Είναι κανόνας: Για να κατανοήσει κάποιος τι συμβαίνει γύρω του, ένας τρόπος υπάρχει, να κρατά ό,τι λένε μόνο για να τα «μεταφέρει» στην πραγματική ζωή και να συγκρίνει. Τότε θα μπορέσει να κρίνει τη διαφορά μεταξύ «λόγων και έργων». Τις τελευταίες δεκαετίες, από την εποχή του Ρίγκαν και της Θάτσερ, η ελεύθερη οικονομία άρχισε να αποκτά μεσσιανικά χαρακτηριστικά. Χρειάστηκε, όμως, να παρέμβουν ο Κλίντον, ο Μπλερ και ο Σρέντερ για να μετατραπεί η δοξασία σε δόγμα. Πλέον, το να αμφισβητεί κανείς τους «μετόχους και τους διευθύνοντες» τείνει να γίνει αμάρτημα ανάλογο με εκείνο της αμφισβήτησης του πάπα ή του πατριάρχη. Ευτυχώς η εποχή των ιεροεξεταστών έχει παρέλθει. Όμως, οι σύγχρονοι «ιεροεξεταστές» του νεοφιλελευθερισμού χρησιμοποιούν άλλα όπλα: τη χλεύη, την απαξίωση και τη φίμωση.
Οι σημερινοί «ιεροεξεταστές» παραλαμβάνουν όποιον τολμήσει να διατυπώσει διαφορετική άποψη και τον αποδομούν συστηματικά μέχρι η φωνή του να πάψει να είναι πειστική. Και η αλήθεια είναι ότι σε σημαντικό βαθμό τα έχουν καταφέρει. Ευτυχώς, όμως, που υπάρχει η ζωή, η οποία καθημερινά προσφέρει εκατοντάδες παραδείγματα που κλονίζουν, αλλά και κολάζουν συνάμα, ακόμη και τον πιο φανατικό της θρησκείας της «ελεύθερης οικονομίας». Η κρίση των στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ σίγουρα έκανε πολλούς να αναρωτηθούν για την ειλικρίνεια των «αγίων» της νεοφιλελεύθερης θρησκείας. Η πείνα, η ανισότητα, τα "Panama papers" μετέτρεψαν αυτή την αμφιβολία σε αμφισβήτηση. Και το πράγμα θα πηγαίνει έτσι...
Αν όμως θέλει πραγματικά να «μετρήσει» την «αγιοσύνη» των «αγίων» της ελεύθερης οικονομίας, δεν έχει παρά να δει το πώς κάποιοι από τους πιο σπουδαίους από αυτούς συμπεριφέρονται στο περιβάλλον. Και τότε θα διαπιστώσει ότι στην πραγματικότητα μιλάμε για σύγχρονους... Κορτέζ και Πιζάρο.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από τη αρχή. Πριν από μερικές ημέρες εμφανίστηκε στον διεθνή Τύπο μία έρευνα η οποία αποκάλυπτε ότι η γεωργική εκμετάλλευση, η υλοτομία και οι εξορυκτικές δραστηριότητες έχουν ως αποτέλεσμα να χαθεί περίπου το 10% των παρθένων περιοχών του πλανήτη κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Πρόκειται για 3,5 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα άγριας φύσης, κυρίως στον Αμαζόνιο και την Αφρική. Οι ειδικοί μάλιστα προειδοποιούν ότι, εάν δεν δράσουμε σύντομα, θα απομείνουν μόνο μικροσκοπικά υπολείμματα άγριας φύσης σε όλο τον πλανήτη και αυτό είναι καταστροφή για το κλίμα αλλά και για τη ζωή ορισμένων από τις πιο ευάλωτες κοινωνίες.
Κλασικό παράδειγμα της αποψίλωσης της άγριας φύσης είναι η Ινδονησία. Στο νησί των Παπούα, οι τεράστιες μονοκαλλιέργειες φοινικέλαιου έχουν καταστρέψει τεράστιες εκτάσεις άγριας φύσης. Ο μεγαλύτερος υπεύθυνος για την αποψίλωση των δασών στην Ινδονησία, στη δυτική Παπούα, είναι μια κορεατική εταιρεία που ιδρύθηκε το 1969. Σήμερα, με 20.000 εργαζόμενους, εκτός από την υλοτομική δραστηριότητα, δραστηριοποιείται στη βαριά βιομηχανία, στον εφοδιασμό, στα ακίνητα, στη χρηματοδότηση και έχει γίνει επίσης σημαντικός παραγωγός φοινικέλαιου. Σύμφωνα με δηλώσεις, η εταιρεία έχει εξαφανίσει περισσότερα από 50.000 εκτάρια τροπικού δάσους στην Παπούα και το βόρειο Μαλούκου, ώστε να ανοίξει ο δρόμος για τις φυτείες φοινικέλαιου -συχνά μέσω παράνομης καύσης- και την επιθετική επέκταση των εργασιών.
Αλλά και τα περισσότερα από τα άλλα νησιά της Ινδονησίας, όπως το Σουλαουέσι, το Καλιμαντάν και η Σουμάτρα, έχουν ήδη σε μεγάλο βαθμό αποψιλωθεί. Το φοινικέλαιο, για το οποίο θυσιάστηκαν τεράστιες εκτάσεις άγριας φύσης, είναι ένα εξαιρετικά χρήσιμο αγαθό που χρησιμοποιείται παντού: από τις πίτσες μέχρι τα καλλυντικά και από τις σοκολάτες μέχρι τις οδοντόκρεμες. Η κύρια χρήση του, όμως, αφορά την παρασκευή βιοντίζελ. Η παγκόσμια παραγωγή φοινικέλαιου έχει διπλασιαστεί κατά την τελευταία δεκαετία -εν μέρει λόγω της ευρωπαϊκής εντολές βιοκαυσίμων- ενώ αναμένεται να επαναδιπλασιαστεί μέχρι το 2050.
Αυτή η τεράστιας κλίμακας αρπαγή γης δεν γίνεται πάντα αναίμακτα. Περισσότεροι από τρεις άνθρωποι έχαναν τη ζωή τους κάθε εβδομάδα το 2015 προσπαθώντας να προστατεύσουν το περιβάλλον από βιομηχανικές δραστηριότητες. Τυπικό παράδειγμα, η εξορυκτική δραστηριότητα. Κάποιες εταιρείες που παραβαίνουν τον νόμο προσλαμβάνουν παραστρατιωτικές ομάδες για να διώξουν τους αυτόχθονες πληθυσμούς. Εκείνοι που αντιστέκονται, ή που οργανώνουν εκδηλώσεις διαμαρτυρίας, γίνονται στόχοι. Οι Φιλιππίνες, για παράδειγμα, έχουν πλούσια αποθέματα χαλκού, χρυσού, νικελίου και χρωμίτη. Οι εταιρείες εξόρυξης επεκτείνονται σε ανέγγιχτες περιοχές, όπως η περιοχή Μιντανάο, προκαλώντας τις αντιδράσεις των τοπικών πληθυσμών. Αυτό επιφέρει τη δράση αυτών των παραστρατιωτικών ομάδων.
Στη Βραζιλία, οι δολοφονίες έχουν συνδεθεί με τις δραστηριότητες υλοτομίας σε απομακρυσμένες περιοχές του τροπικού δάσους του Αμαζονίου. Ενώ οι δραστηριότητες αυτές είναι παράνομες, σύμφωνα με τη νομοθεσία της Βραζιλίας, οι εταιρείες ξυλείας προσλαμβάνουν συμμορίες για να εκφοβίσουν τους τοπικούς πληθυσμούς ώστε να αναγκαστούν να παραχωρήσουν τη γη τους. Σημειώνεται ότι ένα μεγάλο μέρος της παράνομα υλοτομημένης ξυλείας στον Αμαζόνιο και αλλού πωλείται στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική.
Άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής με υψηλό αριθμό δολοφονιών ήταν η Κολομβία, το Περού και η Νικαράγουα. Στο Περού, τα τελευταία είκοσι χρόνια, το Γιανακότσα -το δεύτερο μεγαλύτερο ορυχείο χρυσού στον κόσμο- βρίσκεται ψηλά στις Άνδεις. Εκεί, βαριά μηχανήματα εξαφανίζουν τις κορυφογραμμές της οροσειράς κόβοντάς τες βαθιά. Οι επιχειρήσεις με έδρα τις ΗΠΑ Newmont Mining Corporation και η περουβιανή εταιρεία Minas Buenaventura, ισχυρίζονται ότι ενισχύουν την τοπική οικονομία της φτωχότερης επαρχίας του Περού. Αλλά οι ντόπιοι στην περιοχή της Καχαμάρκα διαφωνούν.
Αν γυρίσουμε τον χρόνο λίγα χρόνια πίσω, θα βρούμε πολλά παραδείγματα για τις εκτεταμένες περιβαλλοντικές διαταραχές που έχουν διαπραχθεί από την εξορυκτική βιομηχανία:
Παράδειγμα πρώτο: Στο πλούσιο σε πετρέλαιο Δέλτα του Νίγηρα στη Νιγηρία, π.χ., οι εταιρείες πετρελαίου -συμπεριλαμβανομένης της ExxonMobil- μόλυναν τον υδροφόρο ορίζοντα, αλλά και τους ψαρότοπους, με περισσότερα από 2,4 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου που διαρρέει από το 1976 ώς και το 1996, σύμφωνα με αναλύσεις της νιγηριανής κυβέρνησης.
Παράδειγμα δεύτερο: Η Rio Tinto πέταξε δισεκατομμύρια τόνους τοξικών αποβλήτων και ήταν συνένοχη στην κατασταλτική βία που οδήγησε σε περισσότερους από 10.000 θανάτους, σύμφωνα με ομαδική μήνυση που κατατέθηκε το 2000.
Παράδειγμα 3ο: Η Gold Fields στην Γκάνα. Τοπικές ΜΚΟ και ανεξάρτητοι εμπειρογνώμονες είχαν καταγγείλει ότι οι εκεί δραστηριότητές της έχουν μολύνει τις υδάτινες οδούς με επικίνδυνα υψηλές συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων, στερώντας τις τοπικές κοινότητες από πόσιμο και αρδεύσιμο νερό. Ο πρώην ύπατος αρμοστής του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα αποκάλεσε την εκμετάλλευση της γης και του νερού γύρω από τα ορυχεία της εταιρείας αυτής στην Γκάνα «παραβίαση του δικαιώματος των κοινοτήτων να διατηρήσουν ένα βιώσιμο περιβάλλον».
Φυσικά η λίστα δεν έχει τελειωμό, και μαζί με αυτήν οι «απορίες» για τα λόγια και τα έργα των ευεργετών...
