Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
15.8°C19.3°C
1 BF 59%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
16 °C
11.6°C19.0°C
2 BF 64%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
15 °C
12.0°C15.9°C
2 BF 67%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
16.8°C19.7°C
2 BF 63%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
11 °C
10.9°C15.7°C
0 BF 82%
Αργοπορημένη κινηματογραφική κριτική: Μπιν Λάντεν - Η έξοδος
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Αργοπορημένη κινηματογραφική κριτική: Μπιν Λάντεν - Η έξοδος

Ήδη απ’ τα πρώτα λεπτά κυκλοφορίας της είδησης των τρο­μο­κρατικών χτυπημάτων στο κέντρο της Νέας Υόρκης, η πλειοψηφία των δημοσιογράφων, των κυβερνη­τικών παρα­γό­ντων και των αναλυτών επέμενε να τονίζει στις διάφορες τηλεοπτικές εκπομπές, με φόντο το κατεδα­φιζόμενο υψιτενές οικοδομικό συγκρό­τη­­μα του Παγκό­σμιου Κέντρου Εμπορίου, ότι η 11η Σεπτεμβρίου θα αποτελούσε σημείο καμπής μείζονος σημασίας στην Ιστορία των Ηνω­μένων Πολι­τειών, γνώμη την οποία οι πάντες εξα­κολουθούν να υποστη­ρίζουν μέχρι σήμερα ― ωστόσο, το άμεσο πλε­ονέκτημα μιας ανάλογης θέσης είναι προφα­νές: κάνοντας λό­γο για σημείο καμπής στην Ιστορία υπονοούν πρωτίστως ότι η Ιστορία, εκείνη που μέχρι πριν ένα αιώνα αντιστοιχούσε σε μια συνεπή δομή αιτιωδώς συναρθρω­μένων καθοριστικών γεγο­νότων, συνεχίζει να υφίσταται ως τέτοια και, ας πούμε, όχι ως μια καταγραφή τυχαίων και ασυνάρτητων σεναρίων υλοποιήσιμων απο­κλει­­στι­κά σε επικοινωνιακό επίπεδο.

Αν δεχτεί κανείς πως το κυριότερο γνώρισμα της ύστερης δυτικής Ιστορίας, ίσως το μο­να­δικό, είναι ότι κινηματο­γρα­­φείται, τεμαχίζεται, ανασυντίθεται και επα­να­προ­βάλλεται αυτοστιγμεί, τότε μπορεί επίσης να αντιλη­φθεί εύκολα το διεθνές δίκτυο των μέσων ενημέρωσης, πε­ρι­λαμ­­βα­νο­μέ­νων βέβαια των δελτίων Τύπου οποιασδή­ποτε μορφής, σαν καταγραφέα και αναμετα­δότη αυτής της μαγνητοσκο­πη­­μένης Ιστορίας και ταυτό­χρονα σαν ζωτικό όργανο της σύγχρονης κινηματο­γρα­­φι­κής βιομη­χανίας. Έτσι, οι αλλε­πάλ­λη­λες αναπαραγωγές των πλά­νων εκείνης της καταστροφής παρείχαν στο συλλογι­­κό φαντασια­κό των Αμερι­κάνων, άρα και στο συλλογικό φαντασιακό ολόκληρου σχεδόν του πλα­νή­τη, ένα ιστορικό ορόσημο, αλλόκο­το μέσα στην απροσδιο­ριστία του, και εξαιρετικά θεαματικό, όπως και τα προηγού­μενα: το κραχ, η ρίψη της ατομικής βόμβας, η προσσελήνωση του ανθρώπου, η δολοφονία του Κένεντυ, η κατάρ­ρευση του τραπεζικού συστήματος κ.λπ. ― ο δε ηθικός αυ­τουρ­γός, εκείνος που ανέλαβε την ευθύνη, θα χρησιμοποι­ούνταν ως το απα­ραίτητο και προϋποτιθέμενο πρό­σω­πο εκτός σκηνής, εν ονό­ματι του οποίου θα εγκαινιαζόταν αυτή η νέα ιστορι­κή περίοδος, παρεμπι­πτό­ντως προσανατολισμένη στην ανα­χαί­τιση της τρομο­κρα­τίας· εξού και το σημείο των επιθέ­σεων ονομάστηκε Σημείο Μηδέν.

Μια δεκαετία αφότου ο Μπους ο νεότερος είχε επικηρύξει τον Λάντεν με τη φράση «Wanted, dead or alive», οι παγκόσμιοι φορείς, παρακάμπτο­ντας όλες τις προηγούμενες φήμες που διέδιδαν ότι ο τελευταίος ήταν ήδη νεκρός, αποφάσισαν ότι ο καταζητούμενος έπρεπε να πεθάνει με την τυπική ―offi­cial― έν­νοια, τουτέ­στιν με το να επαληθεύσουν τον θάνατο του, κοι­νοπο­ιώ­ντας στα ΜΜΕ την επιχείρηση εξουδετέρωσής του. Περιέρ­γως, από σκηνοθετικής απόψεως, οι αρμόδιοι δια­χειρίστη­καν την κορύφωση του εθνικού αυτού σήριαλ με τη μέθοδο της ελλειπτικότητας, τέχνασμα που επιβάλ­λει την απόκρυ­ψη της νευραλγικής πράξης: αντι­στρέφοντας το δόγμα του μέσου που τους κατέστησε κυ­ρίαρχους του πλανήτη, δηλαδή την έκθεση των πάντων στη σαρωτική προβολή, και πιθανόν για να αποφύγουν τις λεγόμενες amateur κινηματογραφήσεις απ’ τις ενσωματωμένες κάμερες στα κράνη των στρατιωτών που φαίνονται ψεύτικες ειδικά επειδή είναι πραγματικές, οι άλλοτε πρωτοπόροι μαιτρ υποβιβάζουν τα βί­ντεο εκτελέσεων, όπως ο απαγχονισμός του Σαντάμ Χου­σεΐν σε εκείνη τη μικρή αποθήκη ή οι σφαγές των αμάχων στις επαρχίες του Ιράκ, σε φτηνιά­ρικα making off. Αντί να προσθέσουν ένα ολιγόλεπτο μακελειό στα υπερπρο­βεβλημένα βίντεο που διακινού­νται στους αγω­γούς κοινω­­νικής δικτύωσης μέχρι πληθωριστικού εκμηδενισμού της σημασίας τους, απα­γόρευσαν την πρόσβαση σ΄ αυτό το δι­π­λω­ματικής φύσεως θέαμα, επιδιώκοντας να προκαλέσουν την εντύ­πω­ση ότι, εάν ο φακός αρνείται ή αποτυγχάνει να αιχμαλωτίσει το γε­γονός, τότε εκείνο που συνέβη δεν μπορεί παρά να διαθέτει μια ιδιάζουσα βαρύτητα, σα να λέμε να αντιστοιχεί σε κάτι πραγματικό. Μόνο που τώρα το «πραγ­ματικό», παραδόξως, δεν ανήκε στην τάξη της εμπειρίας αλλά σ’ εκείνη της αυταπάτης, που εξυφαίνεται, μέσω ακριβώς της ελλειπτικότητας ως στοιχειώδους τεχνικής του μοντάζ. Αν η προσέγ­γιση του άβατου του παρελθόντος απαιτούσε αιώνες προ­σή­λωσης στις μυστικιστικές πρακτικές, το σύγχρονο άβατο του φακού θα μπορούσε να ανακου­φιστεί με τη διανομή μιας σπέσιαλ παραγωγής behind the scenes.

Το παραπάνω επαληθεύτηκε μ’ έναν εξίσου παράδοξο τρό­πο στις εφημερίδες και στα δελτία των επόμενων ημερών όπου κυριαρχούσαν σημειολογικές εξισώσεις με τίτλους του είδους ΡΙΞΑΜΕ ΤΟΝ ΛΑΝΤΕΝ ΣΤΟΝ ΚΟΛΠΟ ΤΟΥ ΟΜΑΝ, συνοδευόμενους από φωτογραφίες ενός αιματο­βαμμένου κρεβατιού. Η λύση της εκάστοτε εξίσωσης, αυτή η οριακή πτυχή της φαινομενικότητας που προεξοφλούσε ότι εδώ η απόδειξη συνέπιπτε ειδικά με την απουσία απόδειξης, περίπου όπως συνέβαινε κάποτε με τον Θεό, αφηνόταν φυσικά στην εξασκημένη φαντασία του θεατή: η αντίληψη της μεταμοντέρνας Ιστορίας καθώς διαμεσο­λαβού­νταν απ’ την εικόνα έτεινε στη διεστραμμένη εκδο­χή μιας θεολογικού τύπου γνωσιολογίας. Άλλωστε, ο Σαου­δάραβας ηγέτης επηρέαζε κατ’ ουσίαν την πολιτική των Αμερικανών διά του ανεντόπιστου του στίγματός του και, στην ίδια γραμμή κινούμενες, οι μυστικές υπη­ρεσίες της χώρας φρόντισαν να εξαφανίσουν το πτώμα, όχι για να μην μετατραπεί ο τόπος ταφής σε προσκύνημα των μου­σουλ­μάνων φονταμενταλι­στών, όπως δήλωσαν, αλλά ώστε να δια­τη­ρηθεί η δυναμική εκείνου που συμβόλιζε ο Λάντεν για τη Δύση: το ριζικά ξένο που ρυθμίζει τις ενέργειές μας με το να παραμένει διαρκώς μη προσιτό, κάτι σαν προσωπο­ποιημένο αρχιμήδειο σημείο, όπως θα συνέβαινε, φυσιολογικά, αν η Ιστορία ήταν ακόμη σε εξέλιξη.

Δεδομένου ότι ο Σκηνοθέτης, ως θεσμός, αποτελούσε την ενσάρκωση της συνθήκης που απαιτούσε την ύπαρξη τουλάχιστον ενός ο οποίος έβλεπε αυτό που δεν μπορού­σες να δεις εσύ, ώστε το θέαμα να διαφέρει απ΄ την πραγ­μα­τι­κό­τητα, ο πλέον κατάλληλος για μια τέτοια αξίωση θα ήταν βέ­βαια ο υπ’ αριθμόν 1, ήτοι ο Πρόεδρος των ΗΠΑ. Με­τα­φο­ρικά μιλώντας, ο Ομπάμα παρακολούθησε τη σκηνή προκειμένου, εμείς, οι υπόλοιποι, να στερηθούμε, νόμιμα, το πλεονέκτημα της θέασης. Εντούτοις ο ρόλος του σκηνοθέτη είχε εκφυλιστεί σ΄ έναν ακόμη ρόλο του έργου, αν και ακριβοπληρωμένο. Υπ’ αυτή την έννοια η κινηματογραφική διαχείριση της δο­λο­φονίας του Λάντεν συνιστούσε ταυτο­χρόνως, εν αγνοία των ιθύνοντων, μια ακόμη μάταιη προσπά­θεια να αναστηθεί ο Σκηνοθέτης ως θεσμικός τρίτος, ο οποίος, σε αντίθεση με τον Θεό, τον Πατέρα, τον Συγγραφέα και τα άλλα ρυθμιστικά υποκείμενα της Ιστορίας που πέθαναν από βαθειά γεράματα, ξεψύχησε όταν ήταν νεογέννητος. Έκτοτε, όλα τα πιθανά πλάνα είχαν ήδη κινηματογραφηθεί και μονταριστεί.

Στεφανος Σκιαλίβας

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL