσα προοδευτικών οικουμενικών αξιών ("κοσμικότητα", "δικαιώματα" κ.ο.κ.). Αν ήταν περισσότερο ειλικρινής, θα ήταν για όλους μας τα πράγματα ευκολότερα....
