Κάθε χρόνο τέτοια εποχή οι πολιτικοί ανακαλύπτουν την... οικονομική πολιτική. Για όλους εμάς τους υπόλοιπους, τους κοινούς θνητούς, αυτό είναι έκπληξη, αφού οι περισσότεροι ζούμε με το καθημερινό άγχος του συνδρόμου της "άδειας τσέπης". Και φυσικά, για εμάς τους πολλούς η "οικονομική πολιτική" είναι μια πολύ πρακτική υπόθεση: δυο το λάδι τρεις το ξίδι. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι από αυτή τη ριμάδα κρίνονται οι ζωές μας, αφού εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό όχι πλέον η ευημερία μας, αλλά ο άρτος ο επιούσιος.
Πριν η κρίση χτυπήσει την Ελλάδα, το θέμα ήταν σχεδόν λυμένο. Η συντριπτική πλειονότητα του πολιτικού κόσμου είχε συμφωνήσει ότι η ελληνική οικονομία θα πήγαινε μπροστά με δύο "μηχανές": την εγχώρια ζήτηση και τις εξαγωγές. Φυσικά, υπήρχαν διαφωνίες, οι οποίες όμως εστιάζονταν στη δοσολογία: πόσο από την εσωτερική ζήτηση και πόσο από τις εξαγωγές. Τις περισσότερες φορές την απάντηση έδινε η ίδια η ζωή, καθώς σε περιόδους παγκόσμιας οικονομικής ευεξίας τα έσοδα από τις εξαγωγές δυνάμωναν, ενώ σε περιόδους οικονομικής καχεξίας η εσωτερική ζήτηση λειτουργούσε περίπου ως βιταμίνη.
Και έτσι προχωρούσαμε. Με τις γκρίνιες μας, αλλά με γεμάτο στομάχι. Η οικονομική κρίση, αν και ελάχιστοι το αναγνωρίζουν και ακόμα λιγότεροι το παραδέχονται, άνοιξε διάπλατα τον δρόμο στους δανειστές να επιβάλουν τη δική τους άποψη στη δοσολογία της "εγχώριας ζήτησης" και των "εξαγωγών". Για να το διατυπώσουμε με απλά λόγια, οι δανειστές επέβαλαν την άποψη ότι η εγχώρια ζήτηση θα πρέπει να περιοριστεί και η ελληνική οικονομία να γίνει εξωστρεφής. Έτσι, στο πλαίσιο της εσωτερικής υποτίμησης, επέβαλλαν τη μείωση των εισοδημάτων και την αύξηση της φορολογικής επιβάρυνσης και συρρίκνωσαν την κατανάλωση. Και τι έμεινε; Τίποτε, διότι οι παραγωγικές δομές της ελληνικής οικονομίας δεν ήταν τέτοιες που να μπορούσαν σε τόσο περιορισμένο χρόνο να σηκώσουν ένα τόσο βαρύ φορτίο. Άλλωστε, τις προηγούμενες δεκαετίες είχαν υποστεί το σοκ της συρρίκνωσης του πρωτογενούς τομέα, αλλά και της εξουθένωσης κλάδων, όπως για παράδειγμα της κλωστοϋφαντουργίας, που στήριζαν τη βιομηχανία. Ακόμα και η οικοδομή έπεσε θύμα αυτού του εξαναγκασμού. Έτσι, η ελληνική οικονομία βρέθηκε σε μια δίνη όχι χωρίς σωσίβιο, αλλά και με κοτρόνες δεμένες στα πόδια. Φυσικά επακόλουθα, η συρρίκνωση και η ύφεση που βιώνουμε όλοι σήμερα. Τι σημαίνουν όλα αυτά; Πολύ απλά, ότι οι δανειστές πρόσφεραν "ασπιρίνη" για να αντιμετωπιστεί η "γαστρορραγία".
Υπό το πρίσμα αυτό, ο διάλογος για την οικονομική πολιτική σήμερα είναι πιο επίκαιρος από ποτέ. Αρκεί όσοι συμμετέχουν στον διάλογο αυτό να είναι ειλικρινείς και αποφασισμένοι να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα και όχι να το συγκαλύψουν. Γιατί, ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας: Η εξωστρέφεια είναι διέξοδος γι' αυτούς που έχουν τα «προσόντα». Για όλους τους υπόλοιπους, η προσπάθεια παραπέμπει στον "Δον Κιχώτη" του Θερβάντες. Μάχονται με τους ανεμόμυλους, διότι πολύ απλά δεν μπορούν να κάνουν τίποτε άλλο. Μα υπάρχει ο τουρισμός και η ναυτιλία, θα πουν κάποιοι. Σωστά, αλλά αρκεί; Η εξάρτηση από δύο κλάδους μπορεί να έχει καταστροφικές επιπτώσεις, ανάλογες με εκείνες του καπνού και της σταφίδας. Άλλωστε, το πρόβλημα της εξάρτησης του ισοζυγίου από συγκεκριμένα αγαθά και υπηρεσίες δεν είναι ούτε καινούργιο ούτε άγνωστο για την Ελλάδα. Το βιώσαμε με τα εμβάσματα των μεταναστών και των ναυτικών, το ζήσαμε με τις εξαγωγές της κλωστοϋφαντουργίας, το πληρώσαμε με το λάδι. Και είδαμε τα αποτελέσματα. Και, σε κάθε περίπτωση, είναι αφελές να πιστεύει κανείς ότι μια οικονομία που έμαθε να προχωρά διαχειριζόμενη την εγχώρια ζήτηση θα μπορέσει να αλλάξει σε πέντε χρόνια. Απλώς είναι οικονομική αυτοχειρία. Το πιο αστείο της υπόθεσης είναι ότι ακόμα και η Γερμανία βασίζει πλέον την αύξηση του ΑΕΠ της στην εσωτερική κατανάλωση.
Επομένως, το ζήτημα του διαλόγου για την οικονομική πολιτική, αν θέλουμε να έχει αποτέλεσμα, θα πρέπει να επιστρέψει στα στοιχειώδη: στην εγχώρια ζήτηση και πώς θα καταφέρουμε να την αναθερμάνουμε. Όλα τα υπόλοιπα είναι κουβέντες του αέρα...
